در قصهها، از طریق الگوسازی نمادین، نگرشهای مختص به خشونت خانوادگی، به مخاطب انتقال داده میشود؛ بنابراین با بررسی آنها، میتوان به نگرشهای مختلف دربارۀ خشونت دست یافت. هدف از انجام این پژوهش نیز بررسی خشونت خانوادگی، انواع، علل و عوامل کنترل آن، در قصههای عامۀ بختیاری براساس نظریههای روانشناسان اجتماعی (با تأکید بر نظریۀ معتقدان به منشأ اجتماعی پرخاشگری و یادگیری اجتماعی) است. روش گردآوری مطالب، اسنادی و جامعۀ آماری پژوهش، 139 قصۀ عامۀ مکتوب در فرهنگ بختیاری است. بعد از استخراج صحنههای خشونتآمیز، براساس چهارچوب نظری و اهداف پژوهش، آنها را در چند مقولۀ کلی و اصلی طبقهبندی کرده و در ادامه پس از شمارش و درصدگیری هر مقوله و زیرمقوله، به بررسی کیفی آنها پرداختهایم. نتایج پژوهش نشاندهندۀ این است که در این قصهها، بیشتر خشونتهای کلامی ـ روانی بازتاب یافته است و اعضای خانواده به دنبال وارد کردن آسیبهای روانی و به مخاطره افکندن وجهۀ دیگری بودهاند. عامل خشونتهای خانوادگی، بیشتر همسر/مادر و قربانی آنها، بیشتر شوهر/پدر و دختر/خواهر بوده است. در این قصهها، عوامل اجتماعی و فرهنگی (مردسالاری، طمع، فریب، دروغ و خیانت) و روانشناختی (احساس حقارت، ناکامی و عصبانیت)، بیشترین نقش را در ایجاد خشونتهای خانوادگی داشتهاند. در این قصهها، دو نوع نگرش منفی و مثبت به خشونت خانوادگی وجود داشته است. در برخی از قصهها، افراد خطاکار، با رفتار به شدت پرخاشگرانه مجازات شدهاند که نگرش به این نوع خشونتها، مثبت بوده است. این امر سبب میشود مخاطب به این نتیجه برسد که در برابر خطای دیگران، خود نیز رفتارهای پرخاشگرانه انجام دهد؛ بنابراین چنین نگرشی، میتوان باعث افزایش پرخاشگری شود.
آسمند، ع.، خسروی، ح. (1377). افسانههای چهارمحال و بختیاری. شهرکرد: انتشارات ایل.
احمدی، ح.، زنگنه، م.(1383). بررسی جامعهشناختی عوامل مؤثر بر خشونت شوهران علیه زنان در
خانواده. مقالات اولین همایش ملی آسیبهای اجتماعی در ایران، انجمن جامعهشناسی ایران،
صص172-187.
اکبری، ر. دنیایی، ا.(1398). جامعهشناسی خانواده و آسیبهای نویدپدید آن. تهران: آوای نور.
بابایی حسنسرا، م. قلندری، م.(1397). تأثیر قصهگویی بر گرایش منفی نسبت به والدین و
پرخاشگری کودکان. رویش روانشناسی، 7(3)، صص53-78.
بارون، ر. و همکاران(1388). روانشناسی اجتماعی. ترجمۀ یوسف کریمی، تهران: روان.
بلالی میبدی، ف.، حسنی، م.(1388). فراوانی خشونت علیه زنان توسط همسرانشان در شهر کرمان.
روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 5(3)، صص300-307.
تهماسبی کهیانی، ج.(1391). اوسانههای لردگان. شهرکرد: نیوشه.
ثنایی، ب.(1368). نظریه یادگیری اجتماعی. فصلنامه تعلیم و تربیت، 20. صص11-21.
درویشپور، م.(1378). چرا مردان به اعمال خشونت علیه زنان ترغیب میشوند؟. مجلۀ زنان، 8(56)،
صص55-59.
داود منیر، م. و همکاران(1388). خشونت خانوادگی، عوامل و راهکارهای مقابله با آن. بیجا: مطبعۀ
محمدیوسف عطا.
دقیقیان، و.(1385). افسانههای بختیاری. تهران: کتاب روشن.
رئیسی، ج. (1382).جوانان و ناهنجاریهای رفتاری. فصلنامۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه
طباطبایی، 21، صص 138-158.
سلیمی، م.، چیستساز، م.( 1399). شناسایی عوامل مؤثر بر خشونت خانگی علیه مردان. پژوهشهای
جامعهشناختی، 14(14)، صص51-74.
صداقت، ک.، زرینیان، ج.(1387). عوامل اجتماعی و خشونت خانوادگی در بین خانوادههای شهر
تبریز. مجلۀ جامعهشناسی 1(1)،صص111-135.
عبدالهینژاد، ع. مجلسی، ن.(1397). خشونت کلامی در فضای مجازی؛ مطالعۀ موردی
اظهارنظرهای دنبالکنندگان در صفحات اینستاگرام هنرمندان ایرانی. مطالعات رسانههای
نوین،4(13)، صص1-61.
کار، م.(1380). پژوهشی دربارۀ خشونت علیه زنان در ایران. تهران: انتشارات روشنگران.
کریمی، ی.(1393). روانشناسی اجتماعی. تهران: دانشگاه پیام نور.
کلاینبرگ، ا.(1386). روانشناسی اجتماعی. ترجمۀ علی محمد کاردان، تهران: انتشارات علمی و
فرهنگی.
گلچین، م.، همکاران(1401). بازنمایی خشونت در مثلهای لکی. مسائل اجتماعی ایران، 13(1)،
صص229-248.
لوریمر، د.(1401). قصههای بختیاری. ترجمۀ الهه رضوی و صدیقه رضوی، شهرکرد: دزپارت.
لیموچی، ک.(1385). افسانههای مردم بختیاری. تهران: پازی تیگر.
محمدی، ف.، میرزایی، ر. (1391). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر خشونت زنان(مطالۀ شهرستان
روانسر). مطالعات اجتماعی 6(1)،صص1-31.
نصیرزاده، ر.، روشن، ر.(1389). مقایسۀ دو رویکرد قصهگویی در کاهش مؤلفههای رفتار پرخاشگرانه
از دیدگاه والدین. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بابل، 2(2)، صص70-76.
وامقی، م.(1392). خشونت خانوادگی در ایران: (مرور مطالعات 1387-1380). فصلنامۀ علمی
پژوهشی رفاه اجتماعی، 13(50). صص37-70.