نمایش‌های آیینی زنانه: برساخت نمادین دغدغه‌های زن ایرانی در فرهنگ عامه

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
چکیده
زنان تهرانی در محفل‌های‌ زنانه‏ و‏ دور از‏ چشم مردان به اجرای نمایش می‌پرداختند. به‌نظر می‌رسد می‌خواستند تصویری موقت‏ از‏ آرزوهای خود را به نمایش درآورند، زیرا شرایط زندگی آن‌ها توأم‏ با‏ سلطه‌ای نشئت‌گرفته‏ از‏ قوانین فرهنگی جامعه ضمن آنکه آزادی‏ و ‏قدرتشان را تهدید کرده ‌بود نیازها‏ و‏ امیالشان را نیز در حیطۀ آرزو‏ و‏ رؤیاها‏ از ‏منظری دیگر تحدید کرده ‌بود. در چنین شرایطی‏ و ‏تحت چنین فشاری اتفاقی که رخ می‌دهد عملکرد زنان در خفا‏ و ‏دور‏ از نگاه سلطه‌گر جامعه است و این پرسش را در ذهن تولید می‌کند: نمایش‌ها‏ یا‏ آیین‌ها چه نسبتی‏ با‏ آرزوهای زنان از‏ یک طرف ‏و ‏از طرفی چه نسبتی ‏با ‏موقعیت آنها بهمنزلۀ جنس دوم دارد؟ روش‌هایی که برای این پژوهش اتخاذ شده ‌است روش‌های اسنادی‏ و ‏میدانی است. برای مصاحبه 27 زن تهرانی انتخاب شد که در ردۀ سنی 60 تا 70 سال به بالا بودند و بازسازی خاطرۀ آنها صورت گرفت. همچنین، مصاحبه‌ها برای فهم بهتر موضوع از سوی روایت‌های زنده ‏از ‏این آیین‌ها انجام شد، در حالی ‌که میدان مطالعه‏ و ‏بستر اصلی تحلیل همان داده‌های اسنادی است. تجزیه‏ و‏ تحلیل داده‌های گردآوریشده بر منطق روش تحلیل تماتیک انجام شد. ابتدا برای درک آیینی نمایش‌های موردمطالعه‏ از‏ رویکرد انسانشناسی نمادین ترنر‏ و ‏نظریۀ اجرای شکنر، سپس برای تجزیه‏ و ‏تحلیل تضاد‏ و ‏تناقضی که بین نقش‌های موجود در ساختار نمایشی بود ‏از‏ نظریۀ آیین‌های وارونگی گلاکمن استفاده شد. نتایج دال بر آرزوی داشتن فضای امنتر‏ و‏ قدرت بیشتر بهمثابۀ قدرتی مردانه برای داشتن امنیتی بیشتر برای زنان بوده ‌است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
1. احمدی،‌‌نوشین،‌‌(1384)،‌‌زنان‌‌زیر‌‌سایه‌‌پدرخوانده‌‌ها،‌‌تهران،‌‌نشر:‌‌ توسعه؛
2. بلوکباشی،‌علی،(‌1399)،‌‌مردم‌‌شناسی‌‌جامعه‌‌تهران،‌‌تهران: ‌‌سخن؛
3. بوی،‌‌فیونا،‌‌(1394)،‌‌مقدمه‌‌ای‌‌بر‌‌انسان‌‌شناسی‌‌دین،‌‌(‌‌مهرداد‌‌عربستانی)،‌‌تهران: ‌‌نقد‌‌افکار؛
4. دی.مور،جری،(1391)،زندگی‌‌و‌‌اندیشه‌‌بزرگان‌‌انسانشناسی،‌‌(‌‌هاشم‌‌آقابیگپوری،جعفر‌‌احمدی)،تهران: جامعه‌‌شناسان؛
5. ده‌‌پهلوان،‌‌مصطفی‌‌و‌‌رمضان‌‌جماعت،‌‌مینا،‌‌(1393)،‌‌باغ‌‌نگارستان،‌‌تهران،‌‌نشر:‌‌ هنر‌‌معماری‌‌غرب؛
6. رحمانی،‌‌جبار،(1397)،‌‌آئین‌‌و‌‌هنر‌‌در‌‌فرهنگ‌‌ایرانی،‌‌تهران،‌‌نشر:‌‌ اندیشه‌‌احسان؛
7. رودنبولر،‌‌اریک‌‌دبلیو،(1392)،‌‌ارتباطات‌‌آئینی‌‌از‌‌گفتگوهای‌‌روزمره‌‌تا‌‌جشن‌‌های‌‌رسانه‌‌ای‌‌شده،‌‌(عبدالله‌‌گیویان)،‌‌تهران،‌‌نشر:‌‌ دانشگاه‌‌امام‌‌صادق؛
