Some Oral and Folk Narratives of Shahnameh in the Epic Allusions of Khaqaniâs Divan
Authors
1
M.A in Persian Language and Literature- Ferdowsi University – Mashhad –Iran.
2
Associate Professor of Persian Language and Literature- Ferdowsi University – Mashhad –Iran
3
Assistant Professor of Persian Language and Literature- Ferdowsi University – Mashhad –Iran
Abstract
Khaqani is a poet of Arrani style (Azerbaijani), and one of the most prominent features of this style is the use of various tools to make the discourse difficult. Having benefited from a reach cultural background besides a deep understanding of science and technology of his own era, Khaqani has created the magnificent images and has avoided any obscenity in his words. In other words, this diversity and variety in his poetic images may be due to the extent of Khaqani's information, research and his knowledge of historical interpretive books. One of the tools used by this poet to create his own images is allusion which can be considered a featured style of Khaqani due to its high frequency in his Divan. In his allusions, Khaqani occasionally refers to the indications which we cannot find their resources and references in the official and written literature; therefore we should search folk and oral narratives to find those references. In this research, we intend to look at the sources of some Shahnameh allusions of Khaqani which are based on oral and folk narratives and they are not mentioned in the official and written sources.
Keywords
Subjects
- آیدنلو، سجاد (1394). «برخی روایات نقالی و شفاهی در ملحقات نسخ و چاپ‌های شاهنامه». فرهنگ و ادبیات عامه. ش 5. صص 51-100.
- ــــــــــــــــ (1388). «مردم کدام فردوسی و شاهنامه را می‌پسندیدند؟». پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی. دورۀ جدید. ش 4. صص 59-78.
- ــــــــــــــــــــ (1387). «پیشنۀ مکتوب و چندصد سالۀ برخی روایات مردمی ـ شفاهی شاهنامه». فرهنگ مردم. ش 24-25. صص 74-83.
- ـــــــــــــــــ (1383). «نکته‌هایی دربارۀ تلمیحات شاهنامه‌ای خاقانی». پژوهش‌های ادبی. ش 4. صص 7-36.
- ابن اسفندیار، بهاء‌الدین محمد (1389). تاریخ طبرستان. تصحیح عباس اقبال. تهران: اساطیر.
- ابن بلخی (1385). فارسنامه. تصحیح گای لیسترانج و ر. نیکلسون. چ 1. تهران: اساطیر.
- ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1381). الفهرست. ترجمۀ و تحشیۀ رضا تجدد. چ 1. تهران: اساطیر.
- اردلان جوان، سید علی (1375). تجلی شاعرانۀ اساطیر و روایات تاریخی و مذهبی در اشعار خاقانی. چ 1. مشهد: آستان قدس رضوی.
- ارژنگی، کامران (1395). «چند نکته در شعر خاقانی شروانی». نقد کتاب. ش 5. صص 179-196.
- استعلامی، محمد (1387). نقد و شرح قصاید خاقانی بر اساس تقریرات استاد بدیع-الزمان فروزانفر. ج 1 و 2. چ 1. تهران: زوار.
- اسلامی‌نژاد، عباس (1372). «خاقانی و شاهنامه». فصلنامۀ هستی. ش 5. ص 185.
- اصفهانی، حمزه بن حسین (1367). تاریخ پیامبران و شاهان. ترجمۀ جعفر شعار. تهران: امیرکبیر.
- انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1369). فردوسی‌نامه. چ 1. تهران: علمی.
- برزگرخالقی، محمدرضا (1387). شرح دیوان خاقانی، ج 1. چ 1. تهران: زوار.
- بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد (1353). تاریخ بلعمی (تکمله و ترجمۀ تاریخ طبری). تصحیح محمدتقی بهار. چ 2. تهران: زوار.
- بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد (1389). آثار الباقیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. چ 3. تهران: امرکبیر.
