مفهوم‌سازی اصطلاحات (ضرب‌المثل‌های) حیوانات در کوهمره سرخی (تعامل میان مجاز و استعاره)
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
دانشگاه جهرم
چکیده
این تحقیق به نحوه مفهوم‌سازی اصطلاحات در گویش کوهمره سرخی از دیدگاه شناختی میپردازد. نحوه مفهوم‌سازی در اصطلاحات، پیچیده بوده و لازم است علاوه‌بر نقش استعاره یا مجاز، تعامل میان استعاره و مجاز هم لحاظ شود تا دادههای بیشتری قابل توجیه شوند. روش این پژوهش میدانی و کتابخانهای است. نخست به روش میدانی 283 ضربالمثل گردآوری شده و سپس به روش کتابخانهای و با رویکرد شناختی براساس الگوی مجاز، استعاره و تعامل میان آنها از دیدگاه رویز د مندزا و دیز (Ruiz de Mendoza & Díez, 2002) دادهها تحلیل و برای هر مبحث نمونههایی ذکر شده است. در کوهمره سرخی نیز تعامل میان مجاز و استعاره در زیربنای فرایندهای مفهوم‌سازی اصطلاحات، نقش اساسی بازی میکند. در گویش کوهمره سرخی، اصطلاحات مبتنی بر استعاره تنها یا مجازِ تنها کم هستند. اصطلاحات شفاف و ترکیبپذیر بالا بیشتر استعارهای ظهور میکنند و گسترش و کاهش در محدوده مفهومی هم در محدوده مبدأ (مجاز) و هم مقصد (استعاره) از مهمترین فرایندهای شناختی در مفهوم‌سازی هستند. در اصطلاحات بسیار تیره که محدوده مجاز قادر به گسترش مفهومی نیست و نمیتوان از الگوی شناختی آرمانی‌شده یا فریم، مجاز را گسترش داد، معنا به‌طور قراردادی با اصطلاحات در ارتباط است و دلیل آن فقدان ریشههای تاریخی ـ فرهنگی اصطلاحات است؛ ولی در مواردی که اصطلاحات فرهنگی و تاریخی موجود است، تیرگی ازبین میرود و گسترش مفهومی نه از فریم بلکه از دانش کلی امکانپذیر است. بیشتر اصطلاحات این منطقه از نوع هستیشناختی است و طرحوارههای تصویری کم‌تر مشاهده میشود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
آرمان، ع.، و علوی مقدم، م.، و تسنیمی، ع.، و الیاسی، م. (1400). واکاوی نگاشت مرکزی استعاره‌های مفهومی و طرح واره‌های تصویری واژه‌های «آب» و «آتش» در ضرب‌المثل‌های برآمده از ادب فارسی. مجله زبان و ادبیات فارسی (90)29 24 ـ 7.
ابراهیمی، ب.، وعامری، ح.، و ابوالحسنی چیمه، ز. (1397). استعاره‌های مفهومی عشق در آینه ضرب‌المثل‌های فارسی، انگلیسی و ترکی. نشریه فرهنگ و ادبیات عامه (20)6 47ـ 23.
- ابن بلخی.(1363 ). فارس‌نامه. به تصحیح لسترنج و نیکلسون. تهران: دنیای کتاب.
اعلائیان، پ.، و عاصی، م.، و کریمی فیروز جایی، ع.، و و عامری، ح. (1402). تحلیل معناشناختی ضرب‌المثل‌ها و کاربرد آن در فرهنگ‌نگاری فارسی: رویکردی شناختی. مجله جستار های زبانی (2)14 561 ـ 525.
الداغی، آ. (1400). مقایسه تطبیقی گفتمان کلیشه‌های جنسیتی در ضرب المثل‌های فارسی و ترکی استانبولی از دیدگاه جامعه شناسی زبان. نشریه فرهنگ و ادبیات عامه (37)9 291 ـ 529.
پاک نژاد، م.، و ویسی، ا.، و نقی زاده، م. (1396). بررسی طرح واره‌های موجود در ضرب المثل‌های شمال خوزستان در گویش دزفولی. نشریه زبان پژوهی (24)9 138 ـ 111.
پورالخاص، ش.، و آلیانی، ر. (1397). بررسی استعاره های جهتی در غزلیات شمس. فصلنامه متن پژوهی ادبی. 22(75) 228ـ207.
حاجیان نژاد، ع.، و بهزادیان، س. (1399). تحلیل کارکرد نمادهای جانوری در ضرب‌المثل‌های فارسی با تکیه بر داستان نامه بهمنیاری. نشریه فرهنگ و ادبیات عامه (31)8 156 ـ 122.
رضایی، م.، و مقیمی، ن. (1392). بررسی استعاره‌های مفهومی در ضرب‌المثل‌های فارسی. نشریه مطالعات زبانی بلاغی (8)4 116 ـ 91.
شکرالله پ.، و آلیانی، ر. (1397). بررسی استعاره های جهتی در غزلیات شمس. فصلنامه متن پژوهی ادبی. 22(75) 228ـ207.
- شهبازی، ع. (1366). ایل ناشناخته. تهران: نی.
صفوی، ک. 1387. درآمدی بر معنا شناسی. تهران: انتشارات سوره مهر.
عرفت پور، ز. (1398). کارکرد برخی حیوانات در ضرب‌المثل‌های عربی و فارسی. فصلنامه کهن نامه ادب پارسی. (1)10 5.
فلاحی، م.، و امیری، ر. (1400). بررسی طرح واره‌های تصوری موجود در ضرب‌المثل‌های گویش ترکی قشقایی. نشریه زبان شناخت (2)11.
گلشائی، ر.، و موسوی، ف.، و حق بین، ف. (1399). تحلیلی شناختی از استعاره‌های مفهومی و طرح واره‌های تصوری در ضرب المثل‌های ترکی آذری. نشریه مطالعات زبان و گویش های غرب ایران (29)8 101 ـ 81.
لسترنج، گ. (1364). جغرافیای تاریخی سرزمین خلافت شرقی. ترجمه محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.
- مستوفی، حمدالله. (1336). نزهه القلوب. تهران: طهوری.
معتمدی، م.، و معتمدی، م. (1401). بررسی تطبیقی ضرب‌المثل‌های منطقه ی کلیایی با ضرب‌المثل‌های فارسی و انگلیسی. نشریه پژوهش‌های زبان شناسی تطبیقی (23)12 131 ـ 119.
Barcelona, A. (2000). Metaphor and Metonymy at the Crossroads: A Cognitive Perspective. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
Barcelona, A. (2003). Clarifying and applying the notions of metaphor and metonymy within cognitive linguistics: An update• In (eds) Parings. Mouton de Gruyter Berlin. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. Rene Dirven and Ralf • New York.
Barcelona, A. (2005). The multilevel operation of metonymy in grammar and discourse, with particular attention to metonymic chains. Cognitive Linguistics. Internal Dynamics and Interdisciplinary Interaction. Eds. F. Ruiz de Mendoza and S. Peña Berlin/New York: Mouton de Gruyter. 313-352.
Bobrow, S. A., and Bell, S. M. (1973). On catching on to idiomatic expressions. Memory and cognition, 1, 343-346.
Burger, H. (1998a). Phraseologie: eine Einführung am Beispiel des Deutschen. Berlin: Erich Schmidt Verlag.
Burger, H. (1998b). Idiom and metaphor: Their relation in theory and text. In P. ˇ Durˇco (Ed.), EUROPHRAS ‘97. Phraseology and paremiology (pp. 30–36). Bratislava: Akadémia PZ.
Cacciari, C. and Glucksberg, S. (1994). Understanding figurative language. Handbook of Psycholinguistics. Ed. M.A. Gernsbacher. New York: Academic Press. 447- 477.
Coulson, S and Todd, O. (2001). Metonymy and conceptual blending. Available from http:// cog- sci.ucsd.edu/-coulson/metonymy-new.htm.
Croft, W. (2003). The role of domains in the interpretation of metaphors and metonymies. In (eds) Parings. Mouton de Gruyter Berlin. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. Rene Dirven and Ralf • New York.
Evans, V. and Green, M. (2006). Cognitive Linguistics. An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press Ltd.
Fauconnier, G. and Turner, M.(1998). Conceptual integration networks. Cognitive Science 22 (2): 133-187.
Fauconnier, G. and Turner, M. (1996). Blending as a central process in grammar. Conceptual Structure, Discourse, and Language. (Eds). A. Goldberg. Stanford, Cal.: Cambridge University Press. 113-130.
Fauconnier, G. and Turner, M. (2002). The Way We Think: Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities. New York: Basic Books.
Gibbs R. W. (1994). The poetics of mind: Figurative thought, language, and understanding. Cambridge University Press.
Gibbs, R. W. (1986). Skating on thin ice: Literal meaning and understanding idioms in conversation. Memory and Cognition 8, 149–156.
Glucksberg, S., Brown, M., and McGlone, M. S. (1993). Conceptual metaphors are not automatically accessed during idiom comprehension. Memory and Cognition 21, 711-719.
Herrero Ruiz, J. (2009). Understanding Tropes: At the Crossroads between Pragmatics and Cognition. Frankfurt/Main: Peter Lang.
Kövecses, Z. (2000). Metaphor and Emotion. Cambridge: Cambridge University Press.
Kövecses, Z. and Szabó, P. (1996). Idioms: A view from cognitive semantics. Applied Linguistics 17(3): 326-355.
Lakoff, G. (1987). Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind. Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff, G. (1993). The Contemporary Theory of Metaphor. Metaphor and Thought. 2nded. (eds). A. Ortony. Cambridge: Cambridge University Press. 202-51.
Lakoff, G. and Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. University of Chicago press.
Lakoff, G. and Johnson, M. (1999). Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western Thought. New York: Basic Books.
Lakoff, G.; Johnson, M.; and Sowa, J. F. (1999). Review of Philosophy in the Flesh: The embodied mind and its challenge to Western thought. Computational Linguistics 25(4), 631-634.
Lakoff, George and Turner, M. (1989). More Than Cool Reason. A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: The University of Chicago Press.
Langacker, R. W. (1987). Foundations of cognitive grammar. vol I: Theoretical prerequisites. Standford: Standford University Press.
Langlotz, A. (2006). Idiomatic creativity. John Benjamin Publishers: Amesterdam.
Masegosa, A. G. (2010). A cognitive approach to simile-based idiomatic expressions. Circuloc de Linguística Aplicada a la Comunicación 43, 3.
Radden, Günter. (2003). How metonymic are metaphors? In (eds) Parings. Mouton de Gruyter Berlin. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. Rene Dirven and Ralf • New York.
Ruiz de Mendoza, F. J. and Pérez Hernández, L. (2003). Cognitive operations and pragmatic implication. Metonymy and Pragmatic Inferencing. Eds. K-U. Panther and L. Thornburg. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 23-50.
Ruiz de Mendoza, F. J. and Peña Cervel, S. (2005). Conceptual interaction, cognitive operations and projection spaces. Cognitive Linguistics: Internal Dynamics and Interdisciplinary Interaction. (eds). F.J. Ruiz de Mendoza Ibáñez and S. Peña Cervel. Berlin/New York: Mouton de Gruyter. 254-280.
Ruiz de Mendoza, F. J. (2008). Cross-linguistic analysis, second language teaching and cognitive semantics: The case of Spanish diminutives and reflexive constructions Cognitive Approaches to Pedagogical Grammar. (eds). S. De Knop and T. De Rycker. Berlin/New York: Mouton de Gruyter. 118-149.
Ruiz de Mendoza, F. J. (2010). Metonymy and cognitive operations. What is Metonymy? (eds). R. Benczes, A. Barcelona and F. J. Ruiz de Mendoza Ibáñez. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins; vol. in preparation.
Ruiz de Mendoza, F.J. and Otal Campo, J. L. (2002). Metonymy, Grammar and Communication. Albolote, Granada: Comares.
Ruiz de Mendoza, F.J. and Díez, O. (2003). Patterns of Conceptual Interaction. Metaphor and Metonymy in Comparison and Contrast. (eds). R. Dirven and R. Pörings. Berlin/New York: Mouton de Gruyter. 489-532.
Ruiz De Mendoza F. J. R., and Velasco, O. I. D. (2002). Patterns of conceptual interaction. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. In (eds) Parings. Mouton de Gruyter Berlin. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. Rene Dirven and Ralf • New York
Taylor, J. (2003). Category extension by means of metonymy and metaphor. In (eds) Parings. Mouton de Gruyter Berlin. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. Rene Dirven and Ralf • New York.
Taylor, J. (1995). Linguistic Categorization. Oxford: Clarendon.
ابراهیمی، ب.، وعامری، ح.، و ابوالحسنی چیمه، ز. (1397). استعاره‌های مفهومی عشق در آینه ضرب‌المثل‌های فارسی، انگلیسی و ترکی. نشریه فرهنگ و ادبیات عامه (20)6 47ـ 23.
- ابن بلخی.(1363 ). فارس‌نامه. به تصحیح لسترنج و نیکلسون. تهران: دنیای کتاب.
اعلائیان، پ.، و عاصی، م.، و کریمی فیروز جایی، ع.، و و عامری، ح. (1402). تحلیل معناشناختی ضرب‌المثل‌ها و کاربرد آن در فرهنگ‌نگاری فارسی: رویکردی شناختی. مجله جستار های زبانی (2)14 561 ـ 525.
الداغی، آ. (1400). مقایسه تطبیقی گفتمان کلیشه‌های جنسیتی در ضرب المثل‌های فارسی و ترکی استانبولی از دیدگاه جامعه شناسی زبان. نشریه فرهنگ و ادبیات عامه (37)9 291 ـ 529.
پاک نژاد، م.، و ویسی، ا.، و نقی زاده، م. (1396). بررسی طرح واره‌های موجود در ضرب المثل‌های شمال خوزستان در گویش دزفولی. نشریه زبان پژوهی (24)9 138 ـ 111.
پورالخاص، ش.، و آلیانی، ر. (1397). بررسی استعاره های جهتی در غزلیات شمس. فصلنامه متن پژوهی ادبی. 22(75) 228ـ207.
حاجیان نژاد، ع.، و بهزادیان، س. (1399). تحلیل کارکرد نمادهای جانوری در ضرب‌المثل‌های فارسی با تکیه بر داستان نامه بهمنیاری. نشریه فرهنگ و ادبیات عامه (31)8 156 ـ 122.
رضایی، م.، و مقیمی، ن. (1392). بررسی استعاره‌های مفهومی در ضرب‌المثل‌های فارسی. نشریه مطالعات زبانی بلاغی (8)4 116 ـ 91.
شکرالله پ.، و آلیانی، ر. (1397). بررسی استعاره های جهتی در غزلیات شمس. فصلنامه متن پژوهی ادبی. 22(75) 228ـ207.
- شهبازی، ع. (1366). ایل ناشناخته. تهران: نی.
صفوی، ک. 1387. درآمدی بر معنا شناسی. تهران: انتشارات سوره مهر.
عرفت پور، ز. (1398). کارکرد برخی حیوانات در ضرب‌المثل‌های عربی و فارسی. فصلنامه کهن نامه ادب پارسی. (1)10 5.
فلاحی، م.، و امیری، ر. (1400). بررسی طرح واره‌های تصوری موجود در ضرب‌المثل‌های گویش ترکی قشقایی. نشریه زبان شناخت (2)11.
گلشائی، ر.، و موسوی، ف.، و حق بین، ف. (1399). تحلیلی شناختی از استعاره‌های مفهومی و طرح واره‌های تصوری در ضرب المثل‌های ترکی آذری. نشریه مطالعات زبان و گویش های غرب ایران (29)8 101 ـ 81.
لسترنج، گ. (1364). جغرافیای تاریخی سرزمین خلافت شرقی. ترجمه محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.
- مستوفی، حمدالله. (1336). نزهه القلوب. تهران: طهوری.
معتمدی، م.، و معتمدی، م. (1401). بررسی تطبیقی ضرب‌المثل‌های منطقه ی کلیایی با ضرب‌المثل‌های فارسی و انگلیسی. نشریه پژوهش‌های زبان شناسی تطبیقی (23)12 131 ـ 119.
Barcelona, A. (2000). Metaphor and Metonymy at the Crossroads: A Cognitive Perspective. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
Barcelona, A. (2003). Clarifying and applying the notions of metaphor and metonymy within cognitive linguistics: An update• In (eds) Parings. Mouton de Gruyter Berlin. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. Rene Dirven and Ralf • New York.
Barcelona, A. (2005). The multilevel operation of metonymy in grammar and discourse, with particular attention to metonymic chains. Cognitive Linguistics. Internal Dynamics and Interdisciplinary Interaction. Eds. F. Ruiz de Mendoza and S. Peña Berlin/New York: Mouton de Gruyter. 313-352.
Bobrow, S. A., and Bell, S. M. (1973). On catching on to idiomatic expressions. Memory and cognition, 1, 343-346.
Burger, H. (1998a). Phraseologie: eine Einführung am Beispiel des Deutschen. Berlin: Erich Schmidt Verlag.
Burger, H. (1998b). Idiom and metaphor: Their relation in theory and text. In P. ˇ Durˇco (Ed.), EUROPHRAS ‘97. Phraseology and paremiology (pp. 30–36). Bratislava: Akadémia PZ.
Cacciari, C. and Glucksberg, S. (1994). Understanding figurative language. Handbook of Psycholinguistics. Ed. M.A. Gernsbacher. New York: Academic Press. 447- 477.
Coulson, S and Todd, O. (2001). Metonymy and conceptual blending. Available from http:// cog- sci.ucsd.edu/-coulson/metonymy-new.htm.
Croft, W. (2003). The role of domains in the interpretation of metaphors and metonymies. In (eds) Parings. Mouton de Gruyter Berlin. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. Rene Dirven and Ralf • New York.
Evans, V. and Green, M. (2006). Cognitive Linguistics. An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press Ltd.
Fauconnier, G. and Turner, M.(1998). Conceptual integration networks. Cognitive Science 22 (2): 133-187.
Fauconnier, G. and Turner, M. (1996). Blending as a central process in grammar. Conceptual Structure, Discourse, and Language. (Eds). A. Goldberg. Stanford, Cal.: Cambridge University Press. 113-130.
Fauconnier, G. and Turner, M. (2002). The Way We Think: Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities. New York: Basic Books.
Gibbs R. W. (1994). The poetics of mind: Figurative thought, language, and understanding. Cambridge University Press.
Gibbs, R. W. (1986). Skating on thin ice: Literal meaning and understanding idioms in conversation. Memory and Cognition 8, 149–156.
Glucksberg, S., Brown, M., and McGlone, M. S. (1993). Conceptual metaphors are not automatically accessed during idiom comprehension. Memory and Cognition 21, 711-719.
Herrero Ruiz, J. (2009). Understanding Tropes: At the Crossroads between Pragmatics and Cognition. Frankfurt/Main: Peter Lang.
Kövecses, Z. (2000). Metaphor and Emotion. Cambridge: Cambridge University Press.
Kövecses, Z. and Szabó, P. (1996). Idioms: A view from cognitive semantics. Applied Linguistics 17(3): 326-355.
Lakoff, G. (1987). Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind. Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff, G. (1993). The Contemporary Theory of Metaphor. Metaphor and Thought. 2nded. (eds). A. Ortony. Cambridge: Cambridge University Press. 202-51.
Lakoff, G. and Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. University of Chicago press.
Lakoff, G. and Johnson, M. (1999). Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western Thought. New York: Basic Books.
Lakoff, G.; Johnson, M.; and Sowa, J. F. (1999). Review of Philosophy in the Flesh: The embodied mind and its challenge to Western thought. Computational Linguistics 25(4), 631-634.
Lakoff, George and Turner, M. (1989). More Than Cool Reason. A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: The University of Chicago Press.
Langacker, R. W. (1987). Foundations of cognitive grammar. vol I: Theoretical prerequisites. Standford: Standford University Press.
Langlotz, A. (2006). Idiomatic creativity. John Benjamin Publishers: Amesterdam.
Masegosa, A. G. (2010). A cognitive approach to simile-based idiomatic expressions. Circuloc de Linguística Aplicada a la Comunicación 43, 3.
Radden, Günter. (2003). How metonymic are metaphors? In (eds) Parings. Mouton de Gruyter Berlin. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. Rene Dirven and Ralf • New York.
Ruiz de Mendoza, F. J. and Pérez Hernández, L. (2003). Cognitive operations and pragmatic implication. Metonymy and Pragmatic Inferencing. Eds. K-U. Panther and L. Thornburg. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 23-50.
Ruiz de Mendoza, F. J. and Peña Cervel, S. (2005). Conceptual interaction, cognitive operations and projection spaces. Cognitive Linguistics: Internal Dynamics and Interdisciplinary Interaction. (eds). F.J. Ruiz de Mendoza Ibáñez and S. Peña Cervel. Berlin/New York: Mouton de Gruyter. 254-280.
Ruiz de Mendoza, F. J. (2008). Cross-linguistic analysis, second language teaching and cognitive semantics: The case of Spanish diminutives and reflexive constructions Cognitive Approaches to Pedagogical Grammar. (eds). S. De Knop and T. De Rycker. Berlin/New York: Mouton de Gruyter. 118-149.
Ruiz de Mendoza, F. J. (2010). Metonymy and cognitive operations. What is Metonymy? (eds). R. Benczes, A. Barcelona and F. J. Ruiz de Mendoza Ibáñez. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins; vol. in preparation.
Ruiz de Mendoza, F.J. and Otal Campo, J. L. (2002). Metonymy, Grammar and Communication. Albolote, Granada: Comares.
Ruiz de Mendoza, F.J. and Díez, O. (2003). Patterns of Conceptual Interaction. Metaphor and Metonymy in Comparison and Contrast. (eds). R. Dirven and R. Pörings. Berlin/New York: Mouton de Gruyter. 489-532.
Ruiz De Mendoza F. J. R., and Velasco, O. I. D. (2002). Patterns of conceptual interaction. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. In (eds) Parings. Mouton de Gruyter Berlin. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. Rene Dirven and Ralf • New York
Taylor, J. (2003). Category extension by means of metonymy and metaphor. In (eds) Parings. Mouton de Gruyter Berlin. Metaphor and metonymy in comparison and contrast. Rene Dirven and Ralf • New York.
Taylor, J. (1995). Linguistic Categorization. Oxford: Clarendon.
