پیشینه، سیر دگرگونی و کاربرد یک‌ضرب‌المثل: «مثل چنبر دف حلقه‌به‌گوش»

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
دانشگاه تربیت ‌مدرس
چکیده
یکی از نمودهای هر فرهنگی ادبیات عامیانۀ آن است و یکی از کهن‌ترین ‌نمونه‌های ادبیات عامیانه، مَثل است. مَثل‌ها دربردارندۀ تفکرات، جهان‌بینی و آداب‌ورسوم هرقوم و ملتی هستند. ریشۀ پیدایش آنان به‌طور قطع معلوم نیست، اما مردمان در طول زمان مَثَلی را که محصول یک ‌واقعه، افسانه، اسطوره، شعر و... است برمی‌گزینند و مطابق با ذوق و پسند خود آن را دگرگون‌ می‌سازند. «مثل چنبر دف حلقه‌به‌گوش» از ضرب‌المَثل‌هایی است که در کتاب‌های مربوط به امثال ضبط‌شده و در این ‌پژوهش به‌دنبال‌ پیشینه، سیر دگرگونی و کاربرد آن هستیم. با روش توصیفی ـ تحلیلی و کاربست مطالعات کتابخانه‌ای ابتدا زمینه‌های پیدایش مَثل را بررسی‌کردیم و سپس پیشینۀ آن را کاویدیم و پس‌ از آن سیر کاربردش را در متون گوناگون تا عصر حاضر جست‌وجوکردیم و درنهایت دریافتیم که پیشینۀ این ‌مَثل حداقل به سدۀ ششم هجری بازمی‌گردد و در متون شعر بروز یافته است. گمان است که تا سدۀ ششم مَثَلی رایج ‌بوده که به شعر شاعران این ‌سده وارد شده و یا از شعر شاعران این ‌دوره ـ خصوصاً خاقانی شروانی ـ به ادبیات عامیانه آمده و غالباً بر مضمون بنده‌ و خدوم بودن دف، در جایگاه لفظ مستعار تکیه ‌داشته و رفته‌رفته با دگردیسی شرایط اجتماعی در عصر حاضر و تغییر نگاه عمومی نسبت به موسیقی و ساز دف به سوی ورافتادگی پیش ‌رفته ‌است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


Abedi, M., & Bagjani, A. (2011). Looping in ears in Persian history and literature. Persian Literature, 10(2), 20-1.
Ali Yazdi (Sharafuddin). (2008). Victory letter (S. Mir Mohammad Sadiq and A. Navai and A. Hashemi). Islamic Council.
Athiruddin, A. (1958). Collection of poems by Athir al-Din Akshikati (edited by R. Homayoun Farrokh). Rudaki bookstore.
Attar Neishaburi, F. (1989), Collection of poems by Attar Neishaburi (edited by T. Tafazzoli). Scientific and Cultural.
Attar Nishaburi, F. (2006). Mokhtarname (edited by M. R. Shafi'i Kadkani). Sokhan.
Attar Nishaburi, F. (2008). Birds logic (by M. R. Shafi'i Kadkani). Sokhan.
Attar Nishaburi, F. (2008). secret letter (edited by S. S. Goharin). Zavvar.
Badr-e Chachi. (2009). Collection of poems by Badr Chachi (edited by A. M. Gettyafrouz). Islamic Council.
Bahmanyar, A. (2002). Bahmaniari's story. University of Tehran.
Bayhaghi, A. (n.d). Al-Sunan al-Saghir (Al-Bayhaqi) (edited by A. Qalaji). Jamaat al-Study al-Islamiya.
Bidel-e Dehlavi, A. (2012). Collection of poems by Bidel- e Dehlavi (edited by A. Behdarvand). Negah.
Collection of poems by Naimi Estrabadi. F. Manuscript No. 1/363. Library of the Islamic Council.
Dehkhoda, A. (1984). proverbs and decrees. Amir Kabir.
Dostkhah, J. (2012). Avesta. Morvarid.
Encyclopaedia Judaica. (1971). Volume 2.
Faiz, M. (2007). Jurisprudential Opinions of Faiz Kashani). Shahid Motahari High School.
Ferdowsi, A. (1987). Ferdowsi's Shahnameh (edited by Jalal Khaleghimutlaq). Bibliotheca Persica.
