Micro-Ethnography of the Intangible Linguistic Culture of Food in the Traditional Culture of Mazandaran People
Document Type : پژوهشی اصیل
Author
Faculty of Member of Cultural Studies, Allameh Tabataba’I University, Tehran, Iran.
Abstract
Introduction
In the anthropological literature, the production, processing, distribution and consumption of food are considered to be the main elements of the culture of any community. What and how a person eats varies from period to period, place to place, and community to community. Food binds the personality of individuals and the identity of groups and becomes an important tool for social communication and understanding.
In anthropology, local communities, as they provide their food in close connection with nature and with the help of local knowledge, have always been a privileged field for research on food, its related cultural relations and food systems. This indigenous knowledge, which was the result of effective adaptation to the environmental conditions and acquiring knowledge from it, is rapidly being destroyed. In most cases, the current elders of the villages are considered as the last owners of native knowledge in various fields. In such a situation, the need to record and analyze the local food system, the evolution of the food pattern, its local sources and the effects of these changes on the health of the local people is revealed.
Theoretical foundations
From the viewpoint of functionalism, society is like a living organism, which will ensure the adaptation and connection among its members, the interdependence and survival of the society. In this view, ethnographies are mainly limited to the description and analysis of the food system of societies. But the structuralists have highlighted a wide range of perspectives, such as examining the capacities of human societies in the field of food preparation, processing, distribution and consumption, and most prominently, the semiotics of food in their research. In recent years, rather than following a specific approach in their research, anthropologists have benefited from various viewpoints and opinions and have applied historical, symbolic, material and development analyses in a unified approach.
Literature and food in Mazandaran
By using the linguistic semiology of food and the habits formed regarding that, it is possible to understand the culture, relations and rituals of a group or society. In fact, food represents distinctions and reinforces social constraints. The manner and cultural content of food, from one table to another, shows many distinctions and social characteristics. These distinctions are caused by beliefs, food ingredients, tastes and different cultural habits in the matter of food. Food beliefs, with their simple appearance, depict a small world of the culture of each society and help us understand human actions. This symbolic world represents itself through the language of cooking in everyday life.
In the Mazandarani language, the main adjectives used to describe the quality of food are exactly the same descriptive words used to describe human personality: cold, hot, raw, cooked, sour, bitter, sweet, spicy, sour, tasteless, stale, crisp, pleasant, strong, weak, watery, fresh, corrupted, damaged, etc. Mazandarani language is also very rich in other linguistic forms that create a symbolic link between food and social-emotional situations.
In the popular literature of Mazandaran, the use of the language of cooking and food in human interactions shows the position of this phenomenon in the culture. This literature has thousands of years of bitter and sweet experiences and has transferred the lived experiences of previous generations to the next generation in the shortest form. These proverbs direct how to live, think and behave, regulate relationships among people, classes and strata of society and determine its limits and gaps.
Beliefs about food in Mazandaran have a state of mind in which there is no empirical evidence, rational or necessarily logical reasons, but it is accepted as a certainty. The origins of these beliefs are different. These beliefs are slowly formed over many years in the context of culture, and the depth of culture can be found in them. Themes such as paying attention to the guest, the other, xenophobia, softening the situation, sanctifying food and paying attention to health are highlighted in Mazandarani proverbs.
Conclusion
From an anthropological point of view, food and what is formed around it is a cultural text that can be read to study the depth of the culture of any society. Classification of foods in Mazandaran culture, cultural identity through food, cultural and biological perceptions of appetite, hunger and overeating among Mazandaran’s shows the cultural meanings of food in Mazandaran. The symbolic roles of food in Mazandaran show how food plays a role in creating or breaking social bonds and opens a way to identify how social cohesion is realized in Mazandaran. Food and technology of preparation, production and consumption contain many messages and speak of various lifestyles. Food is one of the phenomena that has been formed over a long period of time in the indigenous system of the people of each ecosystem and has turned into a complex reservoir of indigenous knowledge.
