کارکرد اعداد در افسانه های آذربایجان

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
دانشگاه پیام نور تهران
چکیده
افسانه‌ها در جهان در زمرۀ مهم‌ترین زیرشاخه‌های ادبیات عامه و سرمنشأ بسیاری از اعتقادات، باورها و هنجارهای هر جامعه‌اند. علاوه‌برآن در آفرینش گونه‌های متعدد ادبی سهیم‌اند. سوای زنجیره‌های روبنایی، نکات بسیار دیگر در ژرف‌ساخت افسانه‌ها دخیل است. اعداد و کارکرد آن در زمره این عوامل درونی است. ارزش کمّی اعداد گاه به‌مرور در پس ویژگی‌های کیفی و معنوی آن رنگ می‌بازد و مایه شکل‌گیری اعتقادات مذهبی، رفتار اجتماعی و باورهای عامیانه می‌شود تا بدان حد که قادر خواهد بود زاینده و توسعه پذیر یا بازدارنده و ضدتوسعه باشد.

ایران به‌دلیل تنوع قومیتی و آذربایجان به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اقوام آن دارای غنای فرهنگی ویژه‌ای است. پژوهش حاضر براساس جایگاه اعداد و دانش مبتنی‌بر آن و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی، به استخراج اعدادِ به‌کار رفته در پانزده افسانه شاخص آذربایجان خواهد پرداخت؛ سپس کیفیت اشاعه و اثرگذاری آنان در باورهای عامه را در سه شاخه اصلیِ «کوچک‌تر از ده، ده دهی و ترکیبی» بررسی خواهد کرد. حاصل آنکه از مجموع 26 عدد با 462 بار تکرار، دسته نخست با درصد تقریبی 71 درصد، مجموعه دوم با  درصد و گروه سوم با 6 درصد به ترتیب پربسامد‌ترند. «یک» در جایگاه واحد شمارش، «چهل» برای مراسم شادی و «دوازده» برای گروه و دسته نیز فراوان‌ترین عدد و کارکرد در هر رده‌اند.

اعداد مندرج سوای عملکرد منحصربه‌فرد خود، گاه دارای وجوه مشترک به‌ویژه در مضرب‌هایشان هستند. دیگر آنکه بن‌مایه حماسی یا عشقی افسانه‌ها با عدد منتخب اغلب رابطه‌ای دوسویه دارد. وفور ترکیبات مرکب و کنایی نیز نشانگر رسوخ اعداد در ساختار زبانی این افسانه‌هاست.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


Ahmadi, L. (2015). The role of numbers in Iranian transit rituals. Journal of Iranian Studies, 28, 2-16.
Amuzgar, Zh. (2009). Mythological history of Iran (in Farsi). Samt.
Asadian, M. (2005). Transit rituals in Iran (in Farsi). Roshanan.
Ashtiani, M. (2004). Mysterious secrets of the number forty (in Farsi). Chaf.
Azar Afshar, A. (2018). Legends of Azerbaijan (in Farsi). December.
Bagheri, M. (2006). Religions of ancient Iran (in Farsi). Qatre.
Blockbashi, A. (1990). Cultural remnants, role and value. Kalk Magazine, 3, 96-110.
Darvishiyan, A.A. (1998). Selected works of Samad Behrangi (in Farsi). Books and Culture.
Haji Ali Asgar, N., & Momeni, K. (2017). Manifestation of number four in the architectural design of Iranian fire temples. Armanshahr Magazine, 10, 23-38.
Mazdapour, K. (1990). Fourteen discourses on myth (in Farsi). Asatir.
Noor Aghaei, A. (2009). Number, symbol, myth (in Farsi). Critique of Thoughts.
Shamisa, S. (2004). The story of a soul (in Farsi). Ferdows.
Shimmel, A. M. (199). The secret of numbers. University of Religions and Religions.
Shovaliye, Zh., & Gerberan, A. (1982). Culture of symbols (in Farsi). Jeyhun
Zabihnia Imran, A., & Qayyumizadeh, F. (2017). A study of functions one to five in Iranian written legends. Literary and Rhetorical Research, 18, 24-36.
Zolfaghari, H. (2017). Folk beliefs of the Iranian people (in Farsi). Cheshmeh.