Ghazali Tousi, A. (1980). Wajd and sama (translated into Farsi by M. Khwarazmi). Khajah.
Ghazali Tousi, A. (2010). Alchemy of happiness (edited by H. Khadivjam). Scientific and cultural.
Golestaneh, A. (2007). Menhaj Al-Yaqin. Dar al-Hadith.
Hafez, S. (2007). Collection of poems by Hafez (edited by M. Qudsi). Cheshme.
Ibn Badreddin, H. (2001). Yanabio al-nasiha in al-Aqeedah Sahih (edited by M. important Sanaa). Badr School.
Kenboh, M.S. (1972). The righteous act known as Shah Jahannameh (edited by Vahid Qureshi). Majlis Tarq Al-Adab.
Khandmir, Gh. (1993). The effects of kings. Rasa.
Khaqani, B. (1938). Collection of poems by Khaghani Shervani (edited by A. Abdul Rasouli). Saadat Printing House.
Khaqani, B. (2012). Collection of poems by Khaghani Shervani (edited by S.Z Sajjadi). Zavvar.
Khavari Shirazi, F. (2001). Date of Dhul-Qarnain (edited by N. Afsharfar). Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Mahmoud bin Mohammad Aqsarai. (1983). Masamara al-Akhbar and Masaira al-Akhyar. Asatir.
Mashhun, H. (1994). History of Iranian music. Simorgh.
Meili Heravi, M. Q. (2012). Collection of poems by Meili of Mashhad (edited by M. Ghahreman). Amir Kabir.
Mirzahabib Khorasani. (1982). Collection of poems by Haj Mirzahabib Khorasani. Zavvar.
Moin, M. (2006). Moein dictionary (edited by A. Alizadeh). Edna.
Munshi, A. (1977). Kalila and Dimna (edited by M. Menuvi). University of Tehran.
Najafi, A. (2008). Persian folk culture. Nilofar.
Nasrabadi, M. T. (1938). Nasrabadi's biography. Armaghan Press.
Ohaddin Kermani. (1987), Collection of poems by Rabaiyat Ohaddin Kermani (edited by A. Abu Mahboob). Soroush.
Ohadi Maraghi. (1961). Collection of poems- logic of lovers- Jam e Jam (edited by S. Nafisi). Amir Kabir.
Pahlavan, K. (2017). History, culture and music. Arvan.
Rashvand, M. (1997). Overall Rashvand (edited by M. Sotoudeh and A. Majidi). Mirath Maktob.
Razi, A. A. (1961). seven climates (edited by C. Fazel). Ali Akbar Scientific and Literary Bookstore.
Saadi, M. (2006). Collection of poems by Saadi (edited by M. A. Foroghi). Hermes.
Safa, Z. (1990). History of literature in Iran. Ferdous.
Salimi Jeroni. (n.d.). Masnavi Shirin and Farhad (Edited by N. Jokar). Mirath Maktob.
Sanai Ghaznavi, M. (1983). Collection of poems by Sana'i of Ghaznavi (edited by M. T. Modares Razavi). Tehran: Sanai Library.
Tabrizi Antik, J. (2012). Assemblies (edited by Q. Karimi). Mirath Maktob.
Taghiuddin Kashi. M. B. A. (2013). Summary of poems and selected thoughts (part of Shiraz and its regions). Mirath Maktob.
Taifeh-Mursal, A. (2011). The legend of Daf. Aref Music.
Tajbakhsh, A. (1976). A brief history of Iranian civilization and culture before Islam. National University.
Tawhidi, A. (2006). Daf in shamanism, a musical magham. June and July No. 56. 61-61.
Turki, M. R. (2018). The secret of Khaghanis Elegant words. Samt.
Vojdani, B. (2016). A comprehensive dictionary of Iranian music. Gandoman.
Wasfi, M. (1970). Beginnings of events (edited by A. Beldrov). Iran Culture Foundation.
Wassaf, Sh. (1959). Wassaf's history. Ibn Sina and Jafari Tabrizi Library.
Watawat, R. (1339). Collection of poems by Rashiduddin Watawat (edited by S. Nafisi). Barani Library.
Zahiruddin Faryabi. (2002). Collection of poems by Zahiruddin Faryabi (edited by A. H. Yazdgerdi). Ghatre.
Zolfaghari, H. (2010). A collection great of Persian proverbs. Moin.