شغال، شکار یا شکال؛ تصحیح واژه ای از بوستان سعدی در پرتو فرهنگ عامه جغرافیای جنوب

شعر سعدی نمونه اعلای فصاحت و بلاغت است؛ ساختاری منظم که اجزای آن به صورت کاملاً منسجم و دقیق در کنار یکدیگر قرار گرفته­اند. این چینش منظم و به هم پیوستگی دقیق اجزا، به نحوی است که ایرادات احتمالی عموماً برآمده از عوامل بیرون از کلام سعدی مثل اشتباهات و دستکاری­های کاتبان و شارحان، به وضوح برای مخاطب نمایان می­گردد. از این چشم­انداز در باب دوم بوستان سعدی واژه­ای وجود دارد که هیچگونه نسبت زیبایی­شناختی و منطقی با کلیت شعر و اندیشه سعدی ندارد و سال­هاست که در حافظه فرهنگی ایرانیان در شکل یک خطای مزمن، رسوب کرده است. در این بخش از کتاب آمده­است که یک شیر درنده، شغالی نگونبخت را شکار می­کند و از آن می­خورد و عجیب­تر اینکه ته­مانده آن شغال تیره­بخت نیز نصیب یک روباه درمانده و علیل می­شود. با توجه به اینکه در رفتار زیستی شیر و روباه، خوردن گوشت همنوعان و دیگرگوشتخوارن بسیار نادر است و به شکار اجباری محدود می‌شود، بنظر ‌می‌رسد منشا چنین خوانشی، مربوط به ضبط واژه شغال باشد. نگارندگان در مقاله حاضر با نیم‌نگاهی به فرهنگ عامه مردم جنوب و سپس با مراجعه به نسخه­ های خطی، شرح­های شناخته شده و سایر منابع مکتوب نشان داده­اند که خوانش معمول و غالب از واژه مورد نظر صحیح نیست؛ صورت صحیح این واژه شکار بوده است که بدلیل قواعد ناظر بر تحولات آوایی، به صورت شکال نیز تلفظ می­شده است و شکال شکل عام شکار حساب می‌شده است که بخاطر وفور نوع خاصی از بز کوهی برای نامیدن آن استفاده می‌شده است