Some Bardic and Oral Stories in Additions of ShâhnâmeŠManuscripts and Editions
Author
Abstract
Oral and bardic narrations from some stories of Shâhnâme probably have existed in sixth and seventh century. On the basis this and attention to extent of Iranian bardic/ oral stories with heroic subject, I have proposed this hypothesis that perhaps source of some annexed verses and stories in manuscripts and editions of Shâhnâme is bardic/ oral literature and scribes, owners or readers of some manuscripts have heard them from storytellers and have versified and then added to manuscripts. In this paper after research in Shâhnâme (edited by Dr. Khaleghi Motlagh), manuscripts of San Žozef, Sádlu and margins of Zafarnâme, editions of Moskow, Borukhim, Dr. Dabir siyâghi and some lithographies of Shâhnâme, twenty and six annexed has been known as additions with oral/ bardic source. These stories probably have been created by storytellers after Ferdowsi and Shâhnâme.
Keywords
- آداموورا، ا. ت. و ل. ت. گیوزالیان (1386). نگاره‌های شاهنامه. ترجمۀ زهره فیضی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. چ2.
- آل داوود، سید علی (1387). «تاریخ دلگشای شمشیرخانی». فرهنگ آثار ایرانی- اسلامی. تهران: سروش. ج2. صص150 -151.
- آیدنلو، سجاد (1386). «ذوالفقار از تاریخ تا افسانه (ویژگی‌های داستانی ذوالفقار در فرهنگ و ادب ایران)». گوهر گویا. س 1. ش 3. صص 115- 142.
- _______ (1387). «پیشینۀ مکتوب و چندصد سالۀ برخی روایات مردمی- شفاهی شاهنامه». فرهنگ مردم. س 7. ش 24 -25. صص 74- 83.
- _______ (1388). متون منظوم پهلوانی (برگزیدۀ منظومه‌های پهلوانی پس از شاهنامه). تهران: سمت.
- _______ (1390). دفتر خسروان (برگزیدۀ شاهنامه). تهران: سخن.
- _______ (1392). «نگاهی به آویزۀ یادداشت‌های شاهنامه». جهان کتاب. س 18. ش 11-12 (پیاپی 297-298). صص20- 24.
- ابن‌اسفندیار، بهاء‌الدین محمد (1389). تاریخ طبرستان. تصحیح عباس اقبال. تهران: اساطیر.
- انجوی. سید ابوالقاسم (1369). فردوسی‌نامه. تهران: علمی. چ3.
- اینان، عبدالقادر (1374). «افسانۀ ماناس یادگاری از فرهنگ قرقیزها». ترجمۀ وهاب ولی. فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. س 4. دورۀ دوم. ش 11. صص 33- 56.
- بانوگشسب‌نامه (1382). تصحیح روح‌انگیز کراچی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- برزونامه. نسخۀ ش 62855 کتابخانۀ مجلس.
- بَرزونامه (شاهنامۀ کردی) (1391). ترجمۀ منصور یاقوتی. تهران: ققنوس.
- توکل بیک. تاریخ دلگشای شمشیرخانی. نسخۀ ش 319 کتابخانۀ اعظم گده.
- _____ . تاریخ دلگشای شمشیرخانی. نسخۀ ش MS.W. 597. موزۀ والترز مریلند.
- _____ (1378). تاریخ دلگشا (شاهنامۀ نثر). تصحیح احیا محمد آقازاده. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
- ثعالبی، حسین بن محمد (1963). تاریخ غررالسیر. به کوشش ه. زوتنبرگ. تهران. چاپ افست.
- جعفری قنواتی. محمد (1393). «بهرام گور». دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران. تهران: دائرﺓالمعارف بزرگ اسلامی. ج2. صص260- 263.
- حسینی، سید محمد (1392). شاهنامۀ دموت (ایلخانی). تهران: عطار.
- حسینی منشی، محمد میرک بن مسعود (1385). ریاض الفردوس خانی. تصحیح ایرج افشار و فرشته صرافان. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
- حماسۀ جاوید دلاوران ساسون (1347). ترجمۀ گیورگیس آقاسی و الکساندر پادماگریان. تهران: پیک.
- خالقی مطلق، جلال (1372الف). «معرفی قطعات الحاقی شاهنامه». گل رنج‌های کهن. به کوشش علی دهباشی. تهران: نشر مرکز. صص 127- 170.