In the anthropological literature, the production, processing, distribution and consumption of food are considered to be the main elements of the culture of any community. What and how a person eats varies from period to period, place to place, and community to community. Food binds the personality of individuals and the identity of groups and becomes an important tool for social communication and understanding.
In anthropology, local communities, as they provide their food in close connection with nature and with the help of local knowledge, have always been a privileged field for research on food, its related cultural relations and food systems. This indigenous knowledge, which was the result of effective adaptation to the environmental conditions and acquiring knowledge from it, is rapidly being destroyed. In most cases, the current elders of the villages are considered as the last owners of native knowledge in various fields. In such a situation, the need to record and analyze the local food system, the evolution of the food pattern, its local sources and the effects of these changes on the health of the local people is revealed.
Theoretical foundations
From the viewpoint of functionalism, society is like a living organism, which will ensure the adaptation and connection among its members, the interdependence and survival of the society. In this view, ethnographies are mainly limited to the description and analysis of the food system of societies. But the structuralists have highlighted a wide range of perspectives, such as examining the capacities of human societies in the field of food preparation, processing, distribution and consumption, and most prominently, the semiotics of food in their research. In recent years, rather than following a specific approach in their research, anthropologists have benefited from various viewpoints and opinions and have applied historical, symbolic, material and development analyses in a unified approach.
Literature and food in Mazandaran
By using the linguistic semiology of food and the habits formed regarding that, it is possible to understand the culture, relations and rituals of a group or society. In fact, food represents distinctions and reinforces social constraints. The manner and cultural content of food, from one table to another, shows many distinctions and social characteristics. These distinctions are caused by beliefs, food ingredients, tastes and different cultural habits in the matter of food. Food beliefs, with their simple appearance, depict a small world of the culture of each society and help us understand human actions. This symbolic world represents itself through the language of cooking in everyday life.
In the Mazandarani language, the main adjectives used to describe the quality of food are exactly the same descriptive words used to describe human personality: cold, hot, raw, cooked, sour, bitter, sweet, spicy, sour, tasteless, stale, crisp, pleasant, strong, weak, watery, fresh, corrupted, damaged, etc. Mazandarani language is also very rich in other linguistic forms that create a symbolic link between food and social-emotional situations.
In the popular literature of Mazandaran, the use of the language of cooking and food in human interactions shows the position of this phenomenon in the culture. This literature has thousands of years of bitter and sweet experiences and has transferred the lived experiences of previous generations to the next generation in the shortest form. These proverbs direct how to live, think and behave, regulate relationships among people, classes and strata of society and determine its limits and gaps.
Beliefs about food in Mazandaran have a state of mind in which there is no empirical evidence, rational or necessarily logical reasons, but it is accepted as a certainty. The origins of these beliefs are different. These beliefs are slowly formed over many years in the context of culture, and the depth of culture can be found in them. Themes such as paying attention to the guest, the other, xenophobia, softening the situation, sanctifying food and paying attention to health are highlighted in Mazandarani proverbs.
Conclusion
From an anthropological point of view, food and what is formed around it is a cultural text that can be read to study the depth of the culture of any society. Classification of foods in Mazandaran culture, cultural identity through food, cultural and biological perceptions of appetite, hunger and overeating among Mazandaran’s shows the cultural meanings of food in Mazandaran. The symbolic roles of food in Mazandaran show how food plays a role in creating or breaking social bonds and opens a way to identify how social cohesion is realized in Mazandaran. Food and technology of preparation, production and consumption contain many messages and speak of various lifestyles. Food is one of the phenomena that has been formed over a long period of time in the indigenous system of the people of each ecosystem and has turned into a complex reservoir of indigenous knowledge.
Keywords
Subjects
ابل سالناو، فرانسواز (1393). کشک: گذشته و حال یک عادتغذایی پیچیده. ترجمه آرش طهماسبی. در: زبیده و تاپر (1393).
