واکاوی واژه‌های شیرازی و فرهنگ عامه در اشعار بیژن سمندر

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج
چکیده


ادبیات محلی آینۀ تمام‏‌نمای فرهنگ‌‏ها و خرده‏‌فرهنگ‌‏هاست. نقش عناصر زبان و لهجه در بازنمایی موضوعات اجتماعی بسیار مهم و تأثیرگذار است. بیژن سمندر (ت. 1320/ ف. 1397) شاعر و ترانه‌سرای محلی شیراز است. این پژوهشگر در این جستار ضمن بررسی اشعار محلی بیژن سمندر به تحلیل فرهنگ عامه و واژگان قدیمی شیرازی در اشعار وی می‌پردازد. سمندر نقشی بی‌بدیل و تأثیرگذار در احیا و تعالی شعر محلی شیراز دارد و با بازگویی واژگان عامیانه و تلفیق دلبرانۀ آن در شعر و غزل، طرحی نو درانداخته و کلمات، ترکیبات و ضرب‏‌المثل‌‏هایی را در آثارش به کار برده است که مردم شیراز در گذشته‌‏ای نه‌چندان دور بدان تکلم می‌کرده‌اند و با گویش معیار امروزه فاصله گرفته است و برخی از شهروندان امروز شیراز نیز معانی آن‌ها را از یاد برده‌‏اند. نتایج این تحقیق که به صورت توصیفی ـ تحلیلی انجام شده حکایت از آن دارد که شناخت واژگان شیرازی اولاً به آگاهی از فرهنگ عامه و خرده‏‌فرهنگ‌‏های جنوب ایران کمک شایانی می‏‌کند و از آن‏ها پاسداری می‌‏نماید؛ دوم اینکه از طریق تحلیل این واژه‌‏ها و اصطلاحات می‏‌توان دریافت که در دورۀ سمندر چه گروه واژگانی بیشتر در محاوره‌‏های روزمره وجود داشته است. سوم اینکه ذیل هر واژه یا اصطلاح آن کلمات با گویش لری سنجیده شده است که نشان می‌‏دهد لهجۀ شیرازی چقدر به گویش لری نزدیک است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


امداد، ح. (1340). شیراز در گذشته و حال. شیراز: اتحادیۀ مطبوعاتی فارس.
باطنی، م.ر. (1384). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.
بهروزی، ع.ن. (1348). واژه‌ها و مثل‌های شیرازی و کازرونی. شیراز: اداره کل فرهنگ و هنر فارس.
تبریزی، م.ح.خ. (1342). برهان قاطع. 5 مجلد، تهران: امیرکبیر.
تمیم‌داری، ا. (1399). فرهنگ عامه. تهران: مه‌کامه.
تولّلی، ف.(1350). ادبیات و زبان‌ها. نشریۀ وحید، شمارۀ 98، صفحات:1560 تا 1568.
ثابت، ع. (1391). خوشا تفرج شیراز، جستارهایی در فرهنگ مردم. شیراز: ادیب مصطفوی، بنیاد فارس‌شناسی.
خدیش، ح. (1385). فرهنگ مردم شیراز. شیراز: نوید.
دهخدا، ع.ا. (1377). لغت‌نامه. تهران: سیروس.
رحیمیان، ج. (1391). توصیف گویش شیرازی. شیراز: دانشگاه شیراز.
سامی، ع. (1337). شیراز شهر جاویدان. شیراز: نوید
سپاسدار، م. (1393). شیرازی (نگاهی به لهجۀ مردم شیراز). شیراز: آوند اندیشه.
سمندر، ب. (1356). شعر شیراز. شیراز: کتابفروشی معرفت.
ــــــــــــــــ (1388). شیراز از گل بهترو. شیراز: نوید.
صادقی، ع.ا. (1349). زبان فارسی و گونه های مختلف آن. شمارۀ دوم. صفحات 66-61.
صفوی، ک. (1367). نگاهی به پیشینه زبان فارسی. تهران: مرکز.
فرصت حسینی شیرازی، م.ن. (1353). آثارعجم. بمبئی: نادری.
کلباسی، ا. (1370). فارسی اصفهانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
کمالی سروستانی، ک. (1384). دانشنامۀ آثار تاریخی فارس. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور.
مرادی، م. (1390). بررسی گونه‌های اصلی وزن و تحول آن در شعر گویش شیرازی. ادبیات و زبان های محلّی ایران-زمین، سال اوّل، شمارۀ یک.
مقیمی، ا، نظری، ج، خالق‌زاده، م.ه، مقیمی، ج. (1394). فرهنگ واژه‌های لُری بویراحمدی. سی‌سخت: فرهنگ مانا.
ندیم، م. (1388). برخی کارکردهای اجتماعی ضرب‌المثل‌های شیرازی. شیراز: ملک سلیمان.
ــــــــــــ (1394). خیابان کریم خان زند شیراز. شیراز: بنیاد فارس‌شناسی.
نیازکار، ف. (1397). کوچِ شاعرِ شعرِ شهر(یادمان بیژن سمندر). شیراز: دانشنامۀ فارس.