- ___________ (1372ب). «یکی داستان است پر آب چشم». گل رنج‌های کهن. همان. صص 53- 98.
- ___________ (1380). یادداشت‌های شاهنامه. نیویورک: بنیاد میراث ایران. بخش یکم.
- ___________ (2006). یادداشت‌های شاهنامه. نیویورک: بنیاد میراث ایران. بخش دوم.
- ___________ (1381). «اهمیت و خطر مآخذ جنبی در تصحیح شاهنامه». سخن‌های دیرینه. به کوشش علی دهباشی. تهران: افکار. صص 285- 312.
- ___________ (1386). حماسه (پدیده‌شناسی تطبیقی شعر پهلوانی). تهران: دائرﺓالمعارف بزرگ اسلامی.
- ___________ (1388). «بررسی و ارزیابی شاهنامۀ سن‌ژوزف بیروت». نامۀ بهارستان. س 10. دفتر 15. صص 193- 210.
- خطیبی، ابوالفضل (1389). «منشأ ضرب‌المثل نوشدارو بعد از مرگ سهراب». فرهنگ‌نویسی. ش 3. صص 252- 255.
- داستان رستم و سهراب (1369). نقد و نگارش مرشد عباس زریری. به کوشش جلیل دوستخواه. تهران: توس.
- راجی کرمانی، ملا بمانعلی (1383). حملۀ حیدری. تصحیح یحیی طالبیان و محمود مدبری. کرمان: دانشگاه شهید باهنر و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان. ج2.
- رستم‌نامه (کتابت 1245ق). نسخۀ ش 62856 کتابخانۀ مجلس.
- رستم‌نامه (کتابت 1245 و 1276ق). نسخۀ شمارۀ 6424 کتابخانۀ ملک.
- رستم‌نامه (کتابت 1321ق). نسخۀ ش 16944 کتابخانۀ مجلس.
- رستم و اسفندیار عامیانه (بی‌تا). نسخۀ ش 5567 کتابخانۀ مجلس.
- زرین‌قبانامه (منظومه‌ای پهلوانی و پیرو شاهنامه از عصر صفویه) (1393). مقدمه و تصحیح و تعلیقات سجاد آیدنلو. تهران: سخن.
- زرین‌کوب، روزبه (1383). «بهرام گور». دائرﺓ المعارف بزرگ اسلامی. تهران: دائرﺓالمعارف بزرگ اسلامی. ج13. صص 151- 153.
- سام‌نامه (1392). تصحیح وحید رویانی. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
- سیستانی، ملک شاه حسین (1389). احیاء الملوک. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: علمی و فرهنگی. چ3.
- شاهنامۀ کردی (1389). به کوشش ایرج بهرامی. تهران: آنا.
- شاهنامۀ نثر نقالی (بی‌تا). نسخۀ ش 14576 کتابخانۀ مجلس.
- شریف‌زاده، سید عبدالمجید (1370). نامۀ نامور. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- شهمردان‌بن ابی الخیر (1362). نزهت‌نامۀ علایی. تصحیح فرهنگ جهان‌پور. تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- صدیقیان، مهین‌دخت (1375). فرهنگ اساطیری- حماسی ایران. ج1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- طرسوسی، ابوطاهر (1374). داراب‌نامه. به کوشش ذبیح‌الله صفا. تهران: علمی و فرهنگی. چ3.
- طومار شاهنامۀ فردوسی (1381). به کوشش مصطفی سعیدی و حاج احمد هاشمی. تهران: خوش‌نگار.
- طومار کهن شاهنامه (1374). به کوشش جمشید صداقت‌نژاد. تهران: دنیای کتاب.
- طومار نقالی شاهنامه (1391). به کوشش سجاد آیدنلو. تهران: به‌نگار.
- فرشچیان، محمود (1370). سیمای پهلوانان شیراوژن در شاهنامه. تهران: سروش.
- فردوسی، ابوالقاسم (کتابت 1222ق). شاهنامه. نسخۀ ش MS. 4.692. کتابخانۀ ملی فرانسه.
- ___________ (1272ق). شاهنامه، به خط اولیا سمیع شیرازی. بمبئی: چاپ سنگی.
- ___________ (1373). شاهنامه. تصحیح ژول مول. با مقدمۀ محمدامین ریاحی. تهران: سخن. چ4.
- ___________ (1374). شاهنامه (بر اساس چاپ مسکو). به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
- ___________ (1379). شاهنامه همراه با خمسۀ نظامی. با مقدمۀ فتح‌الله مجتبائی. تهران: دائرﺓالمعارف بزرگ اسلامی.
