ادبیات محلی آینۀ تمامنمای فرهنگها و خردهفرهنگهاست. نقش عناصر زبان و لهجه در بازنمایی موضوعات اجتماعی بسیار مهم و تأثیرگذار است. بیژن سمندر (ت. 1320/ ف. 1397) شاعر و ترانهسرای محلی شیراز است. این پژوهشگر در این جستار ضمن بررسی اشعار محلی بیژن سمندر به تحلیل فرهنگ عامه و واژگان قدیمی شیرازی در اشعار وی میپردازد. سمندر نقشی بیبدیل و تأثیرگذار در احیا و تعالی شعر محلی شیراز دارد و با بازگویی واژگان عامیانه و تلفیق دلبرانۀ آن در شعر و غزل، طرحی نو درانداخته و کلمات، ترکیبات و ضربالمثلهایی را در آثارش به کار برده است که مردم شیراز در گذشتهای نهچندان دور بدان تکلم میکردهاند و با گویشمعیار امروزه فاصله گرفته است و برخی از شهروندان امروز شیراز نیز معانی آنها را از یاد بردهاند. نتایج این تحقیق که به صورت توصیفی ـ تحلیلی انجام شده حکایت از آن دارد که شناخت واژگان شیرازی اولاً به آگاهی از فرهنگ عامه و خردهفرهنگهای جنوب ایران کمک شایانی میکند و از آنها پاسداری مینماید؛ دوم اینکه از طریق تحلیل این واژهها و اصطلاحات میتوان دریافت که در دورۀ سمندر چه گروه واژگانی بیشتر در محاورههای روزمره وجود داشته است. سوم اینکه ذیل هر واژه یا اصطلاح آن کلمات با گویش لری سنجیده شده است که نشان میدهد لهجۀ شیرازی چقدر به گویش لری نزدیک است.
امداد، ح. (1340). شیراز در گذشته و حال. شیراز: اتحادیۀ مطبوعاتی فارس.
باطنی، م.ر. (1384). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.
بهروزی، ع.ن. (1348). واژهها و مثلهای شیرازی و کازرونی. شیراز: اداره کل فرهنگ و هنر فارس.
تبریزی، م.ح.خ. (1342). برهان قاطع. 5 مجلد، تهران: امیرکبیر.
تمیمداری، ا. (1399). فرهنگ عامه. تهران: مهکامه.
تولّلی، ف.(1350). ادبیات و زبانها. نشریۀ وحید، شمارۀ 98، صفحات:1560 تا 1568.
ثابت، ع. (1391). خوشا تفرج شیراز، جستارهایی در فرهنگ مردم. شیراز: ادیب مصطفوی، بنیاد فارسشناسی.
خدیش، ح. (1385). فرهنگ مردم شیراز. شیراز: نوید.
دهخدا، ع.ا. (1377). لغتنامه. تهران: سیروس.
رحیمیان، ج. (1391). توصیف گویش شیرازی. شیراز: دانشگاه شیراز.
سامی، ع. (1337). شیراز شهر جاویدان. شیراز: نوید
سپاسدار، م. (1393). شیرازی (نگاهی به لهجۀ مردم شیراز). شیراز: آوند اندیشه.
سمندر، ب. (1356). شعر شیراز. شیراز: کتابفروشی معرفت.
ــــــــــــــــ (1388). شیراز از گل بهترو. شیراز: نوید.
صادقی، ع.ا. (1349). زبان فارسی و گونه های مختلف آن. شمارۀ دوم. صفحات 66-61.
صفوی، ک. (1367). نگاهی به پیشینه زبان فارسی. تهران: مرکز.
فرصت حسینی شیرازی، م.ن. (1353). آثارعجم. بمبئی: نادری.
کلباسی، ا. (1370). فارسی اصفهانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
کمالی سروستانی، ک. (1384). دانشنامۀ آثار تاریخی فارس. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور.
مرادی، م. (1390). بررسی گونههای اصلی وزن و تحول آن در شعر گویش شیرازی. ادبیات و زبان های محلّی ایران-زمین، سال اوّل، شمارۀ یک.
مقیمی، ا، نظری، ج، خالقزاده، م.ه، مقیمی، ج. (1394). فرهنگ واژههای لُری بویراحمدی. سیسخت: فرهنگ مانا.
ندیم، م. (1388). برخی کارکردهای اجتماعی ضربالمثلهای شیرازی. شیراز: ملک سلیمان.
ــــــــــــ (1394). خیابان کریم خان زند شیراز. شیراز: بنیاد فارسشناسی.
نیازکار، ف. (1397). کوچِ شاعرِ شعرِ شهر(یادمان بیژن سمندر). شیراز: دانشنامۀ فارس.
خالق زاده,محمد هادی و عربی,نوید . (1403). واکاوی واژههای شیرازی و فرهنگ عامه در اشعار بیژن سمندر. فرهنگ و ادبیات عامه, 12(59), 231-275. doi: 10.48311/cfl.12.59.231
MLA
خالق زاده,محمد هادی , و عربی,نوید . "واکاوی واژههای شیرازی و فرهنگ عامه در اشعار بیژن سمندر", فرهنگ و ادبیات عامه, 12, 59, 1403, 231-275. doi: 10.48311/cfl.12.59.231
HARVARD
خالق زاده,محمد هادی,عربی,نوید. (1403). 'واکاوی واژههای شیرازی و فرهنگ عامه در اشعار بیژن سمندر', فرهنگ و ادبیات عامه, 12(59), pp. 231-275. doi: 10.48311/cfl.12.59.231
CHICAGO
محمد هادی خالق زاده و نوید عربی, "واکاوی واژههای شیرازی و فرهنگ عامه در اشعار بیژن سمندر," فرهنگ و ادبیات عامه, 12 59 (1403): 231-275, doi: 10.48311/cfl.12.59.231
VANCOUVER
خالق زاده,محمد هادی,عربی,نوید. واکاوی واژههای شیرازی و فرهنگ عامه در اشعار بیژن سمندر. فرهنگ و ادبیات عامه, 1403; 12(59): 231-275. doi: 10.48311/cfl.12.59.231