کُشتی و کهن‌الگوی قهرمان

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه محقق اردبیلی
2 دانشیار گروه تربیت بدنی دانشگاه محقق اردبیلی
چکیده
کشتی از گذشته­های دیرین رواج داشته و با ابعاد چندگانۀ فرهنگ ایرانی در پیوند بوده است. در این رابطه کشتی، آیین حرکتی و جسمانی بوده است و امروزه در سطح ملی، بومی و محلی انجام می­شود. مسئلۀ پژوهش این است که چه اسطوره­هایی در پس این فعالیت حرکتی ـ آیینی مطرح بوده ­است؟ هدف پژوهش حاضر این است که با روش تحلیلی اساطیری را که سبب معنادهی، تدوام و ارزش این فعالیت حرکتی به­منزلۀ آیین در فرهنگ عامۀ ایران طی تاریخ شده ­است، شرح داده شود. در فرهنگ باستانی، فردی که با نیروی­های مخرب طبیعت به نبرد تن به تن می­رفت، به کهن­الگوی قهرمان تبدیل می­­شد که معیشت و امنیت را در جامعه ایجاد می­کرد و مردم به او احترام می­گذاشتند. این چالش با آنتاگونیست به عرصۀ دشمنان ایران نیز وارد شد و کشتی­گرفتن نماد عمل پهلوانانی بود که برای حفظ سرزمینشان و ارزش­های آن به نبرد تن به تن می­رفتند، اما آنچه در فرهنگ ایرانی مطرح شد این بود که این پهلوانان که با اعمالشان امنیت و نظم جامعه را برپا می­کردند، باید در ابتدا درون خود را از آنتاگونیست پاک کنند و به اختیار به نبرد با سایۀ درون بروند. این کار در جامعۀ ایران به یک ارزش و بنیان اخلاقی برای کهن­الگوی قهرمان تبدیل شد و در ناخودآگاه جمعی جامعۀ ایرانی باقی ماند و در جشنواره‌های فرهنگ عامه که کشتی بخشی از آن مراسم است، همۀ این ارزش­ها به شخصیت کشتی­گیر فرافکنی می­شود و گونه­ای از هویت و انسجام اجتماعی را شکل می­دهد که تماشاگران از خلال آن محبت و خودشکوفایی را دریافت می­کنند.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


آذر، اسماعیل (1392). آوای پهلوانی. تهران: سخن.
ابراهیمی، پریچهر (1368). پدیدارشناسی. تهران: دبیر.
افخمی، بهروز و زینب خسروی (1397). معنا و کارکرد باغ ایرانی (با تأکید بر دورۀ هخامنشی). پژوهش-های ایرانشناسی. س8. ش2. صص 21-38.
الیاده، میرچا (1389). رساله در تاریخ ادیان. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.
باقری مهری (1387). دین‌های ایران باستان. تهران: قطره.
بهار، مهرداد (1384). ادیان آسیایی. تهران: نشر چشمه.
بهار، مهرداد (1384)، از اسطوره تا تاریخ. به ویراستاری ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: چشمه.
بیرونی، ابوریحان (1386). آثارالباقیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. تهران: امیرکبیر.
پرویز، احمد (1377). «سابقه کشتی در ایران». باستان‌پژوهی. ش2. صص 9-11.
پورخالقی چترودی و همکاران (1389). « کردارشناسی گرشاسب در گذار از اسطوره به حماسه و تاریخ». جستارهای ادبی. سال 4 و 3. ش 4. صص 43-66.
توانا، محمدعلی و فرزاد آذرکند (1395). «کهن‌الگو و اسطوره‌های سیاسی عصر مدرن: براساس چارچوب نظری «کارل گوستاو یونگ»». پژوهش سیاست نظری. ش 19. صص 28-1.
جانستون، سارا ایلز (1394). درآمدی بر دین‌های دنیای باستان. ترجمۀ جواد فیروزی. تهران: ققنوس.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1391). جغرافیای سیاسی ایران. تهران، سمت.
حمید، حمید (1353) زندگی و روزگار و اندیشۀ پوریای ولی پهلوان محمود خوارزمی. نشر تهران.
حیدریان شهری، احمدرضا و منصوره حاجی هادیان (1394). «بازخوانی سفر قهرمان در داستان هفت‌خوان رستم و معلقۀ عنتره بن شداد عبسی». مجله زبان و ادبیات عربی. س 7. ش 13. صص 29-57.