ذی رید،‌‌ایولین،‌‌(1389)،مسائل،‌‌تحلیل‌‌ها‌‌و‌‌دیدگاه‌‌ها‌‌آزادی‌‌زنان،‌‌(افشنگ مقصودی،‌)،‌‌تهران،‌‌نشر:‌‌ گل‌‌آذین؛
9. شکنر، ریچارد،138۷« ،نظریه اجرا و رویکردها« در رویکردهایی به نظریه اجرا، مترجم علی اکبر علیازاده، چاا پ ساوم، تهاران، انتشارات بیدگل؛
معی شهری،جعفر،‌‌(1383)،‌‌طهران‌‌قدیم،‌‌جلداول‌‌تا‌‌جلد‌‌پنجم، تهران،‌‌نشر: ‌‌معین؛
11. فکوهی،ناصر،(1390)،تاریخ‌‌اندیشه‌‌و‌‌نظریه‌‌های‌‌انسان‌‌شناسی،تهران،نشر: نی؛
12. فاضلی،‌‌نعمت‌‌الله،‌(‌1396)،‌‌زنانه‌‌شدن‌‌شهر،‌‌تهران،‌‌نشر: علمی‌‌فرهنگی؛
13. کمبل،‌‌جوزف(،1377)،‌‌قدرت‌‌اسطوره،‌‌(‌‌عباس‌‌مخبر)،تهران،‌‌نشر: ‌‌مرکز؛
14. گشتاسب،‌‌آلما،‌(‌1398)،‌‌نمایشگران‌‌پرده‌‌نشین،‌‌تهران،‌‌نشر:‌‌ پژوهشگاه‌‌فرهنگ،‌‌هنر‌‌و‌‌ارتباطات؛
15. نعمت‌‌طاوسی،‌‌مریم،(1392)،‌‌فرهنگ‌‌نمایش‌‌های‌‌سنتی‌‌و‌‌آیینی‌‌ایران،‌‌تهران،‌‌نشر:‌‌ دایره؛
16. نرسیسیانس،امیلیا،‌‌(1390)‌‌،مردم‌‌شناسی‌‌جنسیت،‌‌تهران،‌‌نشر: ‌‌افکار؛
17. نجمی،‌‌ناصر،‌‌(1368)،‌‌داالخلافه‌‌تهران،‌‌تهران،‌‌نشر: ‌‌ارغوان؛
18. ناصربخت،‌‌محمدحسین،‌‌(1388)،‌‌نمایش‌‌های‌‌شادی‌‌آور‌‌ایرانی،‌‌تهران،‌‌نشر:‌‌ افراز؛
19. نعمت‌طاووسی،مریم،(1390)،فرهنگ‌نمایش‌های سنتی‌وآیینی‌ایران،تهران،نشر:دایره؛
20. یزدان‌‌عاشوری،‌‌فروغ‌‌و‌‌انصافی،‌‌جواد،‌‌(1388)،نمایش‌‌های‌‌زنانیه‌‌ایران،،‌‌تهران،‌‌نشر: ‌‌رابعه.
مقالات
21. آقازاده مسرور،سیاوش،ثمینی،نغمه،(1392)،نشریه هنرهای زیبا - هنرهای نمایشی و موسیقی دوره 18 شماره1 بهار و تابستان.
22. بلوکباشی،‌‌علی،(1343)،‌‌نمایش‌‌های‌‌شادی‌‌آور‌‌زنانه‌‌در‌‌تهران،‌‌هنر‌‌و‌‌مردم،‌‌نشر:‌‌وزارت‌‌فرهنگ‌‌و‌‌هنر،‌‌دوره‌‌جدید،‌‌دی‌‌،‌‌شماره‌‌27؛
23. بلوکباشی،‌‌علی،‌‌(1344)،نمایش‌‌های‌‌شادی‌‌آور‌‌زنانه‌‌در‌‌تهران،‌‌پیام‌‌نوین، مرداد، شماره 17؛
24. فرخی،‌‌حسین،‌‌(1388)،جایگاه‌‌اجتماعی‌‌زنان‌‌و‌‌نمایش‌‌های‌‌شادی‌‌آور‌‌زنانه،‌‌هنر‌‌و‌‌معماری،‌‌کتاب‌‌صحنه،‌‌دوره‌‌جدید،‌‌زمستان،‌‌ شماره‌‌69.
پایانامه‌‌ها
25. رحمانی،‌‌جبار،فرح‌‌زاد،‌‌یاسمن،(1392)،آئین‌‌های‌‌زنانه‌‌در‌‌ایران‌‌با‌‌تمرکز‌‌بر‌‌آئین‌‌های‌‌زن‌‌شاهی،‌‌‌پایان‌‌نامه‌‌کارشناس‌‌ارشد،رشته هنر، دانشکده هنر،‌‌دانشگاه‌‌هنر‌‌اسلامی‌‌اصفهان.
منبابع‌انگلیسی
26. Gluckman Max,(1952) Rituals Of Rebellion in South-east Africa;
27. Gluckman Max,(1963) Order and Rebellion in Tribal Africa, London. Cohen and West;
28. Ritual, Rebellion, (1936-1934) Resistance: Once More the Swazi Ncwala Bruce Lincoln, JOURNAL ARTICLE.
گزارش
29. درگاه‌ آماری‌ مرکز‌ آمار ایران، (1395)، آخرین سرشماری سال نود و پنج، www.amar.org.ir.