اهمیت فرهنگ عامه و نقش آن در آفرینش آثار ادبی از دیدگاه شاعران برجستۀ معاصر
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسنده
دانشگاه شهید چمران اهواز
چکیده
فرهنگ عامه از دیرباز عنصری اثرگذار در آفرینش آثار ادبی بوده است. زبان، آداب و رسوم، سنت‌ها، باورهای عامه و... همه از عناصری هستند که شاعران در طول تاریخ ادب فارسی در راستای اهداف خود از آنها بهره گرفتهاند. با گسترش نقد و نظریه‌های ادبی در روزگار معاصر، شاعران نیز در کنار منتقدان ادبی، دربارۀ رازهای آفرینش آثار ادبی، منابع خلق آن، عناصر اثرگذار آن و... اظهار نظر کردهاند. یکی از مواردی که شاعران برجستۀ معاصر دربارۀ آن سخن گفتهاند، فرهنگ عامه و نقش آن در آفرینش شعر است. با توجه به اهمیت مسئله، هدف ما در این پژوهش بررسی دیدگاهها و نظرات شاعران برجستۀ معاصر دربارۀ اهمیت و ارزش فرهنگ عامه و نقش آن در آفرینش شعر است. در راستای این هدف با روش تحلیلی ـ توصیفی تلاش شده است تئوریها و دیدگاههای شاعران برجستهای مانند نیمایوشیج، اخوان ثالث، فروغ فرخزاد، احمد شاملو و سیمین بهبهانی از لابه‌لای مصاحبه‌ها و آثار آنان استخراج، تحلیل و توصیف شود تا از این طریق نقش و اهمیت فرهنگ عامه در خلق آثار ادبی از دیدگاه آنان روشن گردد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که شاعران جریان‌ساز روزگار معاصر، علاوه بر اینکه از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فرهنگ عامه در خلق آثار خود استفاده کردهاند، نگرهها و نظرات مهمی نیز دربارۀ اهمیت زبان عامه، زبان آرگو، نقش زبان عامه و آرگو در ترجمۀ آثار ادبی، ظرفیت فرهنگ عامه در گسترش تخیل هنری و ادبی، دلایل ماندگاری فرهنگ عامه و ... ارائه کردهاند که بیش از پیش اهمیت فرهنگ عامه و زیرمجموعه‌های آن را در آفرینش آثار ادبی نشان می‌دهد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- اخوان ثالث، مهدی (1360)، از این اوستا، چاپ پنجم، تهران: مروارید.
- اخوان ثالث، مهدی (1396)، بدعت‌ها و بدایع نیمایوشیج، چاپ چهارم، تهران: زمستان.
- اسلامیه، مصطفی (1391)، زندگی‌نامۀ نیمایوشیج، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
- بهبهانی، سیمین (1378)، یاد بعضی نفرات، چاپ اول، تهران: البرز.
- پاشایی، ع (1396)، نام همۀ شعرهای تو؛ زندگی و شعر احمد شاملو، چاپ چهارم، تهران: ثالث.
- تمیم‌داری، احمد (1393)، فرهنگ عامه، چاپ سوم، تهران: مهکامه.
- ثروت، منصور (1377)، نظریۀ ادبی نیما، چاپ اول، تهران: پایا
- جعفری قنواتی، محمد. (1394). درآمدی بر فولکلور ایران. تهران: جامی.
- جورکش، شاپور (1385)، بوطیقای شعر نو، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
- حریری، ناصر (1393). دربارۀ هنر و ادبیات، گفت و شنودی با سیمین بهبهانی و حمید مصدق، چاپ اول، کتابسرای بابل.
- ذوالفقاری، حسن و علی اکبر شیری (1398). باورهای عامیانۀ مردم ایران. چاپ پنجم، تهران: چشمه.
- رعیت حسن آبادی، علیرضا (1399)، «آرگو در گفتمان ادبی نیمایوشیج»، مجلۀ ادب پارسی معاصر، سال دهم، شمارۀ اول، صص 173 – 155.
- زند، فاطمه و فاطمه زهرا نظری (1398)، «ترجمۀ زبان‌های مخفی در رمان‌های خاطرات یک بچه چلمن ودنیای معرکۀ تام گیس»، فصلنامۀ زبان‌پژوهی، سال یازدهم، شمارۀ 33، صص 182 – 161.
- سمائی، سید مهدی ( 1397)، فرهنگ لغات زبان مخفی، با مقدمه‌ای دربارۀ جامعه‌شناسی زبان، چاپ دوم ویراستِ دوم (چاپ هشتم)، تهران: مرکز.
