A Comparison of Two Narratives of War with God in the Mehr Myth and the Old Testament
Document Type : پژوهشی اصیل
Author
faculty
Abstract
One of the stories about the myth of Mithra is her war with the god of sun on the birthday. On the other hand, one of the most questionable stories in Bible is the wrestling of Yaghoub with Elohim, the style, theme and features of which attributed to God does not certainly belong to the Old Testament. But so far as the elements of narrative are concerned, it is similar to the narrative suggested by Mehr religion. According to the similar fiction in the Mithra religion, this article suggested that the wrestling with the goddess has moved from oral fiction of Mithra religion to Judaism. We considered the historical study of cultural contact that seems to have started from the era of Huris rule and Nuz civilization. In addition, some common elements like night, water, the sun and the morning are also reviewed. The most important mythological element of this narrative is to grant Farrah (blessing); however, the difference is that in the genesis, Elohim grants the blessing to Yaghoub, while in Mithra, the Mehr grants the light beams and the rule of the heavens to the sun. This difference is due to the transfer of one mythic element from a non-monotheistic religion to a monotheistic one.
Keywords
Subjects
1. آبادی باویل، محمد (1350)، آیین‌ها در شاهنامه فردوسی، تبریز: دانشگاه تبریز
2. آسموسن، جی. پی. (1372)، «آیین میترا (مهر)»، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، کلک، آذر و دی، شمارۀ 45 و 46، صص 44- 50.
3. آموزگار، ژاله (1381)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت
4. اپستاین، ایزودور (1385)، یهودیت: بررسی تاریخی، ترجمه بهزاد سالکی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
5. اسماعیل‌پور، ابوالقاسم و گلشن اسماعیل‌پور (1393)، «نقش خدایان ایلامی در شکل‌گیری تثلیث ایزدی هرمزد- میترا- آناهیتا»، جستارهای ادبی، پاییز، شمارۀ 186، صص 17- 28.
6. اشتروم، هارالد (1389)، «آیین میترا»، ترجمه وحید فریدی، کتاب ماه دین، فروردین، شمارۀ 150، صص 20- 23.
7. اوشیدری، جهانگیر (1389)، دانشنامۀ مزدیسنا، تهران: مرکز.
8. اولانسی، دیوید (1387)، پژوهشی نو در میتراپرستی، ترجمه و تحقیق مریم امینی، تهران: نشر چشمه
9. ایموتو، یه ایجی (1369)، «جشن فرارسیدن خزان در ایران و ژاپن»، ترجمه هاشم رجب‌زاده، ایرانشناسی، زمستان، شمارۀ 8، صص 788- 795.
10. بابایی، احمد علی (1394)، برگزیده تفسیر نمونه، زیر نظر ناصر مکارم شیرازی، قم: دارالکتب الاسلامیه.
11. بن‌ونیست، امیل (1386)، دین ایرانی، بر پایۀ متن‌های معتبر یونانی، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، تهران: نشر قطره
12. بهار، مهرداد (1375)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه.
13. بیرونی، ابوریحان (1352)، آثارالباقیه عن القرون الخالیه، ترجمۀ اکبر داناسرشت،
14. پاتای، رافائل، (1393ب)، «اسلام عامیانه»، ترجمه ابراهیم موسی‌پور، در مقدمه‌ای بر پژوهش دین عامیانه، تهران: جوانه توس، صص 107- 115.
15. پیاده‌کوهسار، ابوالقاسم (1389)، «نقاط تأثیرگذاری باورهای ایرانی بر دین یهود از مسیر مکاشفه‌گرایی»، نیمسال نامۀ تخصصیِ پژوهشنامۀ ادیا ن سال چهارم، شمارۀ هفتم، بهار و تابستان
16. تاراپولوالا (1387)، «آیین میترا»، ترجمۀ فرشید نادری، تاریخ‌پژوهی، پاییز و زمستان، شماره 36 و 37، صص 181- 190.
17. جعفری دهقی، محمود و سمیه مشایخ (1390)، «خلقت آدم در اسطورۀ آفرینش مانوی (بررسی فصل 64 کفالایای قبطی)»، ادب فارسی، دوره 1، 7و8، زمستان 1390، صص 121- 132.
18. جنولی، گراردو (1382)، «آیین میترا»، ترجمه علیرضا شجاعی، هفت آسمان، پاییز، شمارۀ 19، صص 95- 102.
19. حسینی، رضا (1393)، «هلنیزم و تأثیر آن بر فرهنگ یهودی»، سال سوم شماره 4 پاییز و زمستان، صص. 116-99
20. حمید، حمید (1376)، «تأثیرات اسماعیلی بر تفکرات موسی بن میمون یهودی»، ایرانشناسی، شماره 34، سال 9، تابستان، صص. 303-285
21. دوستخواه، جلیل (1388)، اوستا، کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، تهران: مروارید.
22. راسل، جیمز (1379)، «رازوری و دانش نهانی در آیین زرتشت»، در رازوری در آیین زرتشت (عرفان زرتشتی)، ترجمۀ شیوا کاویانی، تهران: ققنوس.
23. ربیع‌زاده، علی (1386)، «از مهر تا مسیح»، چیستا، مهر، شمارۀ 241، صص 39- 42.
24. رضی، هاشم (1342)، تاریخ ادیان، تهران: انتشارات کاوه.
25. ــــــــــــ (1382)، آیین مهر: پژوهش‌هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب، تهران: بهجت.
26. شبلی، احمد (1986)، مقارنه الادیان (یهودیه)، القاهره: مکتبه النهضه المصریه.
27. شولم، گرشوم (1378)، جریان‌های بزرگ در عرفان یهودی، ترجمه فریدالدین رادمهر، تهران: نیلوفر.
28. شیرزادی، مهدی (1383)، و اینک اسرائیل، تهران، مؤسسه فرهنگی پیوند با امام.
29. ضابطی جهرمی، احمد (1389)، پژوهش‌هایی در شناخت هنر ایران، تهران: نی.
30. قائمی، فرزاد (1391)، «اسطورۀ نبرد مهر و گاو نخستین و ارتباط آن با ابزار نمادین گرز گاوسر»، ادب‌پژوهی، شمارۀ 21، پاییز، صص89- 110.
31. کومن، فرانتس (1367)، «رازهای میترا»، ترجمۀ فریبا مقدم، چیستا، آذر و دی، شمارۀ 53 و 54، صص 190- 194
32. ـــــــــــــــ (1380)، آیین پر رمز و راز میترایی، ترجمه و پژوهش هاشم رضی، تهران: بهجت.
33. ـــــــــــــــ (1386)، دین مهری، ترجمه احمد آجودانی، تهران: نشر ثالث.
34. گارودی، روژه (1375)، تاریخ یک ارتداد، مترجم مجید شریف، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
35. گرشویچ، ایلیا (1396)، آموزه و آیین زردشت، ترجمۀ منیژه اذکایی و جواد دانش‌آرا، تهران: ثالث.
36. لارو، جرالد (1394)، عهد عتیق؛ قصۀ زندگی و باور یک قوم، 3جلد، ترجمۀ اصغر رستگار، تهران: مؤسسۀ انتشارات نگاه
37. لانگ، چارلز، هـ.، (1393)، «دین عامیانه»، ترجمه ابراهیم موسی‌پور، در مقدمه‌ای بر پژوهش دین عامیانه، تهران: جوانه توس، صص 43- 19.
38. مایلز، جک (1395)، «هماورد کشتی یعقوب که بود؟»، در خاندان ابراهیم، گزینش و ویرایش هرشل شنکس، ترجمۀ روح الله شفیعی، تهران: نشر نی.
39. مبلغی آبادانی (بی‌تا)، تاریخ ادیان و مذاهب جهان، 2 جلد، تهران: حر.
40. مرکلباخ، راینهولد (1394)، میترا، آیین و تاریخ، ترجمۀ توفیق گلی‌زاده، مترجم همکار: ملیحه کرباسیان، تهران: نشر اختران.
41. مقدم، محمد (2537ش.ش)، جستار دربارۀ مهر و ناهید، انتشارات مرکز ایرانی مطالعۀ فرهنگ‌ها
42. نیبرگ، هنریک ساموئل (1359)، دین‌های ایران باستان، ترجمۀ سیف الدین نجم آبادی، تهران: مرکز ایرانی مطالعۀ فرهنگ‌ها.
43. ورمازرن، مارتین (1387)، آیین میترا، ترجمۀ یزرگ نادرزاده، تهران: چشمه.
44. ویدن‌گرن، گئو (1395)، جانمایۀ ایرانی (از آغاز تا ظهور اسلام)، ترجمۀ شهناز نصراللهی، آبادان: پرسش
45. هوک، هنری ساموئل (بی‌تا)، اساطیر خاورمیانه، ترجمۀ علی اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور، تهران: روشنگران.
46. الیاده، میرچا (1376(، رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش
47. Ahmadpour, Iran and Jasem Manouchehri (2014), "Sport and physical Education in Mithra (Mitra) Religion and their Relations with Roman-Persian Wars", Advances in Environmental Biology, 8(21) October, Pages: 422-428.
48. Albright, W. F. (1961), “Abram the Hebrew: A New Archaeological Interpretation”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research (BASOR), No. 163, pp. 36-54.
49. Bartholomae. Christian (1904)، AltiranischesWörterbuch، Strassburg.
50. Beck, Roger (1987), "Merkelbach's Mithras", Phoenix, Vol. 41, No. 3 (Autumn, 1987), pp. 296-316
51. Ben-Amos, Dan (1999), “Jewish Folk Literature”, Oral Tradition, 14/1, pp. 140-274
52. Berger. Abraham (1938), “The Literature of Jewish Folklore (Part 1).” Journal of Jewish Bibliography, 1:12-20.
53. Boyce, Mary )1975b), "Mihragan among the Irani Zjoroastrians", MithraicStudies: Proceedings of the First International Congress of MithraicStudies, Volume 1, Editor: John R. Hinnells, Manchester University Press ND, pp. 106-118.
54. Clauss, M. (2001), The Roman Cult of Mithras: The God and His Mysteries, Translated by Richard Gordon, North America, Routledge.
55. Coogan, Michael David (2001), The Oxford History of the Biblical World, Oxford University Press.
56. Cornfeld, G. (1961), Adam to Daniel, New York: Macmillan Company
57. E. F. Campbell (1960), “The Amarna Letters and the Amarna Period”, BA XXIII.
58. Ellens, J. Harold; Rollins, Wayne G., eds. (2004). Psychology and the Bible: From Genesis to apocalyptic vision (illustrated ed.). Greenwood Publishing Group.
59. Gordon, Cyrus (1953), “The Patriarchal Age”, Journal of Bible and Religion, XXI, pp. 238-243.
60. Gray. Louis. Harold، (1929)، The Foundations of theIranian Religions، Bombay.
61. Green, Thomas A, ed. (2001). Martial Arts of the World: An Encyclopedia (illustrated ed.). ABC-CLIO
62. Greenberg, Moshe (1955), The Hab/piru, American Oriental Series, XXXIX, New Haven: American Oriental Society.
63. Hanson, Anthony (2006), The Prophetic Gospel: Study of John and the Old Testament.
64. Howard Schwartz; Elliot K. Ginsburg (2006). Tree of Souls: The Mythology of Judaism(illustrated, reprint, annotated ed.). Oxford University Press
65. MacMillan, J. Douglas (1991). Wrestling with God: Lessons from the life of Jacob. Evangelical Press of Wales.
66. Mary F. Gray (1958), “The Habiru-Hebrew Problem in the Light of Source Material Available at Present”, Hebrew :union: College Annual, XXIX, pp. 135-202.
67. Meillet. Antoine، (1907)، “Le dieu Indo-Iranien Mitra،” JA sér. 10، pp. 143-59.
68. Muddiman, John (2007). The Oxford Bible Commentary, Barton, John; Muddiman, John, eds. (illustrated, reprint, revised ed.). Oxford University Press.
69. Raglan, L. (1956), The Hero, New York: Vintage Books.
70. Rogerson, John (1992), "Wrestling with the Angel: A Study in Historical and Literary Interpretation", in Hermeneutics, the Bible and Literary Criticism, Loades, Ann, McLain, Michael (Eds.), UK, Palgrave Macmillan.
