نقد و تحلیل قصۀ «شاهزاده‌خانم مُرده و هفت بهادُر» اثر آلکساندر پوشکین از منظر بینامتنیت ژنتی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
آلکساندر پوشکین، نویسندۀ نامدار قرن نوزدهم و عصر طلایی ادبیات روسیه، با سبک و زبان ادبیِ خاص خود آثاری اصیل و بی‌بدیل را به ادبیات جهان عرضه کرده است. اگرچه او بیشتر به‌عنوان شاعر اشتهار دارد، اما در اغلب ژانرهای ادبی قلم‌فرسایی کرده و علاقه‌اش به آثار ادبیات شفاهی یا فولکلور موجب خلق قصه‌هایی ماندگار در ادبیات روسی شده است. در پژوهش حاضر، پس از تبیین نظریۀ بینامتنیت ژرار ژنت و با توجه به بایسته‌های این نظریه و بهره‌مندی از روش تحلیل محتوا و مضمون و خوانش تطبیقی عناصر داستانی، به بررسی و نقد قصۀ مشهور «شاهزاده‌خانم مُرده و هفت بهادُر» نوشتۀ آلکساندر پوشکین، شاعر پرآوازۀ قرن نوزدهم روسیه پرداخته شده است. بررسی‌ها مؤید این مطلب است که قصۀ پوشکین دارای روابط بینامتنی با متون متعدد ازجمله سه قصۀ «شاهزاده‌خانم خفته» اثر واسیلی ژوکوفسکی، «سفیدبرفی و هفت کوتوله» نوشتۀ برادران گریم و «زیبای خفته» اثر شارل پرو است و به‌عبارتی، واگویه‌ای از متون متقدم خود است. نقد و تحلیل تطبیقی قصه‌ها علاوه بر احراز شباهت‌های ساختاری و روایی میان آن‌ها، تأکید دارد که در همۀ آن‌ها با وجود تفاوت‌های روساختی، یک درون‌مایۀ کلی و مشترک وجود دارد: دختری زیبارو به‌واسطۀ حسد یا انتقام جادو می‌شود و به خوابی عمیق فرو می‌رود، اما نجات می‌یابد و قصه فرجامی خوش دارد. مناسبات بینامتنی قصه‌ها تردیدی در پیش‌متن بودن آن‌ها برای قصۀ پوشکین باقی نمی‌گذارد، هر چند که پوشکین با پیروی از سنت‌های روایی روسی، از برگرفتگی صِرف دور شده و روح روسی را در این قصه دمیده است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


Ahmadi, B. (2010). Text Structure and Interpretation (Semiotics and Structuralism), Tehran: Markaz. (In Persian).
Anvari, H. (2002) Farhang-e Sokhan. The sixth volume. Tehran: Sokhan Publications. (In Persian).
Allen, G. (2001). Intertextuality, translated by Payam Yazdanjoo, Tehran: Nashr-e Markaz. (In Persian).
Rezaei Dasht-arjaneh, M. (2008). “Analysis of a Story from Marzbannameh based on the Intertextuality Approach”, Literary Criticism, 1(4), 31-51. (In Persian).
Mirsadeghi, J. (1981). Tale, Short Story, Novel. Tehran: Entesharat Agah. (In Persian).
Namvar Matlaq, B. (2007). “Trametanite: The Study of a Text's Relationships with Other Texts”, Journal of Humanities Research, No. 56, pp. 83-98. (In Persian).
Namvar Matlaq, B. (2011). An Introduction to Intertextuality: Theories and Applications, Tehran: Sokhan. (In Persian).
Afanasiev, A.N. (1985). Russian Folk Tales. In 3 Volumes. Vol. 1, Magic Mirror: Tale No. 211. Moscow: Nauka. (In Russian).
Basile, Giambattista (2016). Tale of Tales, or Entertainment for Little Ones. Translated from Neapolitan by Petr Epifanov. St. Petersburg: Ivan Limbakh Publishing. (In Russian).
Barth, R. (1989). From Work to Text. In Selected Works: Semiotics. Poetics. Moscow: Progress. (In Russian).
Berezkina, S.V. (2004). Sleeping Princess. Comments. In Zhukovsky V.A. Complete Works and Letters: In 20 Volumes. Vol. 4. Moscow: Languages of Slavic Cultures. (In Russian).
BTS: Big Explanatory Dictionary of the Russian Language. Chief Editor: S.A. Kuznetsov. St. Petersburg: NORINT. (In Russian).
Veresaev, V.V. (1993). Pushkin's Companions. Vol. 1. Moscow: Children's Literature. (In Russian).
Grimm, Jacob and Wilhelm (2002). Complete Collection of Fairy Tales. Vol. 1. Moscow: OLMA-PRESS. (In Russian).
Grossman, L.P. (1960). Pushkin. Series of Biographies: Life of Remarkable Figures. Moscow: Molodaya Gvardiya. (In Russian).
Gukovsky, G.A. (1957). Pushkin and Realistic Style Issues. Moscow: State Publishing House. (In Russian).
Elyonskaya, E.N. (1913). Zhukovsky – A Translator of Fairy Tales. In Russian Philological Bulletin. No. 3. pp. 161-170. (In Russian).
Ilyin, I.P. (1996). Poststructuralism. Deconstructionism. Postmodernism. Moscow. History of Russian Poetry. Volume 1. (1968). Institute of Russian Literature (Pushkin House). Leningrad: Nauka. (In Russian).
Kanevskaya, J.A. and Katasonova, E.N. (1980). Magic Mirror. Tales of Eastern Africa. Moscow: Children's Literature. (In Russian).
Nepomnyashchy, V.S. (1987). Poetry and Destiny. About the Pages of Pushkin's Spiritual Biography. Moscow: Sovetskiy Pisatel. (In Russian).
Nikolyukin, A.N. (2001). Literary Encyclopedia of Terms and Concepts. Moscow: NPK Intelvak. (In Russian).
Novikov, V.I. (2014). Pushkin. Series of Biographies: Life of Remarkable Figures. Moscow: Molodaya Gvardiya. (In Russian).
Propp, V.Ya. (1984). Russian Fairy Tale. Moscow: Labyrinth. (In Russian).
Pushkin, A.S. (1937-1959). Collected Works: In 17 Volumes. Vol. 3. Moscow; Leningrad: Academy of Sciences of the USSR. (In Russian).
Pushkin, A.S. (2005). Collected Works in 6 Volumes, Vol. 5: Eugene Onegin. Dramatic Works. Moscow: Vagrius. (In Russian).
Semenko, I. (1975). Life and Poetry of Zhukovsky. Moscow: Khudozh. Lit. (In Russian).
Fairy Tale Encyclopedia (2005). Edited by Natalia Budur. Moscow: "OLMA-PRESS". (In Russian).
Fylin, M.D. (2008). Arina Rodionovna. Series of Biographies: Life of Remarkable Figures. Moscow: Molodaya Gvardiya. (In Russian).
Tsyalovskiy, M.A. (1991). Chronicle of the Life and Works of A.S. Pushkin 1799-1826, Leningrad: Nauka. (In Russian).
Chernyshev, V.I. (1950). Tales and Legends of Pushkin Places. Moscow; Leningrad: Publishing House of the USSR Academy of Sciences. (In Russian).
Efendieva, N.R-K. (2016). Fairy Tales by V.A. Zhukovsky in the Russian and Western European Literary Context. Master's thesis, National Research Tomsk State University (NR TSU), Tomsk. (In Russian).