- شادخواست، مهدی (1384)، در خلوت روشن (بررسی نظریه‌ها و بیانیه‌ها در شعر معاصر)، چاپ اول، تهران: عطایی.
- شاملو، احمد (1387)، مجموعۀ آثار، دفتر یکم: شعرها، چاپ هشتم، تهران: نگاه.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386)، موسیقی شعر، چاپ دهم، تهران: آگه.
- شولوخوف، میخائیل (1385)، دُن آرام، ترجمۀ احمد شاملو، دفتر اول، چاپ سوم، تهران: مازیار.
- صادقی، علی اشرف (1397)، پیش‌گفتاری بر فرهنگ لغات زبان مخفی، چاپ دوم ویراستِ دوم (چاپ هشتم)، تهران: مرکز.
- صفوی، کورش (1391)، آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادبی، چاپ اول، تهران: علمی.
- عظیمی، میلاد و عاطفه طیه (1394). پیر پرنیان اندیش/میلاد عظیمی و عاطفه طیه در صحبت سایه، جلد دوم، چاپ دهم، تهران: سخن.
- فتوحی، محمود (1387)، نظریۀ تاریخ ادبیات؛ با بررسی انتقادی تاریخ ادبیات نگاری در ایران، چاپ اول، تهران: سخن
- فتوحی، محمود (1391)، سبک‌شناسی؛ نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، چاپ اول، تهران: سخن.
- فرخزاد، فروغ (1377)، جاودانه زیستن، در اوج ماندن؛ شامل نامه‌ها، مصاحبه‌ها، مقالات و خاطرات فروغ، به کوشش بهروز جلالی، چاپ سوم، تهران: مروارید.
- کالوه، لویی ژان (1388)، زبان مخفی چیست، ترجمۀ شهروز پزشکی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران و چاپار.
- محبتی، مهدی (1390)، از معنا تا صورت؛ طبقه‌بندی و تحلیل ریشه‌ها، زمینه‌ها، نظریه‌ها، جریان-ها، رویکرها، اندیشه‌ها و آثار مهم نقد ادبی در ایران و ادبیات فارسی، چاپ دوم، تهران: سخن.
- محجوب، محمدجعفر (1387)، ادبیات عامیانۀ ایران (مجموعه مقالات دربارۀ افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران»، حسن ذوالفقاری، چاپ چهارم، تهران: چشمه.
- محمدعلی، محمد (1372)، گفتگو با شاملو، دولت آبادی، اخوان ثالث، چاپ اول: تهران: قطره.
- مسیح، هیوا (1397)، نظریۀ شعر سپید (حرف‌های احمد شاملو دربارۀ شعر و شاعری)، چاپ اول، تهران: سرزمین اهورایی.
- مظفری ساوجی، مهدی (1393). سبز و بنفش و نارنجی. چاپ اول. تهران: نگاه.
- نیکویی، علیرضا (1398)، «مرور انتقادی کتب نقد ادبی در زمینۀ آبشخورهای نقد»، دوفصل‌نامۀ ادبیات پارسی معاصر، سال نهم، شمارۀ اول، صص 249 – 271.
- نیما یوشیج (1351)، حرف‌های همسایه، تهران: دنیای کتاب.
- هدایت، صادق. (1378). فرهنگ عامیانۀ مردم ایران. گردآورنده: جهانگیر هدایت. تهران: چشمه.
- اخوان ثالث، مهدی (1396)، بدعت‌ها و بدایع نیمایوشیج، چاپ چهارم، تهران: زمستان.
- اسلامیه، مصطفی (1391)، زندگی‌نامۀ نیمایوشیج، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
- بهبهانی، سیمین (1378)، یاد بعضی نفرات، چاپ اول، تهران: البرز.
- پاشایی، ع (1396)، نام همۀ شعرهای تو؛ زندگی و شعر احمد شاملو، چاپ چهارم، تهران: ثالث.
- تمیم‌داری، احمد (1393)، فرهنگ عامه، چاپ سوم، تهران: مهکامه.
- ثروت، منصور (1377)، نظریۀ ادبی نیما، چاپ اول، تهران: پایا
- جعفری قنواتی، محمد. (1394). درآمدی بر فولکلور ایران. تهران: جامی.
- جورکش، شاپور (1385)، بوطیقای شعر نو، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
- حریری، ناصر (1393). دربارۀ هنر و ادبیات، گفت و شنودی با سیمین بهبهانی و حمید مصدق، چاپ اول، کتابسرای بابل.