71. Room, Adrian (2006), Placenames of the World, McFarland.
72. Russel, J. R. (1992), "On the Armeno-Iranian Roots of Mithraism", in J. R. Hinnells, ed., Studies on Mithraism, Rome: Bretschneider.
73. Theocharous, Myrto (2012), Lexical dependence and intertextual allusion in the Septuagint of the Twelve Prophets : studies in Hosea, Amos and Micah, New York : T & T Clark.
74. Tremper Longman; David E. Garland (2008). Longman, Tremper; Garland, David E., eds. Genesis-Leviticus (revised ed.). Harper Collins.
2. آسموسن، جی. پی. (1372)، «آیین میترا (مهر)»، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، کلک، آذر و دی، شمارۀ 45 و 46، صص 44- 50.
3. آموزگار، ژاله (1381)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت
4. اپستاین، ایزودور (1385)، یهودیت: بررسی تاریخی، ترجمه بهزاد سالکی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
5. اسماعیل‌پور، ابوالقاسم و گلشن اسماعیل‌پور (1393)، «نقش خدایان ایلامی در شکل‌گیری تثلیث ایزدی هرمزد- میترا- آناهیتا»، جستارهای ادبی، پاییز، شمارۀ 186، صص 17- 28.
6. اشتروم، هارالد (1389)، «آیین میترا»، ترجمه وحید فریدی، کتاب ماه دین، فروردین، شمارۀ 150، صص 20- 23.
7. اوشیدری، جهانگیر (1389)، دانشنامۀ مزدیسنا، تهران: مرکز.
8. اولانسی، دیوید (1387)، پژوهشی نو در میتراپرستی، ترجمه و تحقیق مریم امینی، تهران: نشر چشمه
9. ایموتو، یه ایجی (1369)، «جشن فرارسیدن خزان در ایران و ژاپن»، ترجمه هاشم رجب‌زاده، ایرانشناسی، زمستان، شمارۀ 8، صص 788- 795.
10. بابایی، احمد علی (1394)، برگزیده تفسیر نمونه، زیر نظر ناصر مکارم شیرازی، قم: دارالکتب الاسلامیه.
11. بن‌ونیست، امیل (1386)، دین ایرانی، بر پایۀ متن‌های معتبر یونانی، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، تهران: نشر قطره
12. بهار، مهرداد (1375)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه.
13. بیرونی، ابوریحان (1352)، آثارالباقیه عن القرون الخالیه، ترجمۀ اکبر داناسرشت،
14. پاتای، رافائل، (1393ب)، «اسلام عامیانه»، ترجمه ابراهیم موسی‌پور، در مقدمه‌ای بر پژوهش دین عامیانه، تهران: جوانه توس، صص 107- 115.
15. پیاده‌کوهسار، ابوالقاسم (1389)، «نقاط تأثیرگذاری باورهای ایرانی بر دین یهود از مسیر مکاشفه‌گرایی»، نیمسال نامۀ تخصصیِ پژوهشنامۀ ادیا ن سال چهارم، شمارۀ هفتم، بهار و تابستان
16. تاراپولوالا (1387)، «آیین میترا»، ترجمۀ فرشید نادری، تاریخ‌پژوهی، پاییز و زمستان، شماره 36 و 37، صص 181- 190.
17. جعفری دهقی، محمود و سمیه مشایخ (1390)، «خلقت آدم در اسطورۀ آفرینش مانوی (بررسی فصل 64 کفالایای قبطی)»، ادب فارسی، دوره 1، 7و8، زمستان 1390، صص 121- 132.
18. جنولی، گراردو (1382)، «آیین میترا»، ترجمه علیرضا شجاعی، هفت آسمان، پاییز، شمارۀ 19، صص 95- 102.
19. حسینی، رضا (1393)، «هلنیزم و تأثیر آن بر فرهنگ یهودی»، سال سوم شماره 4 پاییز و زمستان، صص. 116-99
20. حمید، حمید (1376)، «تأثیرات اسماعیلی بر تفکرات موسی بن میمون یهودی»، ایرانشناسی، شماره 34، سال 9، تابستان، صص. 303-285
21. دوستخواه، جلیل (1388)، اوستا، کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، تهران: مروارید.