ایزدی، حسن (1394). «گردشگری خوراک، فرصتی برای توسعه پایدار روستایی در ایران». پژوهشهای روستایی، دوره 6، شماره1، صص: 65-96.
آقاابراهیمی، هاجر(1395). « نقش نظام خوراک بهمثابهی نظام نشانهای با نگاهی به 10 فیلم از سینمای ایران». نامه هنرهای نمایشی و موسیقی، دوره: 6، شماره12، صفحات: 35-51.
برزگر، اردشیر (1380)، تاریخ تبرستان پیش از اسلام. جلد اول، تهران: نشر رسانش.
برومبرژه، کریستیان (1393). عادات غذایی و مرزهای فرهنگی در شمال ایران. ترجمه مهرداد عربستانی. در: زبیده و تاپر (1393).
بلوکباشی، علی(1396). آشپز و آشپزخانه، تهران: فرهنگ جاوید.
پری، چارلز (1393). علاقه بهنان لایهلایه در میان ترکان کوچرو و خاستگاه آسیای مرکزی باقلوا. ترجمه پیمان متین. در زبیده، ؛ تاپر، (1393).
تاپر، ریچارد (1393). شرابو آب: ابعاد اجتماعی و نمادین نوشیدنیها و شرابخواری در خاورمیانه. ترجمه جواد فیروزی. در: زبیده و تاپر (1393).
جعفریدهقی، محمود؛ خلیلیپور، نازنین؛ جعفریدهقی، شیما (1393). زبانها و گویشهای ایرانی. تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
جعفری مهرآبادی، مریم ؛ اکبری، مجید ؛ عطایی، فرزانه و رازقی فرزانه (1396). مدلیابی ساختاری-تفسیری عوامل موثر بر توسعه گردشگری خوراک ، مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، دوره 12، شماره3 ، صفحات: 681-698.
چقلوند، محمد ؛ امیدوار، نسرین ؛ ودادهیر، ابوعلی ؛ رفیعفر، جلالالدین(1397). «خوراک، جنسیت و قدرت: مطالعه اتنوگرافیک در میان عشایر لک لرستان» علوم اجتماعی، دوره: 15، شماره 2، (پیاپی 32)، صفحات: 33-71.
چیس، هالی (1393). میخانه یا مکدونالد؟ تغییر در عادتهای غذاخوردن و رشد مصرف فستفود در استانبول. ترجمه اسکندر قربانی. در زبیده و تاپر (1393).
حافظ، صبری (1393). غذا بهعنوان رمزگان نشانهشناسی در ادبیات عرب. ترجمه اسکندر قربانی. در: زبیده و تاپر (1393).
حسنزاده، علیرضا (1387). خوراک و فرهنگ. مجموعه مقالات، تهران: نشرمهرنامک.
حسینی، هدایت ؛ آرزو حقیقیانرودسری (1396). «بازاندیشی در جایگاه خوراکهای سنتی»، علوم تغذیه و
صنایع خوراکی ایران، ضمیمه شماره 1، سال دوازدهم. سرمقاله ضمیمه: صص 135-136.
دریابندری، نجف ؛ فهیمه راستکار (1384). مستطاب آشپزی، تهران: کارنامه.
دیوری، عبدالحی (1393). غذاهای خمیری: رمضان در مراکش. ترجمه الهام دانشنژاد. در: زبیده و تاپر (1393).
ردن، کلودیا (1393). غذای یهود در خاورمیانه. ترجمه جواد فیروزی. در: زبیده و تاپر (1393).
زبیده، سامی (1393 الف). ابعاد ملی، گروهی و جهانی در فرهنگ غذایی خاورمیانه. ترجمه آرش طهماسبی. در زبیده و تاپر (1393).
