A Structural Interpretation of Initial Situation in the Iranian Fairy Tales in Propp's Model Compared with Å ÄhnÄmeh and the Iranian Myths of Creation
Document Type : پژوهشی اصیل
Author
Faculty member of Meybod university
Abstract
Propp recognizes two initial situations in the morphology of Russian fairy tales: defect and evildoing; however, he considers both as original spontaneous situations. In this article, it is assumed that these patterns are significant and also the deficiency has always its origin in evildoing, but this is not an independent condition in the Iranian thought. To discover the meaning of these patterns, the fairy tales and Iranian myths as well as the national epics have been comparatively studied. The analytical method is structuralism and diachronic. The results of the study show that the myths of creation have two models, both based on the struggle and conflict of two opposing forces; however, one is creative and the other is destructive. In the first, the creator needs an element based on which the material universe is made or dependent on. This model appears in the magical legends as a defect situation. In the second one, the creator creates the universe in an ideal situation, but it can be invaded by the devastating forces and exit from its ideal situation. This pattern appears in the magical legends as the evildoing situation.
Keywords
Subjects
ابوریحان بیرونی، محمدبن‌احمد، 1389، آثارالباقیه، ترجمه اکبر داناسرشت، تهران، امیرکبیر.
احمدی، بابک،1370، ساختار و تأویل متن، تهران، نشر مرکز.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم،1392، گل به صنوبر چه کرد، پژوهش سیداحمد وکیلیان، تهران، امیرکبیر.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم،1393، دختر نارنج و ترنج، پژوهش سیداحمد وکیلیان، تهران، امیرکبیر.
بار، کای،1389، دیانت زرتشتی، کای بار، آسموسن، مری بویس، ترجمه فریدون وهمن، تهران، نشر ثالث.
بندهش،1385، فرنبغ‌دادگی، گزارنده مهرداد بهار، تهران، توس.
بنونیست، امیل،1386، دین ایرانی بر پایه متنهای معتبر یونانی، ترجمه بهمن سرکاراتی، تهران، نشر قطره.
بهار، مهرداد،1378، پژوهشی در اساطیر ایران، ویراستار کتایون مزداپور، تهران، آگاه.
پراپ، ولادیمیر،1371، ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان، ترجمه‌ی فریدون بدره‌ای، تهران، توس.
پراپ، ولادیمیر،1386، ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمه‌ی فریدون بدره‌ای، تهران، توس.
حافظ، شمس‌الدین محمد،1378، دیوان حاحظ شیرازی بر اساس نسخه علامه قزوینی و غنی، خوشنویسی فریبا مقصودی، دیباچه محمدعلی سلطانی، تهران، موسسه فرهنگی نشر سهبا.
خدیش، پگاه،1391، ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی، ویراست2، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
زنر، رابرت چارلز،1387، زروان یا معمای زرتشتی‌گری، ترجمه تیمور قادری، تهران، امیرکبیر.
سرکاراتی، بهمن،1378، سایه‌های شکار شده: گزیده مقالات فارسی، تهران، نشر قطره.
شهرستانی، محمدبن‌عبدالکریم،1386، [الملل و النحل (فارسی-عربی). برگزیده] دین‌ها و کیش‌های ایرانی در دوران باستان به روایت شهرستانی، تصحیح متن عربی، ترجمه فارسی و تعلیقات محسن ابوالقاسمی، تهران، هیرمند.
عادلخانی، حسن، 1397، قصه‌پژوهی ایرانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم،1389، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
مهتدی، فضل‌الله،1389، افسانه‌های کهن ایرانی، گردآوری و ویرایش محمد قاسم‌زاده، تهران، هیرمند.
مینوی خرد،1391، ترجمه احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار – مهرداد بهار، تهران: توس.
یسنا بخشی از کتاب اوستا،1380، تفسیر و تألیف ابراهیم پورداود، تهران، اساطیر.
یشتها،1377، ابراهیم پورداود، تهران، اساطیر.
مقاله
ابراهیمی، سیدمظهر و پارسا، سیداحمد، 1395، «ریخت‌شناسی قصه‌های پریان در زبان کردی»، فصلنامه علمی پژوهشی نقد ادبی، سال نهم، شماره 35، 7-52.
استاجی، ایراهیم و رمشکی، سعید، 1392، «تحلیل ریخت‌شناسی داستان سیاوش بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ»، متن‌شناسی ادب فارسی (علمی-پژوهشی)، سال49، دوره جدید، سال پنجم، شماره3، پیاپی19: 52-37.
پروینی، خلیل و ناظمیان، هومن، 1387، «الگوی ساختارگرایی ولادیمیر پراپ و کاربردهای آن در روایت‌شناسی»، دوفصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره یازدهم: 203-183.
حرّی، ابوالفضل، 1387، «پراپ، پیشگام نظریه روایت: سه دیدگاه با نگاهی به داستان اِوِلین اثر جویس»، کتاب ماه ادبیات، شماره21، پیاپی135: 23-16.
حیدری،مرتضی،1394، «ریخت‌شناسی تطبیقی قصه‌های ماه‌پیشانی، یه‌شین و سیندرلا»، فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره36: 192-157.
خائفی، عباس و فیضی گنجی، جعفر، 1386، «تجزیه و تحلیل قصه سمک عیار بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ»، فصلنامه پژوهش-های ادبی، سال5، شماره18: 51-33.
دهقانیان، جواد و نوروزی، اسدالله و پارسانسب، مهناز، 1395، «ریخت‌شناسی قصه‌ای قشقایی بر اساس نظریه ساختارگرایی»، فصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال4، شماره10، 113-139.
ذوالفقاری، حسن، 1395، «قصه‌شناسی افسانه نخودی»، مجله علمی‌پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، سال هفتم، شماره دوم، پیاپی 14: 98-73.
روحانی، مسعود و عنایتی قادیکلایی، محمد، 1388، «بررسی ریخت‌شناسانه داستان بیژن و منیژه شاهنامه فردوسی بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال17، شماره66:143-119.
علی‌حوری، محبوبه، 1394، «ریخت‌شناسی همای‌نامه»، پژوهشنامه ادب حماسی، سال11، شماره20: 132-105.
غیبی، بیژن، 1376، «برگزیده‌ها: سرود مروارید»، ایران‌شناسی، سال نهم، شماره 34: 317-327.
فرضی، حمیدرضا و فخیمی فاریابی، فرناز، 1396، «ریخت شناسی منظومة گل و نوروز خواجوی کرمانی، براساس نظریة ولادیمیر پراپ»، فنون ادبی (علمی- پژوهشی)، سال نهم، شماره2 (پیاپی19)، 119-132.
قربانی، خاور و گورک، کیوان، 1390، «بررسی و نقد توالی خویشکاری‌های قهرمان در نظریه ریخت‌شناسی پراپ (با تأکید بر ریخت‌شناسی سه قصه از شاهنامه)»، فصلنامه متن‌پژوهی ادبی، شماره50: 179-159.
محمدی کله‌سر، علیرضا، 1394، «روایت‌شناسی ساختارگرا و مطالعات میان‌رشته‌ای»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره هشتم، شماره1: 20-1.
محمدی کله‌سر، علیرضا، 1397، «نقد و کاربرد نظریه ادبی در مقالات پژوهشی (با تأکید بر روایت‌شناسی ساختارگرا)»، فصلنامه علمی‌پژوهشی نقد ادبی، سال11، شماره42: 172-149.
مجوزی، محمد و نوری، افسانه، 1396، «ریخت‌شناسی خاوران‌نامه ابن‌حسام خوسفی بیرجندی با تکیه بر نظریه پراپ»، متن‌پژوهی ادبی، سال21، شماره72: 182-143.
میرهاشمی، سیدمرتضی و سعادتی‌نیا، زهرا، 1395، «ریخت-شناسی افسانه ماهان مصری بر اسا نظریه ولادیمیر پراپ»، متن‌پژوهی ادبی، سال20، شماره7: 89-73.
یاسمی‌فر، معصومه و سپهوندی، مسعود و خسروی شکیب، محمد، 1398، «نقد و بررسی قصه عامیانه "کله" بر پایه نظریات ریخت‌شناسی ولادیمیر پراپ»، دوماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال7، شماره27: 213-189.
احمدی، بابک،1370، ساختار و تأویل متن، تهران، نشر مرکز.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم،1392، گل به صنوبر چه کرد، پژوهش سیداحمد وکیلیان، تهران، امیرکبیر.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم،1393، دختر نارنج و ترنج، پژوهش سیداحمد وکیلیان، تهران، امیرکبیر.
بار، کای،1389، دیانت زرتشتی، کای بار، آسموسن، مری بویس، ترجمه فریدون وهمن، تهران، نشر ثالث.
بندهش،1385، فرنبغ‌دادگی، گزارنده مهرداد بهار، تهران، توس.
بنونیست، امیل،1386، دین ایرانی بر پایه متنهای معتبر یونانی، ترجمه بهمن سرکاراتی، تهران، نشر قطره.
بهار، مهرداد،1378، پژوهشی در اساطیر ایران، ویراستار کتایون مزداپور، تهران، آگاه.
پراپ، ولادیمیر،1371، ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان، ترجمه‌ی فریدون بدره‌ای، تهران، توس.
پراپ، ولادیمیر،1386، ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمه‌ی فریدون بدره‌ای، تهران، توس.
حافظ، شمس‌الدین محمد،1378، دیوان حاحظ شیرازی بر اساس نسخه علامه قزوینی و غنی، خوشنویسی فریبا مقصودی، دیباچه محمدعلی سلطانی، تهران، موسسه فرهنگی نشر سهبا.
خدیش، پگاه،1391، ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی، ویراست2، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
زنر، رابرت چارلز،1387، زروان یا معمای زرتشتی‌گری، ترجمه تیمور قادری، تهران، امیرکبیر.
سرکاراتی، بهمن،1378، سایه‌های شکار شده: گزیده مقالات فارسی، تهران، نشر قطره.