22. راسل، جیمز (1379)، «رازوری و دانش نهانی در آیین زرتشت»، در رازوری در آیین زرتشت (عرفان زرتشتی)، ترجمۀ شیوا کاویانی، تهران: ققنوس.
23. ربیع‌زاده، علی (1386)، «از مهر تا مسیح»، چیستا، مهر، شمارۀ 241، صص 39- 42.
24. رضی، هاشم (1342)، تاریخ ادیان، تهران: انتشارات کاوه.
25. ــــــــــــ (1382)، آیین مهر: پژوهش‌هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب، تهران: بهجت.
26. شبلی، احمد (1986)، مقارنه الادیان (یهودیه)، القاهره: مکتبه النهضه المصریه.
27. شولم، گرشوم (1378)، جریان‌های بزرگ در عرفان یهودی، ترجمه فریدالدین رادمهر، تهران: نیلوفر.
28. شیرزادی، مهدی (1383)، و اینک اسرائیل، تهران، مؤسسه فرهنگی پیوند با امام.
29. ضابطی جهرمی، احمد (1389)، پژوهش‌هایی در شناخت هنر ایران، تهران: نی.
30. قائمی، فرزاد (1391)، «اسطورۀ نبرد مهر و گاو نخستین و ارتباط آن با ابزار نمادین گرز گاوسر»، ادب‌پژوهی، شمارۀ 21، پاییز، صص89- 110.
31. کومن، فرانتس (1367)، «رازهای میترا»، ترجمۀ فریبا مقدم، چیستا، آذر و دی، شمارۀ 53 و 54، صص 190- 194
32. ـــــــــــــــ (1380)، آیین پر رمز و راز میترایی، ترجمه و پژوهش هاشم رضی، تهران: بهجت.
33. ـــــــــــــــ (1386)، دین مهری، ترجمه احمد آجودانی، تهران: نشر ثالث.
34. گارودی، روژه (1375)، تاریخ یک ارتداد، مترجم مجید شریف، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
35. گرشویچ، ایلیا (1396)، آموزه و آیین زردشت، ترجمۀ منیژه اذکایی و جواد دانش‌آرا، تهران: ثالث.
36. لارو، جرالد (1394)، عهد عتیق؛ قصۀ زندگی و باور یک قوم، 3جلد، ترجمۀ اصغر رستگار، تهران: مؤسسۀ انتشارات نگاه
37. لانگ، چارلز، هـ.، (1393)، «دین عامیانه»، ترجمه ابراهیم موسی‌پور، در مقدمه‌ای بر پژوهش دین عامیانه، تهران: جوانه توس، صص 43- 19.
38. مایلز، جک (1395)، «هماورد کشتی یعقوب که بود؟»، در خاندان ابراهیم، گزینش و ویرایش هرشل شنکس، ترجمۀ روح الله شفیعی، تهران: نشر نی.
39. مبلغی آبادانی (بی‌تا)، تاریخ ادیان و مذاهب جهان، 2 جلد، تهران: حر.
40. مرکلباخ، راینهولد (1394)، میترا، آیین و تاریخ، ترجمۀ توفیق گلی‌زاده، مترجم همکار: ملیحه کرباسیان، تهران: نشر اختران.
41. مقدم، محمد (2537ش.ش)، جستار دربارۀ مهر و ناهید، انتشارات مرکز ایرانی مطالعۀ فرهنگ‌ها
42. نیبرگ، هنریک ساموئل (1359)، دین‌های ایران باستان، ترجمۀ سیف الدین نجم آبادی، تهران: مرکز ایرانی مطالعۀ فرهنگ‌ها.
43. ورمازرن، مارتین (1387)، آیین میترا، ترجمۀ یزرگ نادرزاده، تهران: چشمه.
44. ویدن‌گرن، گئو (1395)، جانمایۀ ایرانی (از آغاز تا ظهور اسلام)، ترجمۀ شهناز نصراللهی، آبادان: پرسش
45. هوک، هنری ساموئل (بی‌تا)، اساطیر خاورمیانه، ترجمۀ علی اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور، تهران: روشنگران.
