تبیین محتوا در اشعار مجالس تعزیۀ مجموعۀ این رستخیز عام

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه پیام نور تهران
2 دانشگاه الزهرا
چکیده
اشعار تعزیه‌نامه‌ها باتوجه به تنیدگی شخص و حقیقت تاریخی و نمادها و نیز قوانین و قالب‌های شعری قابلیت بازتاب وسیع محتوای فکری و فرهنگی جغرافیای منطقه‌ای را دارد. توجه به محتوا و نیز مضامین رایج در این اشعار ما را با فرهنگ، زبان و اصطلاحات رایج عامه در این حوزه آشنا می‌کند. باتوجه به زیبایی اشعار تعزیه و روایت داستانگونۀ آن که در ذکر مصائب شهدای کربلاست و نیز ابعاد چندوجهی تعزیه‌ها و خصوصیات نمایشگونۀ آن کم‌تر به متن اثر تعزیه‌نامه‌ها باتوجه به محتوای دریافتی، پرداخته ‌شده است. اینکه چه چیز در متن به اثربخشی این اشعار بر مخاطب عام مؤثرتر بوده، پرسش اصلی پژوهش حاضر است. بر این اساس، در این پژوهش اشعار مجالس تعزیه در سه بخش بررسی شده است. بخش اول، توجه به محتوا، بخش دوم مطلع‌های توصیفی اشعار و بخش سوم تنوع قالب‌های شعری متن است. بر این اساس، با تکیه ‌بر عناصر محتوایی متن، کارکردهای اشعار در جلب مخاطب، تحلیل ‌شده است. تاکنون در زمینۀ تحلیل محتوای اشعار در مجالس تعزیه پژوهشی انجام ‌نشده است. این پژوهش برمبنای نسخه‌های مجالس تعزیه با عنوان مجموعه‌جنگ تعزیۀ این رستخیز عام ــ در هشت مجلد که در حال حاضر نیزمورد خوانش و در ماه محرم در مجالس تعزیه در شهرستان دامغان اجرا می‌شود ــ به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام‌ شده است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمد پناهی سمنانی، محمد، (1374)، آداب‌ورسوم مردم سمنان، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی
اسماعیلی، حسین (1389)،تشنه در میقاتگه: تن و متن‌شناسی تعزیه (تصحیح و تحلیل) ،تهران: انتشارات معین
بیضائی، بهرام (1344)،نمایش در ایران، تهران: نشر کاویان
چلکووسکی، پیتر (1384)،تعزیه: آیین و نمایش در ایران، ترجمه حاتمی، داود، تهران: سمت
داد، سیما، (1378)،فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید
ذوالفقاری، حسن، (1389)، مقدمه کتاب روضه الشهدابه تصحیح دکتر ذوالفقاری، تهران: معین
----------------(1394)، زبان و ادبیات عامه ایران، تهران: سمت
عناصری، جابر (1371)،شبیه‌خوانی، گنجینه نمایش‌های آیینی، مذهبی. (مجموعه مقالات سمینار پژوهشی تعزیه)، تهران: رامین
عناصری، جابر، (1366)، در آمدی بر نمایش و نیایش در ایران، تهران: دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی
فناییان، تاجبخش، (1389)،تراژدی و تعزیه مقایسه‌ها، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران
ملک‌پور، جمشید (1398)، ادبیات نمایشی در ایران، تهران
میرصادقی، میمنت، (ذوالقدر) ، (1376)،واژه‌نامه هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز
نادعلی زاده، غلامعلی (1392)، مجموعه این رستخیز عام، به کوشش مسلم نادعلی زاده، قم: نشر خیمه
---------------- (1395)،این رستخیز عام 8 به کوشش مسلم نادعلی زاده، قم: نشر خیمه