زبیده، سامی (1393 ب). جایگاه برنج در فرهنگهای آشپزی خاورمیانه. ترجمه اسکندر قربانی در: زبیده و تاپر (1393).
زبیده، سامی ؛ تاپر، ریچارد (1393). ما همانی هستیم که میخوریم: فرهنگهای آشپزی در خاورمیانه. ترجمه و ویرایش زیرنظر معصومه ابراهیمی، تهران: انتشارات فرهامه.
ستوده، منوچهر (1349). از آستارا تا استرآباد. جلد 4. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.
سرور، رحیم ؛ اکبری مجید ؛ درویش، بهروز (1396). « طراحی مدل توسعه گردشگری خوراک در ایران با رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری». جغرافیا، دوره15، شماره53، صص: 73-90.
سعیدی، سعیده (1395). «بازنمایی هویت در الگوی خوراک». نامه انسانشناسی، دوره 14، شماره 24، بهار و تابستان 1395. صص 79-106.
شهیدی، علی (1393). « آبگوشت در آوند فرهنگ ایرانی». نامه انسانشناسی، دوره12، شماره21، صفحات: 45-77.
صالح طبری، صمد (1387)، مازندران سبزه دیار، چاپ دوم، مازندران: انتشارات بهارنارنج.
عباسی، مریم (1399). مردمنگاری خوراک در استان مازندران، طرح پژوهشی پژوهشکده مردمشناسی.
علیزادهاقدم، محمدباقر (1391). تحلیل جامعهشناختی سبک خوراکی شهروندان تبریزی، رفاه اجتماعی، دوره12, شماره44. صص: 285-318
فارکهار، جودیت (1400). خوراک خوردن و زندگی خوب. ترجمه ابراهیم اخلاصی در: تیلی، کریس و دیگران (1400). راهنمای فرهنگ مادی. ترجمه زیرنظر محمدسعید ذکائی و مهدی امیدی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
فراگنر، برت (1393 الف). از قفقاز تا بام جهان: ماجراجویی آشپزی. ترجمه فرید مخاطب. در: زبیده و تاپر (1393).
فراگنر، برت (1393 ب). واقعیت اجتماعی و داستان آشپزی. ترجمه معصومه ابراهیمی. در: زبیده و تاپر (1393).
فروزه، محمدرحیم ؛ حشمتی، غلامعلی ؛ بارانی، حسین (1395). « دانش سنتی بهره برداری از گیاهان خودرو در تهیه خوراک» دانشهای بومی ایران، دوره 3، شماره 5، صفحات: 23-58.
فرهادی، کاوه ؛ سالمی قمصری، مرتضی (1393). «مدیریت دانش نگهداری خوراک در ایران». دانشهای بومی ایران، دوره: 1، شماره 1، صص: 203-227.
قادرزاده امید ، غلامی احمد (1392). « مطالعه کیفی دلالتهای معنایی خوراک و تناول آن نزد زنان»، زن در توسعه و سیاست، دوره11، شماره 2، صفحات: 153-169.
مارین، مانوئلا (1393). فراسوی طعم: مکمل رنگ و بو در سنت آشپزی عرب قرون وسطی. ترجمه معصومه ابراهیمی. در: زبیده و تاپر (1393).
مداحی مشیزی، جواد ؛ جهانشاهی افشار، علی ؛ رافائیلوونا گوزل(1395). «دانش بومی و سنتی خوراک: درآمدی بر نشانهشناسی خوراک و آداب مربوط بهآن از منظر دین». دانشهای بومی ایران، دوره 3، شماره 6، صفحات: 153-210.
مک لاگن، ایانته (1393). غذا و جنسیت در جامعه یمنی. ترجمه آذر بصیر. در: زبیده و تاپر (1393).
الن، تونی (1393). تولید غذا در خاورمیانه، ترجمه اسکندر قربانی. در: زبیده و تاپر (1393).
