آسیب‌شناسی فرهنگی قوم بلوچ بر اساس مَثَل‌ها
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
دانشگاه ولایت
چکیده
پژوهش دربارۀ زبانها و گویشهای محلی ایران و جمعآوری نمودهای مختلف فرهنگی ازجمله مثل‌ها، موجب شناخت بهتر فرهنگ و تاریخ اقوام، حفظ گویش و فرهنگ آن‌ها و درنهایت شناخت بهتر زبانها و فرهنگ ایرانی میشود. ضربالمثلها، بخشی عمده از فرهنگ عامۀ مردم بلوچ هستند که بررسی دقیق آن‌ها در مطالعۀ الگوهای فرهنگی، ارزشهای اجتماعی و تحقیقات جامعه‌شناختی راهگشا خواهد بود. بیشتر این مثل‌ها دارای مفاهیم عالی اخلاقی و فرهنگی هستند که در آموزش اندیشهها و مفاهیم متعالی، انتقال تجربیات قومی و نسلی و پیشرفت افراد در جامعه نقشی اساسی دارند، امّا مثل‌هایی نیز وجود دارند که کارکردهایی منفی دارند و به نظر می‌رسد که در گذر تاریخ، مایۀ آسیب و ناکامی‌های اجتماعی و فرهنگی بوده‌اند. این پژوهش به روش مطالعۀ کتابخانهای و به شیوۀ تحلیلی به بررسی این دسته از مثل‌ها پرداخته است تا تأثیری در افزایش آگاهی فرهنگی و ارتقای نگاههای منطقی و معقول در جامعه و فرهنگ بلوچ داشته باشد. هرچند شمار این قبیل مثل‌ها کم است، اما به‌سبب رواج گسترده، باعث ایجاد آسیب فرهنگی در جامعه شدهاند. آسیبهای فرهنگی در سه حوزۀ فرد، خانواده و اجتماع به همراه باورهای خرافی حوزۀ فرهنگ بررسی شدهاند. هرچند یافتههای پژوهش حاضر، بیشترین فراوانی را در آسیبهایی که مربوط به خانوادههاست نشان میدهد، اما پژوهش مستقل و مستندی با جامعۀ آماری مشخص در این خصوص صورت نگرفته است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
آمنابع و مآخذ
افتخارزاده، زهرا. (1394). «تجربه زیسته زنان در ازدواج زودهنگام» پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، ش 3 صص 109-156
آزاد، حسن. (1382). پشت پرده‌ی حرمسرا، تهران: انزلی
آقابخشی، علی و افشاری‌راد، مینو. (1383). فرهنگ علوم سیاسی، تهران: چاپار
برقعی، سید یحیی. (1367). کاوشی در امثال و حکم فارسی. چاپ سوم. قم: نشر کتاب
پارسا، سیداحمد. (1394). بررسی و تحلیل علمی و ادبی امثال و حکم پارسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
جهاندیده، عبدالغفور. (1396). فرهنگ بلوچی به فارسی، دو جلدی، تهران: معین
جهان‌شاهی‌افشار، علی و شمس‌الدینی مطلق، محمدحسن. (1393). «ریشه‌های خرافات و کارکرد آن‌ها در فرهنگ مردم»، فصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، س 2 ش 3 صص 49-77
حیدری، آرمان. (1396). «واکاوی مفهوم زن در ضرب‌المثل‌های لری» فرهنگ و ادبیات عامه، سال 5 ش 17، صص 196-221
خراد، بهزاد. (1388). علایم و تشخیص بیماری‌ها، تبریز: زر قلم
دامنی، عبدالغنی. (1393). بلوچستان در آیینه‌ی تاریخ، تهران: احسان
دشتی، جان‌محمد. (2015). بلوچی لبزبلد، کوئته پاکستان: بلوچی اکیدمی
دولتی‌بخشان، عبدالعزیز. (1389). پیران زمانگ، تهران: مهر تابان
رخشانی، ولی‌محمد. (1383). بلوچی متل و گالوار، کابل: دارالاسلام
سپاهی، محمداکبر و اسحاق میربلوچ‌زائی. (1392). ضرب‌المثل‌های بلوچ، زاهدان: تفتان
سیپک، پیری. (1389). ادبیات فولکلور ایران، ترجمه محمد اخگری، تهران: سروش
شجاعی، جواد. (1388). «تقدیرگرایی عامیانه، ریشه‌ها و پیامدها»، پژوهشنامه، ش 14 صص 153-180
صارمی، سهیلا. (1382). سیمای جامعه در آثار عطار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
صرفی، محمدرضا. (1383). «بازتاب باورهای خرافی در مثنوی»، نشریه دانشکده‌ی ادبیات: دانشگاه شهیدباهنر کرمان، ش 12 صص 103-128
عسگری، ناصر. (1357). مقدمه‌ای بر شناخت سیستان و بلوچستان، تهران: دنیای دانش
عظیم جباره، ناصر و کوهنورد، رقیه. (1396). «جایگاه زن در فرهنگ عامه شهرستان جهرم»، ماهنامه‌ی فرهنگ و ادبیات عامه، س 5 ش 18 صص 131-152
قادری، طاهره و القونه، زهرا. (1396). «بررسی فردگرایی خودخواهانه و عوامل مرتبط با آن در بین دانشجویان دانشگاه شیراز»، فصلنامه علوم اجتماعی، س 26 ش 79
قاسمی، فرزانه. (1383). «مراتب و مؤلفه‌های هویت»، مبانی نظری هویت و بحران هویت، گردآوری علی‌اکبر علیخانی، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی
قائم مقامی، فرصت. (1356). آزادی یا اسارت زن، تهران: جاویدان
قلی‌پور، آرین. (1387). جامعه‌شناسی سازمان‌ها: رویکرد جامعه‌شناختی به سازمان و مدیریت، تهران: سمت
کریستن‌سن، آرتور. (1370). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب
کوئن، بروس. (1389). درآمدی بر جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: توتیا
گمشادزهی، عبدالناصر. (1392). شفای قرآنی، تربت جام: آوای اسلام
محسنی، منوچهر و دوران، بهزاد. (1383). «هویت، رویکردها و نظریه‌ها»، مبانی نظری هویت و بحران هویت، گردآوری علی‌اکبر علیخانی، تهران: پؤوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی
محسنی‌تبریزی، علیرضا. (1370). «بیگانگی، مفهوم‌سازی و گروه‌بندی تئوری‌ها در حوزه‌های جامعه‌شناختی و روان‌شناسی، نامه علوم اجتماعی، ج 2، ش 2، دانشگاه تهران
محمودزهی، موسی و داوری، مریم. (1393). 205 ضرب‌المثل بلوچی گویش جاسک، قم: دارالتفسیر
محمودی‌بختیاری، بهروز. (1390). «بازتاب اندیشه‌ی مردسالارانه در زبان فارسی» زن در فرهنگ و هنر، دوره 2 ش 4 صص 91-107
مظاهری حسین (1393). اخلاق در خانواده، قم: نشر معارف
معدن‌کن، ایراندخت. (1369). نقش ورزش در جلوگیری از انحرافات اخلاقی جوانان، تهران: سازمان برنامه و بودجه
معیدفر، سعید و صبوری‌خسروشاهی، حبیب. (1389). «بررسی میزان فردگرایی فرزندان در خانواده»، پژوهشنامه علوم اجتماعی گرمسار، س 4 ش 4
مهرمحمدی، مجید. (1395). «بررسی رابطه بین ازدواج فامیلی و درون‌گرایی-برون‌گرایی شخصیت مادران دارای فرزند عقب‌مانده ذهنی و مادران دارای فرزند عادی در شهرستان بهبهان»، زن و مطالعات خانواده، س 8 ش 32. صص 125-140
مهین‌دوست، محسن. (1380) پژوهش عمومی فرهنگ عامه، تهران: توس
میلانی، عباس. (1378). تجدد و تجددستیزی در ایران، تهران: آینه
ناصری، مهدی. (1390). فرهنگ ضرب‌المثل‌های فارسی – عربی، قم: بوستان کتاب
نوابخش، مهرداد و نظری، جواد و ایدری، نبی‌الله. (1388). «تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر انسجام اجتماعی در بین روستاییان» (مطالعه موردی: استان ایلام)، علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، س 3 ش 7 صص 1-20
هاشمی، سیدظهورشاه. (1990). بلوچی سیاهگء راست نبیسگ، کراچی پاکستان: سیدهاشمی اکیدمی
هاشمی، سیدظهورشاه. (2000). سیدگنج، کراچی پاکستان: سیدهاشمی اکیدمی
همت، محمود. (1370). تاریخ بلوچستان، تهران: نشر گُلی
افتخارزاده، زهرا. (1394). «تجربه زیسته زنان در ازدواج زودهنگام» پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، ش 3 صص 109-156
آزاد، حسن. (1382). پشت پرده‌ی حرمسرا، تهران: انزلی
آقابخشی، علی و افشاری‌راد، مینو. (1383). فرهنگ علوم سیاسی، تهران: چاپار
برقعی، سید یحیی. (1367). کاوشی در امثال و حکم فارسی. چاپ سوم. قم: نشر کتاب
پارسا، سیداحمد. (1394). بررسی و تحلیل علمی و ادبی امثال و حکم پارسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
جهاندیده، عبدالغفور. (1396). فرهنگ بلوچی به فارسی، دو جلدی، تهران: معین
جهان‌شاهی‌افشار، علی و شمس‌الدینی مطلق، محمدحسن. (1393). «ریشه‌های خرافات و کارکرد آن‌ها در فرهنگ مردم»، فصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، س 2 ش 3 صص 49-77
حیدری، آرمان. (1396). «واکاوی مفهوم زن در ضرب‌المثل‌های لری» فرهنگ و ادبیات عامه، سال 5 ش 17، صص 196-221
خراد، بهزاد. (1388). علایم و تشخیص بیماری‌ها، تبریز: زر قلم
دامنی، عبدالغنی. (1393). بلوچستان در آیینه‌ی تاریخ، تهران: احسان