- ___________ (1380). شاهنامه (چاپ سنگی بمبئی 1276ق). با حواشی ملک‌الشعرا بهار. به کوشش علی میرانصاری. تهران: اشتاد.
- ___________ (1386الف). شاهنامه. تصحیح جلال خالقی مطلق. دفتر ششم با همکاری محمود امیدسالار و دفتر هفتم با همکاری ابوالفضل خطیبی. تهران: دائرﺓالمعارف بزرگ اسلامی.
- ___________ (1386ب). شاهنامه. تصحیح عباس اقبال آشتیانی و دیگران (چاپ بروخیم). به اهتمام بهمن خلیفه. تهران: طلایه.
- ___________ (1386ج). شاهنامه. به کوشش سید محمد دبیرسیاقی. تهران: قطره.
- ___________ (1389). شاهنامه (نسخه برگردان از روی نسخۀ کتابتِ اواخر سدۀ هفتم و اوایل سدۀ هشتم هجری. کتابخانۀ شرقی وابسته به دانشگاه سن‌ژوزف بیروت. شNC. 43). به کوشش ایرج افشار و دیگران. تهران: طلایه.
- ___________ (1391). شاهنامه (ویرایش نهایی چاپ مسکو). زیر نظر مهدی قریب. تهران: سروش با همکاری دانشگاه خاورشناسی مسکو.
- قریب، مهدی (1357). «اسطورۀ آتش». شاهنامه‌شناسی. تهران: بنیاد شاهنامه. صص 170- 186.
- کریستن‌سن. آرتور (1386). نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان. ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه. چ3.
- کزازی، میر جلال‌الدین (1384). نامۀ باستان. ج5. تهران: سمت.
- کلیات رستم‌نامه (بی‌تا). تهران: مطبوعاتی حسینی.
- کیخسرو دارا، کیکاووس (1384). مولود زرتشت. به اهتمام رحیم رضازادۀ ملک. ضمیمۀ نامۀ انجمن. س 5. ش 3 (پیاپی 19).
- مادح، قاسم (1380). جهانگیرنامه. تصحیح ضیاءالدین سجادی. تهران: موسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و دانشگاه مک‌گیل.
- مارزلف، اولریش (1384). آلبوم شاهنامه. تهران: چیستا.
- متینی، جلال (1360). «دربارۀ بیژن‌نامه». آینده. س 7. ش 4. صص 257- 261.
- مجالس شاهنامه (1382). به خامۀ محمد داوری و لطفعلی صورتگر. به کوشش کوروش کمالی سروستانی. شیراز: بنیاد فارس‌شناسی با همکاری مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها.
- مجمل‌التواریخ و القصص (1383). به تصحیح ملک‌الشعرا بهار. تهران: دنیای کتاب.
- مستوفی، حمدالله (1364). تاریخ گزیده. به کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: امیر کبیر. چ 3.
- __________ (1377). ظفرنامه به انضمام شاهنامه (چاپ عکسی از روی نسخۀ خطی مورخ 807 هجری در کتابخانۀ بریتانیا. 2833. Or). تهران و وین: مرکز نشر دانشگاهی و آکادمی علوم اتریش.
- میر کاظمی، سید حسین (1390). من و رستم و گرز و افراسیاب (نقالی 10 داستان گران‌مایه از شاهنامه). گرگان: آژینه.
- ناصرخسرو (1372). سفرنامه. به کوشش نادر وزین‌پور. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی. چ9.
- هفت لشکر (طومار جامع نقالان) (1377). تصحیح مهران افشاری و مهدی مداینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- یارشاطر، احسان (1383). «تاریخ ملی ایران». تاریخ ایران (پژوهش دانشگاه کمبریج). ج3(1). به کوشش احسان یارشاطر. ترجمۀ حسن انوشه. تهران: امیرکبیر. چ4. صص471- 587.
- Hanaway, W.L. (1989). »Bahrâm V Gōr in Persian Legend and Literature«. Encyclopaedia Iranica. ed. Ehsan Yarshater. New York. vol. 3. p. 519.
- Peter Cross, T. (1969).Motif- Index of Early Irish Literature. Indiana/ New York: Indian University Bloomongton.
-Shapur Shabazi, A. (2004). »Hōšang«. Iranica. vol. 12. pp. 491-492.