- ثعالبی، حسین بن محمد (1372). شاهنامۀ کهن (پارسی تاریخ غررالسیر). پارسی گردان سید محمد روحانی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
- ثعالبی، حسین بن محمد (1963). تاریخ غررالسیر. به کوشش ه. زوتنبرگ. تهران: چاپ اُفست.
- حسن‌آبادی، محمود (1394). «شفاهی یا کتبی، بررسی نظریات مربوط به سرچشمۀ شاهنامه». جستارهای ادبی. ش 188. صص 15-48.
- خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل (1388). دیوان خاقانی شروانی. تصحیح ضیاء‌الدین سجادی. چ 1. تهران: زوار.
- خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین (1380). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. زیر نظر محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام.
- خطیبی، ابوالفضل (1389). «منشأ ضرب‌المثل نوش‌دارو بعد از مرگ سهراب». فرهنگ-نویسی. ش 3. صص 252-255.
- دنبلی، عبدالرزاق بیگ (1349). تجربۀالاحرار و تسلیه‌الابرار. تصحیح و تحشیۀ حسن قاضی طباطبایی. تبریز: انتشارات مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
- دوستخواه، جلیل (1370). «کاوۀ آهنگر به روایت نقالان». ایران‌نامه. ش 37. صص 122-144.
- ریاحی، محمد امین (1382). سرچشمه‌های فردوسی‌شناسی. چ 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
- عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین. به کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
- شریفی، جواد (1382). «خاقانی شروانی». دانشنامۀ ادب فارسی (ادب فارسی در قفقاز). به سرپرستی حسن انوشه. ج 5. تهران: سازمان چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- صدیقیان، مهین‌دخت (1375). فرهنگ اساطیری – حماسی ایران. ج 1 و 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
- طبری، محمد بن جریر (1375). تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. چ 5. تهران: اساطیر.
- طرسوسی، ابوطاهر (1374). داراب‌نامه. به کوشش ذبیح‌الله صفا. تهران: علمی و فرهنگی.
- علیزاده، جمشید (1378). ساغری در میان سنگستان (زندگی، اندیشه و شعر خاقانی). تهران: نشر مرکز.
- غلامرضایی، محمد (1382). سبک‌شناسی شعر پارسی (از رودکی تا شاملو). ویرایش دوم. تهران: جامی.
- قدیانی، عباس (1392). تاریخ کامل ایران زمین (از پادشاهان افسانه‌ای تا پایان دورۀ پهلوی). ج 1. چ 3. تهران: آرون.
- حسینی قزوینی، شرف‌الدین فضل‌الله (1383). المعجم فی آثار ملوک‌العجم. به کوشش احمد فتوحی‌نسب. چ 1. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- کزازی، میرجلال‌الدین (1389). گزارش دشواری‌های دیوان خاقانی. چ 6. تهران: نشر مرکز.
- کندلی هریسچی، غفار (1374). خاقانی شروانی (حیات، زمان و محیط او). ترجمۀ میرهدایت حصاری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود (1384). زین‌الاخبار. تصحیح رحیم ملک‌زاده. چ 1. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- مجمل‌التواریخ و القصص (1383). تصحیح ملک‌الشعرا بهار. تهران: دنیای کتاب.
- محجوب، محمدجعفر (1382). ادبیات عامیانۀ ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری. 2 ج. چ 3. تهران: نشر چشمه.
- محمدپور، محمد امین و عبدالله حسن‌زاده میرعلی (1393). «افسانۀ کاوه نماد پیروزی در تاریخ ملی ایران». جامعه‌شناسی تاریخی. د 6. ش 1. صص 73-92.
- مستوفی، حمدالله (1364). تاریخ گزیده. به کوشش عبدالحسین نوایی. چ 3. تهران: امیرکبیر.
- مسعودی، علی بن حسین (1973). مروج الذهب و معادن الجوهر. تصحیح شارل بلا. بیروت: منشورات جامعه لبنانیه.
- مهناج سراج، عثمان بن محمد (1363). طبقات ناصری. تصحیح و مقابلۀ عبدالحی حبیبی. تهران: دنیای کتاب.
