سرایندۀ سام‌نامه و سنت نقالی ایرانی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
دانشگاه گلستان
چکیده
سام‌‏نامه یکی از متونی است که از زمان سرایش و شهرت در بین مردم نام سراینده یا سرایندگان آن و انتسابش به خواجوی کرمانی محل بحث بوده است. اخیراً برخی پژوهشگران این حوزه با اتکا به دو نسخه، یعنی شبرنگ‏‌نامه محفوظ در دانشگاه لیدن و دست‏نویس سام‏نامه کتابخانۀ ملی تبریز به این نتیجه رسیده‏‌اند که سام‏‌نامه سرودۀ خواجوی شاهنامه‏‌خوان کراتی است و علّت اختلاف در تعداد ابیات و حتی وجود روایات کوتاه و بلند، کوتاه و بلند شدن روایت داستان توسط سراینده است، که احتمالاً در مجالس نقل، گاهی اشعار را به تفصیل برای مردم می‏‌خوانده و گاهی نیز بنا بر محدودیت زمان، خلاصه می‌‏کرده است. اما پژوهش حاضر با تردید در این نظر، به دنبال یافتن پاسخی دیگر برای این پرسش است که چرا دست‏نویس‌‏های سام‏‌نامه به‌لحاظ تعداد ابیات و نوع روایت با یکدیگر تفاوت اساسی دارند و ارتباط این تفاوت‌‏ها با سراینده یا سرایندگان این اثر چیست؟ این پژوهش به روش اسنادی و با کمک سنت نقالی و با توجه به نظر پژوهشگران برجستۀ این حوزه انجام گرفته است. نویسنده تلاش کرده است ویژگی‏‌ها و چارچوب این سنت را استخراج کند و بر پایۀ آن‌ها به مقایسۀ دست‏نویس‌‏های گوناگون و روایت‌‏های کوتاه و بلند سام‏نامه بپردازد، که نتیجه نشان ‏می‌‏دهد تفاوت‏ دست‏نویس‏‌های مختلف این اثر ناشی از تحریرهای مختلفی است که در طول زمان توسط شاهنامه‌‏خوان‏‌ها و طومارنویسان مختلف فراهم آمده است، و نه نقل‌‏های مختلف یک نقال. بنابر این پژوهش تنها یک روایت کوتاه که جزو کوتاه‏‌ترین روایات سام‌‏نامه است توسط خواجوی شاهنامه‌‏خوان کراتی فراهم آمده و مکتوب شده است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


Abdul Zamani, F. (1041). Manuscript of Taraz al-Akhbar. Tehran: Islamic Council Library. No. 14188.
Abdul Zamani, F. (1961). Tavern Tazkere. Edited by A. Golchin Ma'ani. Iqbal and partners.
Alen Pitch, M. (1992). Ancient story tellers, (Translated into Farsi by A. Afsari). Nameye Farhang. 7(1), 118- 123.
Anderson, J. (1925). Sam-nameh, in M. A. Hukk, H. Ethe , E. Robertson, A Descriptive catalogue of the Arabic and Persian Manuscripts in Edinburg University Library, Stephone Ausrin & sons. Ltd.
Aydenloo, s. (2012). "Review of the new revision of Samnameh". Ketabe Mahe Adabiyat, 80, 58-65.
Aydenloo, s. (2009). An introduction to Naqali in Iran, Pajoheshhaye adabe erfani, 12(3). Pp. 35- 64.
Aydenloo, s. (2011). Features of narratives and scrolls, Boostane adab, 3(1). pp. 1- 28.
Bazel of Mashhad (without). The manuscript of Heydari's attack. No. 1541. Astan Quds Razavi Library.
Dorri, N., Zulfiqari, H. and Bahraini, Z. (2017). "Written similes as a literary work in Persian prose". Prose study of Persian literature, 44, 17-36.
Ferdowsi, A. (1235). Manuscript of the Shahnameh with Samnameh, Heidelberg University Library. Number 80007.
Ferdowsi, A. (1212). Manuscript of Shahnameh with Samnameh, Tehran University Central Library. Number 5174.
Ferdowsi, A. (1386). Shahnameh, by J. khaleghi Motlagh, Markaze dayeratolmaarefe islami.
Ferdowsi, A. (without). Manuscript of the Shahnameh with Gershasabnameh and Samnameh, Edinburgh University Library. Number 272.
Floor, W. (2005). The history of theater in Iran, (Translated into Farsi by A. Najafi, S. Zaghiyan, S. Delavari Moghaddam), Afraz.
Ghafouri, R. (1400). "A new document about the composer of Samnameh". Poetry Studies of Shiraz University, 47, 287-298.
Hassan Zadeh Maragheh, p. (1375). "Study of Hadiqa Al-Shi'a". Research Mirror, 39, 56-67.
Khajoi Kermani, A. (1969). Homay and Homayun. Corrected by K. Eini. Iran Culture Foundation.
Khajoi Kermani, A. (1940). Samnameh picture book. Corrected by A. binshahi. Bina.
Khajoi Kermani, A. (2007). Samnameh. Corrected by M. Mehrabadi. World of Books.
Khatibi, A. (2015). "Literary plagiarism of three Pahlavi poems in the 10th century: Faramraznameh Kuchek, Shabrang Nameh and Sam Nameh". Iranology, 6(1), 55-68.
Mahjoub, M. J. (2003). "Transformation of Narratives and Storytelling, Training of Storytellers and Narrative Scrolls". Folk literature of Iran. By Hasan Zulfiqari, Cheshme.
Mojmal-Al-Tawarikh and Al-Qasas. (2003). Edited by M. T. Bahar, World of Books.
Najm, S. (2022). Figurative art in Iran, Art Academy.
Navidi Mulati, A. (2017). "About attributing the wonders of the world to Abul Moweed Balkhi". Nameh Farhangistan Journal, 16 (3), 70-81.
Rooyani, V. (2012). Introducing the versions of Samnameh available in the world's libraries. Heritage Mirror, 51, 79-102.
Saadatmand, F. S. (2022). "Jami al-Hasab: A Persian work attributed to Nasir al-Din al-Tusi in Al-Ahiyyah account". Heritage Mirror, 70, 49-71.
Safa, Z. (1966). "Searching for historical facts in the national stories of Iran". Mehr, 6, 385-388.
Safa, Z. (1369 a). "A brief reference to storytelling and storytellers until the Safavid era". Iranology, 3, 463-471.
Safa, Z. (1369 b). "A brief reference to the writing of stories in the Safavid era". Iranian Studies, 8, 724-729.
Sam Namah. (1129). Manuscript of Tabriz, Tabriz National Library.
Sam Namah. (2012). Corrected by V. Rooyani. Written Heritage.
Sam Namah. (without). Manuscript ofTehran, Islamic Council Library. Number 13493.
Sam Namah .(without). The manuscript microfilm of the Bodleian Library. Tehran University Library. Number 1213.
Sam-nameh. (2013) Edited By Vahid Rooyani, Tehran: Mirath-e-Maktoob Publication.
Sarkarati, B. (2006). Recognizing the remnants of the legend of Garshasab in the epic poems of Iran. Hunted shadows. Tahori. 281-251.
Shafii Kadkani, M. R. (2014). "The first experiences of figurative art". Bukhara, 110, 4-10.
Shirani, H. (1995). In knowing Ferdowsi. Scientific and Cultural.
Thaalabi Marghani, H. (1993). Old Shahnameh. (Translated into Farsi by S. M. Rouhani). Ferdowsi University.