نودهی، کبری ؛ وکیلی، هادی (1394). «دکانهای خوراکی و خوراکهای آماده در ایران دوره اسلامی». تاریخ و فرهنگ، دوره 47، شماره 95. صص: 55-83.
نودهی، کبری؛ وکیلی، هادی (1390). « آداب خوراک در ادبیات عارفان و صوفیان ایران تا پایان قرن هفتم هجری». ادیان و عرفان، دوره44، شماره 2، صص127-142.
وداهیر، ابوعلی(1396)، «خوراک و طریقتهای خوراکی بهمثابه میراث فرهنگی»، علوم تغذیه و صنایع خوراکی ایران، ضمیمه شماره 1، سال دوازدهم.
هانیه، پیتر (1393). بازگشت مجدد آشپزی سنتی در کتابهای آشپزی امروزی اعراب. ترجمه معصومه ابراهیمی در: زبیده و تاپر (1393).
همایی، جلال الدّین (1368). فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ ششم. تهران: نشر هما.
یمنی، مای (1393). غذایی که طبخ میکنید معرف هویت شماست. آشپزی و پایگاه اجتماعی در مکه. در: زبیده و تاپر (1393).
Cadon, Philippe (2019). Quand manger fait société. Lille: Presses Universitaire du Septentrion.
Consalès, J., Guiraud, N. & Siniscalchi, V. (2022). Les expériences du « local ». Variations et tensions autour de l’alimentation locale dans la région marseillaise. Natures Sciences Sociétés.
Douglas, Mary (2008). Food in the Social Order: Studies of Food and Festivities in Three American Communities, Routledge.
Fischler, Claude (2008). Manger. Français, Européens et Américains face à l'alimentation, avec Estelle
Masson, Paris: Odile Jacob.
Fischler, Claude (2013). Les Alimentations particulières: Mangerons-nous encore ensemble demain ?, Paris: Odile Jacob.
Harris, Marvin (1998). Good to Eat: Riddles of Food and Culture. Illinois: Waveland Press. (Originally published in 1985 by Simon and Schuster; reprinted in 1987 by Simon & Schuster as The Sacred Cow and the Abominable Pig)
Harris, Marvin ; Ross, Eric B., eds. (1987). Food and Evolution: Towards a Theory of Human Food Habits. Philadelphia: Temple University Press.
Hope, Jonathan, « Qui vient manger ? Sémiotique alimentaire humaine et autre-qu’humain », CuiZine, vol. 10, n° 1, 2019.
Lévi-Strauss, Claude (1964). Mythologiques, t. I: Le Cru et le Cuit, Paris: Plon.
Lévi-Strauss, Claude (1967). Mythologiques, t. II: Du miel aux cendres, Paris: Plon.
Lévi-Strauss, Claude (1968). Mythologiques, t. III: L'Origine des manières de table. Paris: Plon.
Miguel Cuj, Lisa Grabinsky & Emily Yates-Doerr (2021) “Cultures of Nutrition: Classification”, Food Policy, and Health, Medical Anthropology, 40: 1, 79-97.
Richards, Audrey. (1939) Land, Labour, and Diet in Northern Rhodesia: and economic study of the Bemba tribe. Oxford: Oxford University Press.
Schutkowski, H. (2006) Human Ecology: Bio-cultural Adaptations in Human Communities, New York: Springer.
Stano, S., Bentley, A. (2022). Food for Thought: An Introduction. In: Stano, S., Bentley, A. (eds) Food for Thought. Numanities - Arts and Humanities in Progress, vol 19.
Volli, U. (2022). Alimentation: A General Semiotic Model of Socialising Food. In: Stano, S., Bentley, A. (eds) Food for Thought. Numanities - Arts and Humanities in Progress, vol 19.
Zubaida, S., Tapper, R. (1994). Culinary Cultures of the Middle, London, New York: I. B. Tauris.
Goody, Jack (1982). Cooking, Cuisine and Class: A Study in Comparative Sociology, Cambridge: Cambridge University Press.
