بازتاب خشونت خانوادگی در قصه‌‌های عامۀ رایج در فرهنگ بختیاری

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
دانشگاه شهرکرد
چکیده
در قصه‌‏ها، از طریق الگوسازی نمادین، نگرش‌‏های مختص به خشونت خانوادگی، به مخاطب انتقال داده می‌‏شود؛ بنابراین با بررسی آن‌‏ها، می‏‌توان به نگرش‌‏های مختلف دربارۀ خشونت دست یافت. هدف از انجام این پژوهش نیز بررسی خشونت خانوادگی، انواع، علل و عوامل کنترل آن، در قصه‏‌های عامۀ بختیاری براساس نظریه‏‌های روان‏شناسان اجتماعی (با تأکید بر نظریۀ معتقدان به منشأ اجتماعی پرخاشگری و یادگیری اجتماعی) است. روش گردآوری مطالب، اسنادی و جامعۀ آماری پژوهش، 139 قصۀ عامۀ مکتوب در فرهنگ بختیاری است. بعد از استخراج صحنه‌‏های خشونت‏‌آمیز، براساس چهارچوب نظری و اهداف پژوهش، آن‏‌ها را در چند مقولۀ کلی و اصلی طبقه‌‏بندی کرده و در ادامه پس از شمارش و درصدگیری هر مقوله و زیرمقوله، به بررسی کیفی آن‏‌ها پرداخته‌‏ایم. نتایج پژوهش نشان‌‏دهندۀ این است که در این قصه‏‌ها، بیشتر خشونت‌‏های کلامی ـ روانی بازتاب یافته است و اعضای خانواده به دنبال وارد کردن آسیب‌‏های روانی و به مخاطره افکندن وجهۀ دیگری بوده‌‏اند. عامل خشونت‏‌های خانوادگی، بیشتر همسر/مادر و قربانی آن‏‌ها، بیشتر شوهر/پدر و دختر/خواهر بوده است. در این قصه‏‌ها، عوامل اجتماعی و فرهنگی (مردسالاری، طمع، فریب، دروغ و خیانت) و روانشناختی (احساس حقارت، ناکامی و عصبانیت)، بیشترین نقش را در ایجاد خشونت‏‌های خانوادگی داشته‏‌اند. در این قصه‏‌ها، دو نوع نگرش منفی و مثبت به خشونت خانوادگی وجود داشته است. در برخی از قصه‏‌ها، افراد خطاکار، با رفتار به شدت پرخاشگرانه مجازات شده‏‌اند که نگرش به این نوع خشونت‏‌ها، مثبت بوده است‏. این امر سبب می‏‌شود مخاطب به این نتیجه برسد که در برابر خطای دیگران، خود نیز رفتارهای پرخاشگرانه انجام دهد؛ بنابراین چنین نگرشی، می‏‌توان باعث افزایش پرخاشگری شود.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


آسمند، ع.، خسروی، ح. (1377). افسانه‌های چهارمحال و بختیاری. شهرکرد: انتشارات ایل.
احمدی، ح.، زنگنه، م.(1383). بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر خشونت شوهران علیه زنان در
خانواده. مقالات اولین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی در ایران، انجمن جامعه‌شناسی ایران،
صص172-187.
اکبری، ر. دنیایی، ا.(1398). جامعه‌شناسی خانواده و آسیب‌های نویدپدید آن. تهران: آوای نور.
بابایی حسن‌سرا، م. قلندری، م.(1397). تأثیر قصه‌گویی بر گرایش منفی نسبت به والدین و
پرخاشگری کودکان. رویش روان‌شناسی، 7(3)، صص53-78.
بارون، ر. و همکاران(1388). روانشناسی اجتماعی. ترجمۀ یوسف کریمی، تهران: روان.
بلالی میبدی، ف.، حسنی، م.(1388). فراوانی خشونت علیه زنان توسط همسرانشان در شهر کرمان.
روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 5(3)، صص300-307.
تهماسبی کهیانی، ج.(1391). اوسانه‌های لردگان. شهرکرد: نیوشه.
ثنایی، ب.(1368). نظریه یادگیری اجتماعی. فصلنامه تعلیم و تربیت، 20. صص11-21.
درویش‌پور، م.(1378). چرا مردان به اعمال خشونت علیه زنان ترغیب می‌شوند؟. مجلۀ زنان، 8(56)،
صص55-59.
داود منیر، م. و همکاران(1388). خشونت خانوادگی، عوامل و راه‌کارهای مقابله با آن. بی‌جا: مطبعۀ
محمدیوسف عطا.
دقیقیان، و.(1385). افسانه‌های بختیاری. تهران: کتاب روشن.
رئیسی، ج. (1382).جوانان و ناهنجاری‌های رفتاری. فصلنامۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه
طباطبایی، 21، صص 138-158.
سلیمی، م.، چیست‌ساز، م.( 1399). شناسایی عوامل مؤثر بر خشونت خانگی علیه مردان. پژوهش‌های
جامعه‌شناختی، 14(14)، صص51-74.
صداقت، ک.، زرینیان، ج.(1387). عوامل اجتماعی و خشونت خانوادگی در بین خانواده‌های شهر
تبریز. مجلۀ جامعه‌شناسی 1(1)،صص111-135.
عبدالهی‌نژاد، ع. مجلسی، ن.(1397). خشونت کلامی در فضای مجازی؛ مطالعۀ موردی
اظهارنظرهای دنبال‌کنندگان در صفحات اینستاگرام هنرمندان ایرانی. مطالعات رسانه‌های
نوین،4(13)، صص1-61.
کار، م.(1380). پژوهشی دربارۀ خشونت علیه زنان در ایران. تهران: انتشارات روشنگران.
کریمی، ی.(1393). روانشناسی اجتماعی. تهران: دانشگاه پیام نور.
کلاینبرگ، ا.(1386). روانشناسی اجتماعی. ترجمۀ علی محمد کاردان، تهران: انتشارات علمی و
فرهنگی.
گلچین، م.، همکاران(1401). بازنمایی خشونت در مثل‌های لکی. مسائل اجتماعی ایران، 13(1)،
صص229-248.
لوریمر، د.(1401). قصه‌های بختیاری. ترجمۀ الهه رضوی و صدیقه رضوی، شهرکرد: دزپارت.
لیموچی، ک.(1385). افسانه‌های مردم بختیاری. تهران: پازی تیگر.
محمدی، ف.، میرزایی، ر. (1391). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر خشونت زنان(مطالۀ شهرستان
روانسر). مطالعات اجتماعی 6(1)،صص1-31.
نصیرزاده، ر.، روشن، ر.(1389). مقایسۀ دو رویکرد قصه‌گویی در کاهش مؤلفه‌های رفتار پرخاشگرانه
از دیدگاه والدین. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بابل، 2(2)، صص70-76.
وامقی، م.(1392). خشونت خانوادگی در ایران: (مرور مطالعات 1387-1380). فصلنامۀ علمی
پژوهشی رفاه اجتماعی، 13(50). صص37-70.