بازتاب آیین‌های زیارت و احوال زائران در مدایح رضوی دوره صفوی
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسنده
دانشگاه جهرم
چکیده
مدایح رضوی دورۀ صفویه در کنار مدح و منقبت، فواید تاریخی و اجتماعی نیز دارند و از میان آن‌ها، پاره‌ای از رسوم اجتماعی، آداب زیارت و احوال زائران حرم امام رضا(ع) را در دو قرن دهم تا دوازدهم می‌توان دریافت. براساس یافته‌های این تحقیق، در این مدایح برخی آداب و سنن زیارت، مثل: روشنایی، تعطیر، تابوت‌گردانی، بست‌نشینی، آستان‌بوسی، اقامه نماز مستحبی در حرم رضوی، شفاعت‌خواهی و ... آمده است. یکی دیگر از نکات شایسته توجه در شفاعت‌خواهی در مدایح رضوی این دوره، ابراز حاجات و خواسته‌های مادی و معنوی و به نوعی قطعات تقاضایی شعرا به درگاه امام هشتم است که در شعر این دوره، با عنوان «تخلص به مدح شاه خراسان یا امام رضا(ع)» آمده‌اند. درباره احوال زائران نیز به نکاتی چون: ازدحام زوّار، سر و روی خاک‌آلود زائران، شکستن دست و پای زائران بر اثر ازدحام، دفن تعداد زیادی از مردم در حرم و ... در این مدایح اشاره شده که بیانگر وضعیت اجتماعی حرم رضوی در آن دوران است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی نشان می‌دهد آیین‌های زیارت حرم رضوی و احوال زائران در مشهد در دورۀ صفوی چگونه بوده و در مدایح رضوی به چه صورتی منعکس شده است. بازتاب این رسوم نشان‌دهنده این موضوع است که شعر این دوره پشتیبان و ادامه خط فکری و سیاست مذهبی صفویان در برابر رقبای سنی مذهبی چون ازبکان و عثمانیان بوده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