ایزدی، حسن (1394). «گردشگری خوراک، فرصتی برای توسعه پایدار روستایی در ایران». پژوهشهای روستایی، دوره 6، شماره1، صص: 65-96.
آقاابراهیمی، هاجر(1395). « نقش نظام خوراک بهمثابهی نظام نشانهای با نگاهی به 10 فیلم از سینمای ایران». نامه هنرهای نمایشی و موسیقی، دوره: 6، شماره12، صفحات: 35-51.
برزگر، اردشیر (1380)، تاریخ تبرستان پیش از اسلام. جلد اول، تهران: نشر رسانش.
برومبرژه، کریستیان (1393). عادات غذایی و مرزهای فرهنگی در شمال ایران. ترجمه مهرداد عربستانی. در: زبیده و تاپر (1393).
بلوکباشی، علی(1396). آشپز و آشپزخانه، تهران: فرهنگ جاوید.
پری، چارلز (1393). علاقه بهنان لایهلایه در میان ترکان کوچرو و خاستگاه آسیای مرکزی باقلوا. ترجمه پیمان متین. در زبیده، ؛ تاپر، (1393).
تاپر، ریچارد (1393). شرابو آب: ابعاد اجتماعی و نمادین نوشیدنیها و شرابخواری در خاورمیانه. ترجمه جواد فیروزی. در: زبیده و تاپر (1393).
جعفریدهقی، محمود؛ خلیلیپور، نازنین؛ جعفریدهقی، شیما (1393). زبانها و گویشهای ایرانی. تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
جعفری مهرآبادی، مریم ؛ اکبری، مجید ؛ عطایی، فرزانه و رازقی فرزانه (1396). مدلیابی ساختاری-تفسیری عوامل موثر بر توسعه گردشگری خوراک ، مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، دوره 12، شماره3 ، صفحات: 681-698.
چقلوند، محمد ؛ امیدوار، نسرین ؛ ودادهیر، ابوعلی ؛ رفیعفر، جلالالدین(1397). «خوراک، جنسیت و قدرت: مطالعه اتنوگرافیک در میان عشایر لک لرستان» علوم اجتماعی، دوره: 15، شماره 2، (پیاپی 32)، صفحات: 33-71.
چیس، هالی (1393). میخانه یا مکدونالد؟ تغییر در عادتهای غذاخوردن و رشد مصرف فستفود در استانبول. ترجمه اسکندر قربانی. در زبیده و تاپر (1393).
حافظ، صبری (1393). غذا بهعنوان رمزگان نشانهشناسی در ادبیات عرب. ترجمه اسکندر قربانی. در: زبیده و تاپر (1393).
حسنزاده، علیرضا (1387). خوراک و فرهنگ. مجموعه مقالات، تهران: نشرمهرنامک.
حسینی، هدایت ؛ آرزو حقیقیانرودسری (1396). «بازاندیشی در جایگاه خوراکهای سنتی»، علوم تغذیه و
صنایع خوراکی ایران، ضمیمه شماره 1، سال دوازدهم. سرمقاله ضمیمه: صص 135-136.
دریابندری، نجف ؛ فهیمه راستکار (1384). مستطاب آشپزی، تهران: کارنامه.
دیوری، عبدالحی (1393). غذاهای خمیری: رمضان در مراکش. ترجمه الهام دانشنژاد. در: زبیده و تاپر (1393).
ردن، کلودیا (1393). غذای یهود در خاورمیانه. ترجمه جواد فیروزی. در: زبیده و تاپر (1393).
زبیده، سامی (1393 الف). ابعاد ملی، گروهی و جهانی در فرهنگ غذایی خاورمیانه. ترجمه آرش طهماسبی. در زبیده و تاپر (1393).
زبیده، سامی (1393 ب). جایگاه برنج در فرهنگهای آشپزی خاورمیانه. ترجمه اسکندر قربانی در: زبیده و تاپر (1393).