خلجی، حسن، عباس بهرام و سیدمهدی آقاپور (1393). اصول و مبانی تربیت بدنی و علوم ورزشی. تهران: سمت.
دهقان نژاد، مرتضی (1386). «تأثیر جنگ در شکل گیری نخستین دولت در ایران (شاهنشاهی ماد (705- 550 ق.م)». مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. دوره 2. ش 48. صص 125- 109.
دوورژه، موریس، (1376)، جامعه‌شناسی سیاسی، مترجم دکتر ابوالفضل قاضی، چ 4، تهران: دانشگاه تهران.
رحمتی، محمدمهدی و مرتضی عباس زاده (1394). «توانمندیهای ورزش روستایی، توسعۀ محلی و مشارکت اجتماعی(مورد مطالعه: کشتی گیله‌مردی)»، توسعه محلی. دوره7. ش1. صص59-78.
رضایی‌راد، محمد (1389). مبانی اندیشۀ سیاسی در خرد مزدایی. تهران: طرح نو.
رنجبر، محمود (1380). مردم‌شناسی با تکیه بر فرهنگ ایران. تهران: دانش آفرین.
ریاضی، محمدرضا و همکاران (1387). فرهنگ نگاره‌های ورزشی ایران. تهران: کمیتۀ المپیک جمهوری اسلامی ایران.
زنر، رابرت چارلز (1387). طلوع و غروب زردشتیگری. ترجمۀ تیمور قادری، تهران: امیرکبیر.
ستاری، جلال. (1395). جهان اسطوره‌شناسی آئین و اسطوره. تهران: نشر مرکز
سلطانی، محمدرضا، محمد ازگلی و سیامک احمدنیا آلاشتی (1396). «درآمدی بر نقد سلسله مراتب نیازهای مازلو». فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی. س 5. ش 1 (شماره پیاپی 17). صص 172-145.
شایگان فر، حمیدرضا (1380). نقد ادبی. تهران: دستان.
شجاعی، محمدصادق (1386). «نیازهای معنوی از دیدگاه اسلام و تناظر آن با سلسله مراتب نیازهای مازلو». دوفصلنامه مطالعات اسلام و روانشناسی. س 1. ش1. صص 116-87.
طاهری، صدرالدین (1396). نشانه‌شناسی کهن‌الگوها:در هنر ایران باستان و سرزمین‌های همجوار. تهران: نشر شورآفرین.
فرضی، حمید و حاجیه بهزادی، (1396) «تحلیل کهن‌الگویی داستان امیرارسلان براساس نظریۀ تفرد یونگ». فرهنگ و ادبیات عامه. س5. ش 12. صص 84-65.
فرنبغ‌دادگی (1385) بندهش. گردآورنده مهرداد بهار. تهران: توس.
فریزر، جیمزجرج (1388). شاخه زرین (پژوهشی در جادو و دین). ترجمۀ کاظم فیروزمندی، تهران: آگاه.
کاپتان، دنیز (1392). تاریخ هخامنشیان. مهرهای داسکلیون تصاویر مهری غرب شاهنشاهی هخامنشی. جلد 12. تهران: توس.
کاشفی، حسین بن علی (1395). فتوت نامۀ سلطانی. تهران: حوا.
کمبل، جوزف ( 1380). قدرت اسطوره. ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
کمبل، جوزف (1384). قهرمان هزار چهره. ترجمۀ شادی خسرو پناه. مشهد: گل آفتاب
گرین، ویلفرد و همکاران ( 1376 ). مبانی نقد ادبی. ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.
لیکر، آنتونی (1384). فراتر از مرزهای تربیت بدنی. ترجمۀ الهام روشن‌پور. تهران: بامداد کتاب.
مظلومی، رجبعلی (1387). بازنگری بر فلسفه، اصول و مبانی تربیت بدنی. تدوین ملحقات و حواشی:محمد حسین رضوی و نصرا... سجادی. تهران: شمال پایدار.
مهرابی، قاسم، حسین عیدی، هدی مهنانی، 1392 شناسایی و اولویت بندی انگیزه‌های تماشاگران و ورزشکاران کشتی چوخه، مطالعات روانشناسی ورزشی، شماره 5، صص 114-101.
میرمحمدی تهرانی، نیلوفر (1380). بررسی و طبقه بندی مفرغ‌های لرستان (در موزۀ ایران باستان). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ باستان‌شناسی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
نامور مطلق، بهمن (1392). درآمدی بر اسطوره‌شناسی، نظریه‌ها و کاربردها. تهران: سخن.
