مقایسۀ تطبیقی گفتمان کلیشه‌های جنسیتی در ضرب‌المثل‌های فارسی و ترکی استانبولی از دیدگاه جامعه‌شناسی زبان

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
هیات علمی دانشگاه پیام‌نور
چکیده
ضرب­المثل­ها انعکاس­دهندۀ جنبه­ها و زاویه­های مختلف زندگی مردم و دربردارندۀ مفاهیم اجتماعی و فرهنگی و به­منزلۀ متن­های زبانی در کانون توجه زبان­شناسی اجتماعی هستند. پژوهش حاضر مطالعه­ای توصیفی ـ تحلیلی است که به بررسی کلیشه­های جنسیتی در

ضرب­المثل­های فارسی و ترکیه­ای از دیدگاه جامعه­شناسی زبان پرداخته ‌است. در این مقاله تعداد 100 ضرب­المثل دارای کلیشۀ جنسیتی در زبان فارسی و ترکیه­ای، به شیوۀ نمونه­گیری هدفمند انتخاب و بررسی شده­اند. این پژوهش درپی دستیابی به ‌این پرسش­هاست که کدام نوع از کلیشه­های جنسیتی در ضرب­المثل­های فارسی و ترکی بیشتر مشاهده می­شود؟

کلیشه­های جنسیتی موجود در ضرب­المثل­های فارسی و ترکی بیشتر بر کدام جنسیت تأثیر می­گذارد؟ از منظر جامعه­شناسی زبان کاربرد کلیشه­های جنسیتی خاص در ضرب­المثل­های فارسی و ترکی، چگونه اوضاع اجتماعی هر دوره را بازنمایی می­کند؟ نتایج این تحقیق بیانگر آن است که کلیشه­های جنسیتی در ضرب­المثل­های مربوط به زنان بیشتر از مردان است. همچنین، بیان ویژگی­های اخلاقی در ضرب­المثل­های فارسی و ترکی بیشتر از سایر ویژگی­ها کاربرد داشته ‌است و مفاهیم مطرح­شده در ضرب­المثل­ها نشان­دهندۀ سوگیری جنسیتی،

بی­توجهی به زنان و سطح پایین اجتماعی زنان در فرهنگ عامۀ مردم در گذشته ‌است. همچنین، فرهنگ ترک­زبانان و ایرانیان به­دلیل نزدیکی مرزها و فرهنگ­های ایران و ترکیه، در کاربرد کلیشه­های جنسیتی در جامعه، دارای شباهت­های زیادی با هم هستند.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. ارشادیان، مینا (1395). بررسی جامعه‌شناختی نقش‌های جنسیتی با تاکید بر فرهنگ عامه و ضرب‌المثل‌ها، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه مازندران.
2. بامشادی، پارسا (1394)، زبانشناسی اجتماعی، فصلنامه زبان کاوی، شماره دوم، سال دوم، صص 12-25.
3. حسین زاده، عبدالرضا و محمد بصیری (1388). بررسی جنسیت در ضرب‌المثل‌ها با توجه به آیات و احادیث، فصلنامه مطالعات زنان، سال هفتم، شماره سوم.
4. حیدری، آرمان و همکاران (1396). واکاوی مفهوم زن در ضرب‌المثل‌های لری با تاکید بر بعد نابرابری جنسیتی، ماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال 5، شماره 17.
5. حیدری، سعدیه (1392). بررسی جایگاه زن در فرهنگ عامه کردی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور، مرکز تهران غرب.
6. ذوالفقاری، حسن (1386)، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، تهران: معین.
7. ذوالفقاری، حسن و باقری، بهادر (1395)، تحلیل جامعه شناختی ضرب المثل ها در افسانه های پهلوانی فارسی، فصلنامه زبان شناسی اجتماعی، سال اول، شماره دوم، صص 17-27.
8. رضایی، حمید و ابراهیم ظاهری عبده وند (1392)، تصویر زن در قصه‌های عامه فرهنگ بخیتاری، زن در فرهنگ و هنر، دوره 5، شماره2، صص 239-260.
9. فاطمی، جمیله (1390). بررسی و تحلیل منطقی لغزش‌های فکری خرد عامه در ضرب‌المثل‌های فارسی، فصلنامه کهن-نامه ادب پارسی، سال دوم، شماره بهار و تابستان.
10. وارداف، رونالد (1393). درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان. ترجمه: ر، امینی. تهران: نشر بوی کاغذ.
11. امین الرعایا، پروین؛ شریفی، شهلا و الیاسی، محمود (1394). بررسی ویژگی‌های منتسب به زنان در ضرب‌المثل‌های فارسی. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 34.
12. کیخایی، احمد و سیاوش، امیر (1392). نقش ضرب‌المثل‌های فارسی در ساخت و پایدار نمودن فرهنگ جنسیتی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 5، شماره 2.
13. معصومی، محسن و رحیمی‌نژاد، ویدا (1391). زن و ضرب‌المثل‌های جنسیتی. زبان و ادب فارسی، دوره 4، شماره 11.
14. برهانی شهرستانی، محمد جواد (1385). زن در آیینه ضرب المثل های ایرن و جهان، مشهد: انتشارات آزمان خرد.
15. کاکولی، مهدی (1385)، خانم‌ها نخوانند، نیشابور: انتشارات شادیان.
16. کلهر، سمیرا (1381)، زن در ضرب‌المثل‌ها، کتاب ماه (هنر)، 128.
17. مدرسی، یحیی (1390)، درامدی بر جامعه شناسی زبان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
18. معصومی، محسن و ویدا رحیمی‌نژاد (1391)، زن و ضرب‌المثل‌های جنسیتی، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سنندج، سال 4، شماره11، صص 135-158.
19. پاک‌نهاد جبروتی، مریم. (1381). فرادستی و فرودستی در زبان. تهران: گام نو.
20. ترادگیل، پیتر. (1376). زبان‌شناسی اجتماعی. ترجمه: م، طباطبایی.تهران: نشر آگه.
21. دهخدا، محمد (1342). لغت نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
منابع انگلیسی
22. Beck, Wolfgang. (2005) .Proverb Speaks Louder than Words: Folk Wisdom in Art, Culture, Folklore, History, Literature and Mass Media. Peter Lang Publications: New York.
23. Braggin, V. (1981). Sexist Language, New York, Little Field Adams.
24. Branch, Robin, Gallaher (2005) Teaching The Old Testament Book of Proverbs Via A Play, Christian Higher Education, 4:57-69.
25. Crystal, David (1987), “The Cambridge encyclopedia of language”, Cambridge University press.
26. Honeck, Richard (2000) A proverb in mind: The cognitive science of proverbial wit and wisdom, journal of pragmatics, 32: 627-638.
27. Kiyimba, Abasi (2005) Gendering Social Destiny in the Proverbs of the Baganda Reflections on Boys and Girls Becoming Men and Women, Journal of African Cultural Studies, 2:253-270.
28. Foucault. Michel (1989) Power/Knowledge: Selected interviews and other Writings of
1077-1984. New York: Routledge.
29. Cook Lauer, Nancy (2009). Studies Show Women,s Role in Media Shrinking, WE
news Journal, 2009".
منابع ترکی استانبولی
30. Dogan, kutly (2010). ,Turkish New Agency All Rights-Reseved policy
Document women and Education/The Republic of Turkey prime.
31. Türk Dil Kurumu Sözlüğü, Ankara http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&view=atasozleri&kategori1=
atalst&kelime1=g%C3%B6t&sayfa1=40&hng1=tam.