زبیده، سامی ؛ تاپر، ریچارد (1393). ما همانی هستیم که میخوریم: فرهنگهای آشپزی در خاورمیانه. ترجمه و ویرایش زیرنظر معصومه ابراهیمی، تهران: انتشارات فرهامه.
ستوده، منوچهر (1349). از آستارا تا استرآباد. جلد 4. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.
سرور، رحیم ؛ اکبری مجید ؛ درویش، بهروز (1396). « طراحی مدل توسعه گردشگری خوراک در ایران با رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری». جغرافیا، دوره15، شماره53، صص: 73-90.
سعیدی، سعیده (1395). «بازنمایی هویت در الگوی خوراک». نامه انسانشناسی، دوره 14، شماره 24، بهار و تابستان 1395. صص 79-106.
شهیدی، علی (1393). « آبگوشت در آوند فرهنگ ایرانی». نامه انسانشناسی، دوره12، شماره21، صفحات: 45-77.
صالح طبری، صمد (1387)، مازندران سبزه دیار، چاپ دوم، مازندران: انتشارات بهارنارنج.
عباسی، مریم (1399). مردمنگاری خوراک در استان مازندران، طرح پژوهشی پژوهشکده مردمشناسی.
علیزادهاقدم، محمدباقر (1391). تحلیل جامعهشناختی سبک خوراکی شهروندان تبریزی، رفاه اجتماعی، دوره12, شماره44. صص: 285-318
فارکهار، جودیت (1400). خوراک خوردن و زندگی خوب. ترجمه ابراهیم اخلاصی در: تیلی، کریس و دیگران (1400). راهنمای فرهنگ مادی. ترجمه زیرنظر محمدسعید ذکائی و مهدی امیدی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
فراگنر، برت (1393 الف). از قفقاز تا بام جهان: ماجراجویی آشپزی. ترجمه فرید مخاطب. در: زبیده و تاپر (1393).
فراگنر، برت (1393 ب). واقعیت اجتماعی و داستان آشپزی. ترجمه معصومه ابراهیمی. در: زبیده و تاپر (1393).
فروزه، محمدرحیم ؛ حشمتی، غلامعلی ؛ بارانی، حسین (1395). « دانش سنتی بهره برداری از گیاهان خودرو در تهیه خوراک» دانشهای بومی ایران، دوره 3، شماره 5، صفحات: 23-58.
فرهادی، کاوه ؛ سالمی قمصری، مرتضی (1393). «مدیریت دانش نگهداری خوراک در ایران». دانشهای بومی ایران، دوره: 1، شماره 1، صص: 203-227.
قادرزاده امید ، غلامی احمد (1392). « مطالعه کیفی دلالتهای معنایی خوراک و تناول آن نزد زنان»، زن در توسعه و سیاست، دوره11، شماره 2، صفحات: 153-169.
مارین، مانوئلا (1393). فراسوی طعم: مکمل رنگ و بو در سنت آشپزی عرب قرون وسطی. ترجمه معصومه ابراهیمی. در: زبیده و تاپر (1393).
مداحی مشیزی، جواد ؛ جهانشاهی افشار، علی ؛ رافائیلوونا گوزل(1395). «دانش بومی و سنتی خوراک: درآمدی بر نشانهشناسی خوراک و آداب مربوط بهآن از منظر دین». دانشهای بومی ایران، دوره 3، شماره 6، صفحات: 153-210.
مک لاگن، ایانته (1393). غذا و جنسیت در جامعه یمنی. ترجمه آذر بصیر. در: زبیده و تاپر (1393).
الن، تونی (1393). تولید غذا در خاورمیانه، ترجمه اسکندر قربانی. در: زبیده و تاپر (1393).
نودهی، کبری ؛ وکیلی، هادی (1394). «دکانهای خوراکی و خوراکهای آماده در ایران دوره اسلامی». تاریخ و فرهنگ، دوره 47، شماره 95. صص: 55-83.