- مهین‌فر، سیاره (1383). اسطورۀ حماسۀ ضحاک و فریدون. چ 1. تهران: قصه.
- میرخواند (1380). تاریخ روضۀالصفا. تصحیح و تحشیۀ جمشید کیانفر. ج 1. چ 1. تهران: اساطیر.
- نظامی، الیاس بن یوسف (1368). شرف‌نامه. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: توس.
- ــــــــــــــ (1379). اقبال‌نامه. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: توس.
- نوریان، مهدی (1380). «خاقانی بر خوان رنگین فردوسی». نشر دانش. ش 98. صص 20-24.
- هفت‌لشکر (طومار جامع نقالان) (1377). تصحیح مهران افشاری و مهدی مداینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی
- ــــــــــــــــ (1388). «مردم کدام فردوسی و شاهنامه را می‌پسندیدند؟». پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی. دورۀ جدید. ش 4. صص 59-78.
- ــــــــــــــــــــ (1387). «پیشنۀ مکتوب و چندصد سالۀ برخی روایات مردمی ـ شفاهی شاهنامه». فرهنگ مردم. ش 24-25. صص 74-83.
- ـــــــــــــــــ (1383). «نکته‌هایی دربارۀ تلمیحات شاهنامه‌ای خاقانی». پژوهش‌های ادبی. ش 4. صص 7-36.
- ابن اسفندیار، بهاء‌الدین محمد (1389). تاریخ طبرستان. تصحیح عباس اقبال. تهران: اساطیر.
- ابن بلخی (1385). فارسنامه. تصحیح گای لیسترانج و ر. نیکلسون. چ 1. تهران: اساطیر.
- ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1381). الفهرست. ترجمۀ و تحشیۀ رضا تجدد. چ 1. تهران: اساطیر.
- اردلان جوان، سید علی (1375). تجلی شاعرانۀ اساطیر و روایات تاریخی و مذهبی در اشعار خاقانی. چ 1. مشهد: آستان قدس رضوی.
- ارژنگی، کامران (1395). «چند نکته در شعر خاقانی شروانی». نقد کتاب. ش 5. صص 179-196.
- استعلامی، محمد (1387). نقد و شرح قصاید خاقانی بر اساس تقریرات استاد بدیع-الزمان فروزانفر. ج 1 و 2. چ 1. تهران: زوار.
- اسلامی‌نژاد، عباس (1372). «خاقانی و شاهنامه». فصلنامۀ هستی. ش 5. ص 185.
- اصفهانی، حمزه بن حسین (1367). تاریخ پیامبران و شاهان. ترجمۀ جعفر شعار. تهران: امیرکبیر.
- انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1369). فردوسی‌نامه. چ 1. تهران: علمی.
- برزگرخالقی، محمدرضا (1387). شرح دیوان خاقانی، ج 1. چ 1. تهران: زوار.
- بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد (1353). تاریخ بلعمی (تکمله و ترجمۀ تاریخ طبری). تصحیح محمدتقی بهار. چ 2. تهران: زوار.
- بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد (1389). آثار الباقیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. چ 3. تهران: امرکبیر.
- ثعالبی، حسین بن محمد (1372). شاهنامۀ کهن (پارسی تاریخ غررالسیر). پارسی گردان سید محمد روحانی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
- ثعالبی، حسین بن محمد (1963). تاریخ غررالسیر. به کوشش ه. زوتنبرگ. تهران: چاپ اُفست.
- حسن‌آبادی، محمود (1394). «شفاهی یا کتبی، بررسی نظریات مربوط به سرچشمۀ شاهنامه». جستارهای ادبی. ش 188. صص 15-48.
- خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل (1388). دیوان خاقانی شروانی. تصحیح ضیاء‌الدین سجادی. چ 1. تهران: زوار.
- خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین (1380). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. زیر نظر محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام.
- خطیبی، ابوالفضل (1389). «منشأ ضرب‌المثل نوش‌دارو بعد از مرگ سهراب». فرهنگ-نویسی. ش 3. صص 252-255.