46. الیاده، میرچا (1376(، رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش
47. Ahmadpour, Iran and Jasem Manouchehri (2014), "Sport and physical Education in Mithra (Mitra) Religion and their Relations with Roman-Persian Wars", Advances in Environmental Biology, 8(21) October, Pages: 422-428.
48. Albright, W. F. (1961), “Abram the Hebrew: A New Archaeological Interpretation”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research (BASOR), No. 163, pp. 36-54.
49. Bartholomae. Christian (1904)، AltiranischesWörterbuch، Strassburg.
50. Beck, Roger (1987), "Merkelbach's Mithras", Phoenix, Vol. 41, No. 3 (Autumn, 1987), pp. 296-316
51. Ben-Amos, Dan (1999), “Jewish Folk Literature”, Oral Tradition, 14/1, pp. 140-274
52. Berger. Abraham (1938), “The Literature of Jewish Folklore (Part 1).” Journal of Jewish Bibliography, 1:12-20.
53. Boyce, Mary )1975b), "Mihragan among the Irani Zjoroastrians", MithraicStudies: Proceedings of the First International Congress of MithraicStudies, Volume 1, Editor: John R. Hinnells, Manchester University Press ND, pp. 106-118.
54. Clauss, M. (2001), The Roman Cult of Mithras: The God and His Mysteries, Translated by Richard Gordon, North America, Routledge.
55. Coogan, Michael David (2001), The Oxford History of the Biblical World, Oxford University Press.
56. Cornfeld, G. (1961), Adam to Daniel, New York: Macmillan Company
57. E. F. Campbell (1960), “The Amarna Letters and the Amarna Period”, BA XXIII.
58. Ellens, J. Harold; Rollins, Wayne G., eds. (2004). Psychology and the Bible: From Genesis to apocalyptic vision (illustrated ed.). Greenwood Publishing Group.
59. Gordon, Cyrus (1953), “The Patriarchal Age”, Journal of Bible and Religion, XXI, pp. 238-243.
60. Gray. Louis. Harold، (1929)، The Foundations of theIranian Religions، Bombay.
61. Green, Thomas A, ed. (2001). Martial Arts of the World: An Encyclopedia (illustrated ed.). ABC-CLIO
62. Greenberg, Moshe (1955), The Hab/piru, American Oriental Series, XXXIX, New Haven: American Oriental Society.
63. Hanson, Anthony (2006), The Prophetic Gospel: Study of John and the Old Testament.
64. Howard Schwartz; Elliot K. Ginsburg (2006). Tree of Souls: The Mythology of Judaism(illustrated, reprint, annotated ed.). Oxford University Press
65. MacMillan, J. Douglas (1991). Wrestling with God: Lessons from the life of Jacob. Evangelical Press of Wales.
66. Mary F. Gray (1958), “The Habiru-Hebrew Problem in the Light of Source Material Available at Present”, Hebrew :union: College Annual, XXIX, pp. 135-202.
67. Meillet. Antoine، (1907)، “Le dieu Indo-Iranien Mitra،” JA sér. 10، pp. 143-59.
68. Muddiman, John (2007). The Oxford Bible Commentary, Barton, John; Muddiman, John, eds. (illustrated, reprint, revised ed.). Oxford University Press.
69. Raglan, L. (1956), The Hero, New York: Vintage Books.
70. Rogerson, John (1992), "Wrestling with the Angel: A Study in Historical and Literary Interpretation", in Hermeneutics, the Bible and Literary Criticism, Loades, Ann, McLain, Michael (Eds.), UK, Palgrave Macmillan.
71. Room, Adrian (2006), Placenames of the World, McFarland.
72. Russel, J. R. (1992), "On the Armeno-Iranian Roots of Mithraism", in J. R. Hinnells, ed., Studies on Mithraism, Rome: Bretschneider.
73. Theocharous, Myrto (2012), Lexical dependence and intertextual allusion in the Septuagint of the Twelve Prophets : studies in Hosea, Amos and Micah, New York : T & T Clark.
74. Tremper Longman; David E. Garland (2008). Longman, Tremper; Garland, David E., eds. Genesis-Leviticus (revised ed.). Harper Collins.