نودهی، کبری؛ وکیلی، هادی (1390). « آداب خوراک در ادبیات عارفان و صوفیان ایران تا پایان قرن هفتم هجری». ادیان و عرفان، دوره44، شماره 2، صص127-142.
وداهیر، ابوعلی(1396)، «خوراک و طریقتهای خوراکی بهمثابه میراث فرهنگی»، علوم تغذیه و صنایع خوراکی ایران، ضمیمه شماره 1، سال دوازدهم.
هانیه، پیتر (1393). بازگشت مجدد آشپزی سنتی در کتابهای آشپزی امروزی اعراب. ترجمه معصومه ابراهیمی در: زبیده و تاپر (1393).
همایی، جلال الدّین (1368). فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ ششم. تهران: نشر هما.
یمنی، مای (1393). غذایی که طبخ میکنید معرف هویت شماست. آشپزی و پایگاه اجتماعی در مکه. در: زبیده و تاپر (1393).
Cadon, Philippe (2019). Quand manger fait société. Lille: Presses Universitaire du Septentrion.
Consalès, J., Guiraud, N. & Siniscalchi, V. (2022). Les expériences du « local ». Variations et tensions autour de l’alimentation locale dans la région marseillaise. Natures Sciences Sociétés.
Douglas, Mary (2008). Food in the Social Order: Studies of Food and Festivities in Three American Communities, Routledge.
Fischler, Claude (2008). Manger. Français, Européens et Américains face à l'alimentation, avec Estelle
Masson, Paris: Odile Jacob.
Fischler, Claude (2013). Les Alimentations particulières: Mangerons-nous encore ensemble demain ?, Paris: Odile Jacob.
Harris, Marvin (1998). Good to Eat: Riddles of Food and Culture. Illinois: Waveland Press. (Originally published in 1985 by Simon and Schuster; reprinted in 1987 by Simon & Schuster as The Sacred Cow and the Abominable Pig)
Harris, Marvin ; Ross, Eric B., eds. (1987). Food and Evolution: Towards a Theory of Human Food Habits. Philadelphia: Temple University Press.
Hope, Jonathan, « Qui vient manger ? Sémiotique alimentaire humaine et autre-qu’humain », CuiZine, vol. 10, n° 1, 2019.
Lévi-Strauss, Claude (1964). Mythologiques, t. I: Le Cru et le Cuit, Paris: Plon.
Lévi-Strauss, Claude (1967). Mythologiques, t. II: Du miel aux cendres, Paris: Plon.
Lévi-Strauss, Claude (1968). Mythologiques, t. III: L'Origine des manières de table. Paris: Plon.
Miguel Cuj, Lisa Grabinsky & Emily Yates-Doerr (2021) “Cultures of Nutrition: Classification”, Food Policy, and Health, Medical Anthropology, 40: 1, 79-97.
Richards, Audrey. (1939) Land, Labour, and Diet in Northern Rhodesia: and economic study of the Bemba tribe. Oxford: Oxford University Press.
Schutkowski, H. (2006) Human Ecology: Bio-cultural Adaptations in Human Communities, New York: Springer.
Stano, S., Bentley, A. (2022). Food for Thought: An Introduction. In: Stano, S., Bentley, A. (eds) Food for Thought. Numanities - Arts and Humanities in Progress, vol 19.
Volli, U. (2022). Alimentation: A General Semiotic Model of Socialising Food. In: Stano, S., Bentley, A. (eds) Food for Thought. Numanities - Arts and Humanities in Progress, vol 19.
Zubaida, S., Tapper, R. (1994). Culinary Cultures of the Middle, London, New York: I. B. Tauris.
Goody, Jack (1982). Cooking, Cuisine and Class: A Study in Comparative Sociology, Cambridge: Cambridge University Press.