- ذوالفقاری، حسن و علی اکبر شیری (1398). باورهای عامیانۀ مردم ایران. چاپ پنجم، تهران: چشمه.
- رعیت حسن آبادی، علیرضا (1399)، «آرگو در گفتمان ادبی نیمایوشیج»، مجلۀ ادب پارسی معاصر، سال دهم، شمارۀ اول، صص 173 – 155.
- زند، فاطمه و فاطمه زهرا نظری (1398)، «ترجمۀ زبان‌های مخفی در رمان‌های خاطرات یک بچه چلمن ودنیای معرکۀ تام گیس»، فصلنامۀ زبان‌پژوهی، سال یازدهم، شمارۀ 33، صص 182 – 161.
- سمائی، سید مهدی ( 1397)، فرهنگ لغات زبان مخفی، با مقدمه‌ای دربارۀ جامعه‌شناسی زبان، چاپ دوم ویراستِ دوم (چاپ هشتم)، تهران: مرکز.
- شادخواست، مهدی (1384)، در خلوت روشن (بررسی نظریه‌ها و بیانیه‌ها در شعر معاصر)، چاپ اول، تهران: عطایی.
- شاملو، احمد (1387)، مجموعۀ آثار، دفتر یکم: شعرها، چاپ هشتم، تهران: نگاه.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386)، موسیقی شعر، چاپ دهم، تهران: آگه.
- شولوخوف، میخائیل (1385)، دُن آرام، ترجمۀ احمد شاملو، دفتر اول، چاپ سوم، تهران: مازیار.
- صادقی، علی اشرف (1397)، پیش‌گفتاری بر فرهنگ لغات زبان مخفی، چاپ دوم ویراستِ دوم (چاپ هشتم)، تهران: مرکز.
- صفوی، کورش (1391)، آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادبی، چاپ اول، تهران: علمی.
- عظیمی، میلاد و عاطفه طیه (1394). پیر پرنیان اندیش/میلاد عظیمی و عاطفه طیه در صحبت سایه، جلد دوم، چاپ دهم، تهران: سخن.
- فتوحی، محمود (1387)، نظریۀ تاریخ ادبیات؛ با بررسی انتقادی تاریخ ادبیات نگاری در ایران، چاپ اول، تهران: سخن
- فتوحی، محمود (1391)، سبک‌شناسی؛ نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، چاپ اول، تهران: سخن.
- فرخزاد، فروغ (1377)، جاودانه زیستن، در اوج ماندن؛ شامل نامه‌ها، مصاحبه‌ها، مقالات و خاطرات فروغ، به کوشش بهروز جلالی، چاپ سوم، تهران: مروارید.
- کالوه، لویی ژان (1388)، زبان مخفی چیست، ترجمۀ شهروز پزشکی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران و چاپار.
- محبتی، مهدی (1390)، از معنا تا صورت؛ طبقه‌بندی و تحلیل ریشه‌ها، زمینه‌ها، نظریه‌ها، جریان-ها، رویکرها، اندیشه‌ها و آثار مهم نقد ادبی در ایران و ادبیات فارسی، چاپ دوم، تهران: سخن.
- محجوب، محمدجعفر (1387)، ادبیات عامیانۀ ایران (مجموعه مقالات دربارۀ افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران»، حسن ذوالفقاری، چاپ چهارم، تهران: چشمه.
- محمدعلی، محمد (1372)، گفتگو با شاملو، دولت آبادی، اخوان ثالث، چاپ اول: تهران: قطره.
- مسیح، هیوا (1397)، نظریۀ شعر سپید (حرف‌های احمد شاملو دربارۀ شعر و شاعری)، چاپ اول، تهران: سرزمین اهورایی.
- مظفری ساوجی، مهدی (1393). سبز و بنفش و نارنجی. چاپ اول. تهران: نگاه.
- نیکویی، علیرضا (1398)، «مرور انتقادی کتب نقد ادبی در زمینۀ آبشخورهای نقد»، دوفصل‌نامۀ ادبیات پارسی معاصر، سال نهم، شمارۀ اول، صص 249 – 271.
- نیما یوشیج (1351)، حرف‌های همسایه، تهران: دنیای کتاب.
- هدایت، صادق. (1378). فرهنگ عامیانۀ مردم ایران. گردآورنده: جهانگیر هدایت. تهران: چشمه.