شهرستانی، محمدبن‌عبدالکریم،1386، [الملل و النحل (فارسی-عربی). برگزیده] دین‌ها و کیش‌های ایرانی در دوران باستان به روایت شهرستانی، تصحیح متن عربی، ترجمه فارسی و تعلیقات محسن ابوالقاسمی، تهران، هیرمند.
عادلخانی، حسن، 1397، قصه‌پژوهی ایرانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم،1389، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
مهتدی، فضل‌الله،1389، افسانه‌های کهن ایرانی، گردآوری و ویرایش محمد قاسم‌زاده، تهران، هیرمند.
مینوی خرد،1391، ترجمه احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار – مهرداد بهار، تهران: توس.
یسنا بخشی از کتاب اوستا،1380، تفسیر و تألیف ابراهیم پورداود، تهران، اساطیر.
یشتها،1377، ابراهیم پورداود، تهران، اساطیر.
مقاله
ابراهیمی، سیدمظهر و پارسا، سیداحمد، 1395، «ریخت‌شناسی قصه‌های پریان در زبان کردی»، فصلنامه علمی پژوهشی نقد ادبی، سال نهم، شماره 35، 7-52.
استاجی، ایراهیم و رمشکی، سعید، 1392، «تحلیل ریخت‌شناسی داستان سیاوش بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ»، متن‌شناسی ادب فارسی (علمی-پژوهشی)، سال49، دوره جدید، سال پنجم، شماره3، پیاپی19: 52-37.
پروینی، خلیل و ناظمیان، هومن، 1387، «الگوی ساختارگرایی ولادیمیر پراپ و کاربردهای آن در روایت‌شناسی»، دوفصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره یازدهم: 203-183.
حرّی، ابوالفضل، 1387، «پراپ، پیشگام نظریه روایت: سه دیدگاه با نگاهی به داستان اِوِلین اثر جویس»، کتاب ماه ادبیات، شماره21، پیاپی135: 23-16.
حیدری،مرتضی،1394، «ریخت‌شناسی تطبیقی قصه‌های ماه‌پیشانی، یه‌شین و سیندرلا»، فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره36: 192-157.
خائفی، عباس و فیضی گنجی، جعفر، 1386، «تجزیه و تحلیل قصه سمک عیار بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ»، فصلنامه پژوهش-های ادبی، سال5، شماره18: 51-33.
دهقانیان، جواد و نوروزی، اسدالله و پارسانسب، مهناز، 1395، «ریخت‌شناسی قصه‌ای قشقایی بر اساس نظریه ساختارگرایی»، فصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال4، شماره10، 113-139.
ذوالفقاری، حسن، 1395، «قصه‌شناسی افسانه نخودی»، مجله علمی‌پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، سال هفتم، شماره دوم، پیاپی 14: 98-73.
روحانی، مسعود و عنایتی قادیکلایی، محمد، 1388، «بررسی ریخت‌شناسانه داستان بیژن و منیژه شاهنامه فردوسی بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال17، شماره66:143-119.
علی‌حوری، محبوبه، 1394، «ریخت‌شناسی همای‌نامه»، پژوهشنامه ادب حماسی، سال11، شماره20: 132-105.
غیبی، بیژن، 1376، «برگزیده‌ها: سرود مروارید»، ایران‌شناسی، سال نهم، شماره 34: 317-327.
فرضی، حمیدرضا و فخیمی فاریابی، فرناز، 1396، «ریخت شناسی منظومة گل و نوروز خواجوی کرمانی، براساس نظریة ولادیمیر پراپ»، فنون ادبی (علمی- پژوهشی)، سال نهم، شماره2 (پیاپی19)، 119-132.
قربانی، خاور و گورک، کیوان، 1390، «بررسی و نقد توالی خویشکاری‌های قهرمان در نظریه ریخت‌شناسی پراپ (با تأکید بر ریخت‌شناسی سه قصه از شاهنامه)»، فصلنامه متن‌پژوهی ادبی، شماره50: 179-159.
محمدی کله‌سر، علیرضا، 1394، «روایت‌شناسی ساختارگرا و مطالعات میان‌رشته‌ای»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره هشتم، شماره1: 20-1.
محمدی کله‌سر، علیرضا، 1397، «نقد و کاربرد نظریه ادبی در مقالات پژوهشی (با تأکید بر روایت‌شناسی ساختارگرا)»، فصلنامه علمی‌پژوهشی نقد ادبی، سال11، شماره42: 172-149.
مجوزی، محمد و نوری، افسانه، 1396، «ریخت‌شناسی خاوران‌نامه ابن‌حسام خوسفی بیرجندی با تکیه بر نظریه پراپ»، متن‌پژوهی ادبی، سال21، شماره72: 182-143.
میرهاشمی، سیدمرتضی و سعادتی‌نیا، زهرا، 1395، «ریخت-شناسی افسانه ماهان مصری بر اسا نظریه ولادیمیر پراپ»، متن‌پژوهی ادبی، سال20، شماره7: 89-73.
یاسمی‌فر، معصومه و سپهوندی، مسعود و خسروی شکیب، محمد، 1398، «نقد و بررسی قصه عامیانه "کله" بر پایه نظریات ریخت‌شناسی ولادیمیر پراپ»، دوماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال7، شماره27: 213-189.