دشتی، جان‌محمد. (2015). بلوچی لبزبلد، کوئته پاکستان: بلوچی اکیدمی
دولتی‌بخشان، عبدالعزیز. (1389). پیران زمانگ، تهران: مهر تابان
رخشانی، ولی‌محمد. (1383). بلوچی متل و گالوار، کابل: دارالاسلام
سپاهی، محمداکبر و اسحاق میربلوچ‌زائی. (1392). ضرب‌المثل‌های بلوچ، زاهدان: تفتان
سیپک، پیری. (1389). ادبیات فولکلور ایران، ترجمه محمد اخگری، تهران: سروش
شجاعی، جواد. (1388). «تقدیرگرایی عامیانه، ریشه‌ها و پیامدها»، پژوهشنامه، ش 14 صص 153-180
صارمی، سهیلا. (1382). سیمای جامعه در آثار عطار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
صرفی، محمدرضا. (1383). «بازتاب باورهای خرافی در مثنوی»، نشریه دانشکده‌ی ادبیات: دانشگاه شهیدباهنر کرمان، ش 12 صص 103-128
عسگری، ناصر. (1357). مقدمه‌ای بر شناخت سیستان و بلوچستان، تهران: دنیای دانش
عظیم جباره، ناصر و کوهنورد، رقیه. (1396). «جایگاه زن در فرهنگ عامه شهرستان جهرم»، ماهنامه‌ی فرهنگ و ادبیات عامه، س 5 ش 18 صص 131-152
قادری، طاهره و القونه، زهرا. (1396). «بررسی فردگرایی خودخواهانه و عوامل مرتبط با آن در بین دانشجویان دانشگاه شیراز»، فصلنامه علوم اجتماعی، س 26 ش 79
قاسمی، فرزانه. (1383). «مراتب و مؤلفه‌های هویت»، مبانی نظری هویت و بحران هویت، گردآوری علی‌اکبر علیخانی، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی
قائم مقامی، فرصت. (1356). آزادی یا اسارت زن، تهران: جاویدان
قلی‌پور، آرین. (1387). جامعه‌شناسی سازمان‌ها: رویکرد جامعه‌شناختی به سازمان و مدیریت، تهران: سمت
کریستن‌سن، آرتور. (1370). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب
کوئن، بروس. (1389). درآمدی بر جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: توتیا
گمشادزهی، عبدالناصر. (1392). شفای قرآنی، تربت جام: آوای اسلام
محسنی، منوچهر و دوران، بهزاد. (1383). «هویت، رویکردها و نظریه‌ها»، مبانی نظری هویت و بحران هویت، گردآوری علی‌اکبر علیخانی، تهران: پؤوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی
محسنی‌تبریزی، علیرضا. (1370). «بیگانگی، مفهوم‌سازی و گروه‌بندی تئوری‌ها در حوزه‌های جامعه‌شناختی و روان‌شناسی، نامه علوم اجتماعی، ج 2، ش 2، دانشگاه تهران
محمودزهی، موسی و داوری، مریم. (1393). 205 ضرب‌المثل بلوچی گویش جاسک، قم: دارالتفسیر
محمودی‌بختیاری، بهروز. (1390). «بازتاب اندیشه‌ی مردسالارانه در زبان فارسی» زن در فرهنگ و هنر، دوره 2 ش 4 صص 91-107
مظاهری حسین (1393). اخلاق در خانواده، قم: نشر معارف
معدن‌کن، ایراندخت. (1369). نقش ورزش در جلوگیری از انحرافات اخلاقی جوانان، تهران: سازمان برنامه و بودجه
معیدفر، سعید و صبوری‌خسروشاهی، حبیب. (1389). «بررسی میزان فردگرایی فرزندان در خانواده»، پژوهشنامه علوم اجتماعی گرمسار، س 4 ش 4
مهرمحمدی، مجید. (1395). «بررسی رابطه بین ازدواج فامیلی و درون‌گرایی-برون‌گرایی شخصیت مادران دارای فرزند عقب‌مانده ذهنی و مادران دارای فرزند عادی در شهرستان بهبهان»، زن و مطالعات خانواده، س 8 ش 32. صص 125-140
مهین‌دوست، محسن. (1380) پژوهش عمومی فرهنگ عامه، تهران: توس
میلانی، عباس. (1378). تجدد و تجددستیزی در ایران، تهران: آینه
ناصری، مهدی. (1390). فرهنگ ضرب‌المثل‌های فارسی – عربی، قم: بوستان کتاب
نوابخش، مهرداد و نظری، جواد و ایدری، نبی‌الله. (1388). «تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر انسجام اجتماعی در بین روستاییان» (مطالعه موردی: استان ایلام)، علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، س 3 ش 7 صص 1-20
هاشمی، سیدظهورشاه. (1990). بلوچی سیاهگء راست نبیسگ، کراچی پاکستان: سیدهاشمی اکیدمی
هاشمی، سیدظهورشاه. (2000). سیدگنج، کراچی پاکستان: سیدهاشمی اکیدمی
همت، محمود. (1370). تاریخ بلوچستان، تهران: نشر گُلی