- دنبلی، عبدالرزاق بیگ (1349). تجربۀالاحرار و تسلیه‌الابرار. تصحیح و تحشیۀ حسن قاضی طباطبایی. تبریز: انتشارات مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
- دوستخواه، جلیل (1370). «کاوۀ آهنگر به روایت نقالان». ایران‌نامه. ش 37. صص 122-144.
- ریاحی، محمد امین (1382). سرچشمه‌های فردوسی‌شناسی. چ 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
- عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین. به کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
- شریفی، جواد (1382). «خاقانی شروانی». دانشنامۀ ادب فارسی (ادب فارسی در قفقاز). به سرپرستی حسن انوشه. ج 5. تهران: سازمان چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- صدیقیان، مهین‌دخت (1375). فرهنگ اساطیری – حماسی ایران. ج 1 و 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
- طبری، محمد بن جریر (1375). تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. چ 5. تهران: اساطیر.
- طرسوسی، ابوطاهر (1374). داراب‌نامه. به کوشش ذبیح‌الله صفا. تهران: علمی و فرهنگی.
- علیزاده، جمشید (1378). ساغری در میان سنگستان (زندگی، اندیشه و شعر خاقانی). تهران: نشر مرکز.
- غلامرضایی، محمد (1382). سبک‌شناسی شعر پارسی (از رودکی تا شاملو). ویرایش دوم. تهران: جامی.
- قدیانی، عباس (1392). تاریخ کامل ایران زمین (از پادشاهان افسانه‌ای تا پایان دورۀ پهلوی). ج 1. چ 3. تهران: آرون.
- حسینی قزوینی، شرف‌الدین فضل‌الله (1383). المعجم فی آثار ملوک‌العجم. به کوشش احمد فتوحی‌نسب. چ 1. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- کزازی، میرجلال‌الدین (1389). گزارش دشواری‌های دیوان خاقانی. چ 6. تهران: نشر مرکز.
- کندلی هریسچی، غفار (1374). خاقانی شروانی (حیات، زمان و محیط او). ترجمۀ میرهدایت حصاری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود (1384). زین‌الاخبار. تصحیح رحیم ملک‌زاده. چ 1. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- مجمل‌التواریخ و القصص (1383). تصحیح ملک‌الشعرا بهار. تهران: دنیای کتاب.
- محجوب، محمدجعفر (1382). ادبیات عامیانۀ ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری. 2 ج. چ 3. تهران: نشر چشمه.
- محمدپور، محمد امین و عبدالله حسن‌زاده میرعلی (1393). «افسانۀ کاوه نماد پیروزی در تاریخ ملی ایران». جامعه‌شناسی تاریخی. د 6. ش 1. صص 73-92.
- مستوفی، حمدالله (1364). تاریخ گزیده. به کوشش عبدالحسین نوایی. چ 3. تهران: امیرکبیر.
- مسعودی، علی بن حسین (1973). مروج الذهب و معادن الجوهر. تصحیح شارل بلا. بیروت: منشورات جامعه لبنانیه.
- مهناج سراج، عثمان بن محمد (1363). طبقات ناصری. تصحیح و مقابلۀ عبدالحی حبیبی. تهران: دنیای کتاب.
- مهین‌فر، سیاره (1383). اسطورۀ حماسۀ ضحاک و فریدون. چ 1. تهران: قصه.
- میرخواند (1380). تاریخ روضۀالصفا. تصحیح و تحشیۀ جمشید کیانفر. ج 1. چ 1. تهران: اساطیر.
- نظامی، الیاس بن یوسف (1368). شرف‌نامه. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: توس.
- ــــــــــــــ (1379). اقبال‌نامه. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: توس.
- نوریان، مهدی (1380). «خاقانی بر خوان رنگین فردوسی». نشر دانش. ش 98. صص 20-24.
- هفت‌لشکر (طومار جامع نقالان) (1377). تصحیح مهران افشاری و مهدی مداینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی
