ریخت‌شناسی تحلیلی آیین نمایشی بومی «بازار مدینه»، در فرهنگ سوگواری زنان بوشهر با رویکرد انسان‌شناسی تفسیری

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز
2 دانشگاه آزاد اسلامی یزد
چکیده
هدف این مقاله، مطالعۀ تحلیلی و ریشه‏‌شناختی حضور زنان بوشهر در آیین نمایشی «بازار مدینه» با رویکرد تفسیری براساس نظریۀ انسان‏شناسی کلیفورد گیرتز است. در فرهنگ مذهبی بوشهر، زنان با مشارکت مردان، هرساله در بیستمین روز از ماه صفر، آیین نمایشی «بازار مدینه» را با شیوه‌ای تأمل‌برانگیز به شکل یک نمایش میدانی برگزار می‌‏کند. در این مقاله آیین نمایشی مذهبی «بازار مدینه» با تأکید بر انسان‏شناسی تفسیری مبتنی بر شناخت نمادهای فرهنگی، در دو ساحتِ اساسی: 1)تفسیر نمادهای فرهنگی ـ مذهبی در آیینِ نمایشی «بازار مدینه»؛ 2)واکاوی تأثیر حضور زنان در آیین نمایشی «بازار مدینه» از رهگذر دانش تأویل و تفسیر در انسان‏شناسی نمادین بررسی شده ‏است. روش پژوهش، میدانی (مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبه) و نیز با بهره‌‏گیری از منابع کتابخانه‌‏ای بوده ‏است. اطّلاعات گردآوری‌شده، به شیوۀ توصیفی و تحلیلی و براساس نظریۀ تفسیرگرایی کلیفورد گیرتز تحلیل محتوای کیفی شده‏ و به پرسش‌های بنیادینی مانندِ عناصر کلیدی در آیین نمایشی «بازار مدینه»، جایگاه زنان در نظام باورهای اعتقادی و خاستگاه تاریخی و فرهنگی این آیین نمایشی در فرهنگ سوگواری در بوشهر پاسخ داده‏ است. یافته‌‏ها حکایت از آن دارد که زنان در بوشهر، شبیه‌‏خوانِ نقش زنان اهل بیت(ع) هستند و حضورشان بر سه نکته در نظام نمادین دینی دلالت دارد: 1)جان‌پنداری؛ 2)انسجام‏‌بخشی جمعی؛ و 3) بازآفرینی باورهای دینی.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن طاووس ،ع. (1348 ش). اللهوف علی قتلی الطفوف تهران :جهان .
ابن نما ، ج. (1406 ق). مشیر الافران .قم :مدرسه الامام المهدی .
براکت ،ا. (1374).تاریخ تئاتر جهان .مترجم ه ،آزادی ور .تهران : مروارید .
بیضایی ، ب.(1382). نمایش در ایران. )چاپ دوم ) تهران: روشنگران .
بلوکباشی، ع.(1383). تعزیه خوانی حدیث قدسی مصائب درنمایش آیینی.تهران :امیرکبیر .
پزار، م.(1384) .ماموریت در بندر بوشهر. گزارش حفاری‌ها و مطالعات باستان‌شناسی. ترجمه سیدضیاء‌ مصل. بوشهر. توضیحات و تعلقیات غلامحسن نظامی در کنگره بین‌المللی سیراف با همکاری انتشارات شروع.
پالس ،د .(1382) .هفت نظریه در باب دین .مترجم م، ع، بختیاری .قم :موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) .
پانوف ،م پرن، م.(1392) .فرهنگ مردم شناسی .مترجم ا، عسکری خانقاه .سمت.
تقیان ، ل . (1374) .تعزیه و تئاتر در ایران )چاپ اول(. تهران : نشرمرکز .
تبریزی، ج .(1292). بحر المصائب کنز الغرائب ،.قم:طوبای محبت .
خواجه ئیان ، م ،سلطا نی نیا ، ا .(1396) .زن در تعزیه و سوگواره های بوشهر )چاپ دوم). قم : موعود اسلام .
چلکووسکی ،پ . (1389). تعزیه .آیین و نمایش در ایران . ترجمه د،حاتمی .تهران : سمت .
دی مور ، ج. (1389) .زندگی و اندیشه بزرگان انسان شناس.ترجمه ه ،آقا بیک پور و ج ، احمدی .تهران :جامعه شناسان .
روح الامینی ، م . (1394) .زمینه فرهنگ شناسی )چاپ یازدهم (. تهران : عطار . -رحمانی ،ج. فیاضی ، ا. (1386) .مناسک عزا داری و وجدان جمعی در تشیع ایرانی . نامه صادق . سال چهاردهم .شماره دوم ( پاییز و زمستان ) .ص 117.
17- رضایی راد ، م . (1381) .زن اسطوره و هنر .کتاب ماه هنر . (شماره 47 – 48 ). ص 124 .
18-ستاری ، ج. (1391) . نماد ونمایش . تهران :توس .
19-سلیمانی ، م. (1388) .نگاهی به کتاب زنان کربلا .نشریه کتاب ماه دین . (شماره 147 ).ص 28.
20- کوپال ،ع ،محرابی ،م . (1392). مقایسه نوع مواجهه مخاطب شهری و روستایی با تعزیه . فصلنامه تخصصی تئاتر (بهار و تابستان) .
21- گربران ، آ ، شوالیه ،ژ.(1388). فرهنگ نمادها : اساطیر رویاها ،رسوم ،ایما و اشاره ، ترجمه س، فضایلی ) چاپ چهارم( .تهران : جیحون .
22- عارف ، م. (1399) .درخت کیان . آیین های نمایشی قوم آرمن .) چاپ دوم (.تهران :نائیری .
23-عارف ، م. (1397) .کمیجان. سرزمین شگفت انگیز تات ها و مادها .) چاپ چهارم ( .تهران طهوری .
24-عارف ، م .عارف ، ا.(1391). ریخت نگاری آیین نمایشی مذهبی « خه رره » در عاشورای لرستان با رویکرد تفسیر گرایی گیرتز و مبتنی برآخشیج های ایران باستان .فصلنامه علمی پژوهشی تئاتر (.شماره 80) .ص29.
25-عسکری خانقاه،ا ،کمال ، م . (1387) .انسان شناسی عمومی ).چاپ پنجم (.قم : سمن .
26-فکوهی، ن .(1389). انسان شناسی شهری . تهران : نی .
27- فکوهی ،ن . (1386) .نگاهی بر رویکرد تفسیری کلیفورد گیرتز با تاکید به تفسیراو از پدیده دینی .نشریه مطالعات جامعه شناسان..پاییز( شماره 31 ).ص109 .
28-فتحی ، ط .(1380). پسیکودرام . پیشگیری و درمان بیماریهای روانی و اجتماعی در صحنه نمایش . تهران :سپند .
29- طوسی ، م . (1411) .مصباح المتهجد .)چاپ اول (. بیروت : موسسه الشیعه.
30- مجلسی ، م. (1403 ق ) . بحار الانوار .بیروت : داراحیاء القرارالعربی.
31-مکی ، ا. (1388). شناخت عوامل نمایش. ) چاپ دوم (.تهران : نمایش .
32- ملک پور ، ج . (1381) .جنگ شعاع ( تعزیه نامه های کتابخانه ملک ) تهران : موسسه فرهنگی گسترش .
33-نصر اشرفی ،ج .دشتی شیرزادی ، آ . و دیگران. (1391). از آیین تا نمایش . تهران: آرون . جلد اول .
34- ناصر بخت ، م .(1378) .شبیه خوانی نمایش مقدس . فصلنامه تئاتر .(شماره 20 – 21. ).ص 50.
35-هینتس ،و .(1378). شهریاری اسلام .ترجمه پ ، رجبی . تهران : ماهی .
36-Durkhiem,Emil(1948)The Elementary Forms Of Religious Life –Trans:Joseph, Ward Swain-Free Press And Allen Unwin Ltd.
37-Geertz,Cliffor(1966)Religigon as a Cultural System In , Bantoh ,M.(Ed),Anthropological Approaches To The Study Of Religion , Tavistock Publications.
38-_‌‌‌__________(1972)Islam Observed, : Religious development In Morocco And Indonesia . New Haven: Yale Uniersity Press .
39-___________ (1973) The In The Pretation Of Cultures,Newyork . Basic Book.
40-____________ (1986) Savoir Local , Savoir Gbbal , Trad. Paris , Puf.
41___________ _(2000) Available Light : Anthropological Reflections On Philosophical Topics . Princeton: Princeton University Press.
42- Marrett , R.R(1914) The Threshold Of Religion .London : Methuen.