نجفی قره آغاجی، محمدرضا. (1390). «جستاری در نقوش هنری جام طلایی حسنلو و پیشنه نقوش آن». فصلنامه هنرهای تجسمی نقش‌مایه، س4، ش7. صص 88-81.
نیبرگ، هنریک ساموئل (1383). دین‌های ایران باستان. ترجمۀ سیف‌الدین نجم‌آبادی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
نیک گهر، عبدالحسین، (1383)، مبانی جامعه شناسی، چ 1، تهران: توتیا.
نیکوبخت، محمد (1380). تربیت بدنی در آیینه فرهنگ و ادبیات ایران. تحت نظر دکتر سید احمد مظفری، دکتر ناصر نیکوبخت. تهران: جهاد دانشگاهی.
واحددوست، مهوش (1381). رویکردهای علمی به اسطوره شناسی. تهران: سروش.
یوسفیان کناری، محمدجعفر و محمود طاوسی (1388). «کاوشی نوین در سرچشمه‌های نخستین حماسۀ گیلگمش». پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی. دورۀ جدید، ش4. صص8-1.
یونگ، کارل گوستاو (1377). انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ ابوطالب صارمی، تهران: امیرکبیر.
یونگ، کارل گوستاو (1396). ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگو. ترجمۀ فرناز گنجی و محمدباقر اسماعیل‌پور. تهران: نشر مصدق.
هال، جیمز (1383). فرهنگ‌ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمۀ رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
هوبشمان، هاینریش (1386). تحول آوایی زبان فارسی. ترجمۀ بهزاد معینی‌سام. تهران: امیرکبیر.
Bartholomea, chr. (1904). Altiranisches wörterbuch. Strassburg.
Bäck, A. (2009). "The way to virtue in sport." Journal of the Philosophy of Sport. 36(2). pp. 217-237.‏
Chehabi, H. E. (1995). "Sport and politics in Iran: the legend of Gholamreza Takhti." The International Journal of the History of Sport. 12(3): pp. 48-60.‏
Cumont, F (1966). The Mysteries of Mithra. New York.
Hawhee, D. (2004). Bodily arts: Rhetoric and athletics in ancient Greece. University of Texas Press.
Hofstede, G., Hofstede, G. J., & Minkov, M. (2010). Cultures and Organizations: Software of the Mind. Revised and expanded third edition. New York.‏
Isidori, E., and M. Benetton. (2015). "Sport as Education: Between Didnity and Human Rights." Social and Behavioral Sciences. No. 197. pp. 686-693.
Kelley, T. (2003). Persian Propaganda. Aneglected factor in Xerxes’invantion of Greece and Herodotus. Lieden: Iranica Antiqua. Vol 38: PP. 173- 219.
Levinson, D., & Christensen, K. (1999). Encyclopedia of world sport: from ancient times to the present. Oxford University Press, USA.‏
Levi-strauss, Claude. (1995). Myth and Meaning. New York: Schoken Books.
Monette, C. R. (2008). A Comparative Study of the Hero in Medieval Ireland. Persia, and England. ProQuest.‏
Nosrat, S. 2012. Le Plateau Iranien, berceau originaire de l’épopée de Gilgamesh.
Philippe, T. 2014. "Wrestling styles and the cultural reinterpretation process." The International Journal of the History of Sport. 31(4): 492-508.‏
Provanzano, C. (2009). The mysteries of Mithra: Tracing syncretistic connections to the ancient Near East. California State University, Dominguez Hills.
Reid, H. L. (1998, August). Sport, education, and the meaning of victory. In Twentieth world congress of philosophy, Boston.‏1-6.
Ristvet, L. (2014). Ritual, Performance, and Politics in the Ancient Near East. Cambridge University Press.
Sheets-Johnstone, M. (2002). "Introduction to the special topic: Epistemology and movement." Journal of the Philosophy of Sport. 29(2). pp. 103-105.
Shilling, C. (1993). The Body and Social Theory. Sage Publications.
Thompson, A. (2017). Beyond Conventional Limits: Intangible Heritage Values and Sustainability Through Sport. Chapter from book Going Beyond (Perception of Sustainability in Heritage Studies No.2) (pp.133-144). Editors Dr M. Theres., A.F. Bandarin., A.P. Roders. Paris: Springer.
Weber, m. (1947). The Theory of Social and Economic Organization, New York:Free Press.