دگردیسی داستان اسطورهای فریدون در داستان عامۀ شاهزید برپایۀ نشانه‌شناسی نمادهای اسطورهای
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی
2
استاد دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
شناخت «اسطوره» در شناخت جامعه، رفتارها و باورهای مردم بسیار اهمیت دارد. میدانیم که اسطوره در طول تاریخ معمولاً دچار دگرگونیهایی میشود، اما کمتر از بین میرود. «داستان فریدون» بهمنزلۀ یکی از داستانهای مهم اسطورهای ایران بهشمار می‌آید که پژوهشگران
ریشههای اسطورهای آن را تا دوران اوستا و متون ودایی پی گرفته و بن‌مایه‌های اسطورهای زایش و نبرد دیو خشکی و خدای باران را در آن گزارش کردهاند. از سوی دیگر، در میان مردم افسانهها و داستانهایی وجود دارد که بن‌مایه‌ها، نمادها و نشانههای اسطورهای را به شکلهای گوناگون خود در خود جای داده است و بررسی و تحلیل این افسانهها در ردیابی و ریشهیابی عناصر اسطورهای جامعه نقشی مهم دارد.
از جملۀ این داستانهای عامه «داستان شاهزید» از امامزادگان شهرستان آمل مازندران است که در ساختار داستانی و عناصر نشانهشناختی و نمادهای اسطورهای مشابهت‌های بسیاری با داستان فریدون دارد. در این مقاله این دو داستان با هم بررسی و تحلیل شدند و عناصر اسطورهای آن مشخص شد و این نتیجه بهدست آمد که دو داستان، علاوه بر شباهت در برخی رخدادها، در عناصر و نمادهای اسطورهای مانند: گاو، درخت، جنگل، مار، نوشیدنی شفابخش، جادوگری و موقعیت جغرافیایی با هم سنجیدنی هستند و به احتمال بسیار، عناصر شکلدهندۀ هر دو داستان از یک منشأ که همان «اسطورۀ زایش» و جنگ بین خدای باران با دیو خشکی است، سرچشمه گرفته است.
ریشههای اسطورهای آن را تا دوران اوستا و متون ودایی پی گرفته و بن‌مایه‌های اسطورهای زایش و نبرد دیو خشکی و خدای باران را در آن گزارش کردهاند. از سوی دیگر، در میان مردم افسانهها و داستانهایی وجود دارد که بن‌مایه‌ها، نمادها و نشانههای اسطورهای را به شکلهای گوناگون خود در خود جای داده است و بررسی و تحلیل این افسانهها در ردیابی و ریشهیابی عناصر اسطورهای جامعه نقشی مهم دارد.
از جملۀ این داستانهای عامه «داستان شاهزید» از امامزادگان شهرستان آمل مازندران است که در ساختار داستانی و عناصر نشانهشناختی و نمادهای اسطورهای مشابهت‌های بسیاری با داستان فریدون دارد. در این مقاله این دو داستان با هم بررسی و تحلیل شدند و عناصر اسطورهای آن مشخص شد و این نتیجه بهدست آمد که دو داستان، علاوه بر شباهت در برخی رخدادها، در عناصر و نمادهای اسطورهای مانند: گاو، درخت، جنگل، مار، نوشیدنی شفابخش، جادوگری و موقعیت جغرافیایی با هم سنجیدنی هستند و به احتمال بسیار، عناصر شکلدهندۀ هر دو داستان از یک منشأ که همان «اسطورۀ زایش» و جنگ بین خدای باران با دیو خشکی است، سرچشمه گرفته است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
Akbari Mafakher, Arash. 1391. The mythological and epic foundations of the story of the Mazandaran’s Div in Shahnameh. Epic Literary Research. Eighth year. Namber 14. 27-59
Avesta. 1382. Riporter Jalil Dostkhah. 7. Tehran: Morvarid.
Bahar, Mehrdad. 1375. Research on mythology in Iran. Tehran: Agah.
Bierlin, J.F. 1389. Parallel Myths. Translator Abbas Mokhber. 2. Tehran: Nashr Markaz.
Bironi, Aboreyhan. 1389. Asarol Baghie. Translator Akbar Danaseresht. 6. Tehran: Amirkabir.
Chevalier, Jean. 1384. Dictionary of symbols. Translator Sodabe Fazaeli. 2. Tehran: Jyhon.
Cooper, Jean C. 1392. Dictionary of religious symbols. Translator Roghaye Behzadi. Tehran: Entesharat Elmi.
Craney, Charles. 1388. the root of mythology. Translator Jalal Sattri. Tehran: Markaz.
Ebne Balkhi. 1385. Farsname. Editor Nikelson . Tehran. Asatir.
Eliade, Mircea. 1367. Myth & reality. Translat Nasrolla Zangoei. Tehran: Papiros.
Heydari, Morteza. 1396. The analysis of the mythological elements in the structure of the prehistoric month's story. Literary techniques. Year ninth. Namber 1. 143-160.
Hosori, Ali. 1388. The fate of a shaman. Tehran: Nashr Cheshme.
Kazzazi, Mir Jalal Aldin. 1368. Dream, epic, myth. 6. Tehran: Markaz.
---------------------. 1379. Ancient book. Volume 1. Tehran: Samt.
-----------------------. 1391. Mazes of mystery. 4. Tehran: Markaz.
Mozaffarian, Farzane. 1391. Myths and folk tales. Mystical Literary Quarterly and Cognitive Mythology. Eighth Edition No. 28. 209-248.
Rastegar Fasaei, Mansor. 1388. Metamorfosis in myths. 2. Tehran: Institute of Humanities.
Safavi, Korosh. 1393. Understanding the Semiotics of Literature. Tehran: Entesharat Elmi.
Shamisa, Sirous. 1394. Figurative Language. 4. Tehran: Mitra.
---------------------. 1371. Dictionary of Allusions. Tehran: Ferdous.
Valipor, Shahnaz. 1395. The myth of Fereydoun, the symbols and the evolution of it. Mystical Literary Quarterly and Cognitive Mythology. Edition 12. No.43. 315-343.
Avesta. 1382. Riporter Jalil Dostkhah. 7. Tehran: Morvarid.
Bahar, Mehrdad. 1375. Research on mythology in Iran. Tehran: Agah.
Bierlin, J.F. 1389. Parallel Myths. Translator Abbas Mokhber. 2. Tehran: Nashr Markaz.
Bironi, Aboreyhan. 1389. Asarol Baghie. Translator Akbar Danaseresht. 6. Tehran: Amirkabir.
Chevalier, Jean. 1384. Dictionary of symbols. Translator Sodabe Fazaeli. 2. Tehran: Jyhon.
Cooper, Jean C. 1392. Dictionary of religious symbols. Translator Roghaye Behzadi. Tehran: Entesharat Elmi.
Craney, Charles. 1388. the root of mythology. Translator Jalal Sattri. Tehran: Markaz.
Ebne Balkhi. 1385. Farsname. Editor Nikelson . Tehran. Asatir.
Eliade, Mircea. 1367. Myth & reality. Translat Nasrolla Zangoei. Tehran: Papiros.
Heydari, Morteza. 1396. The analysis of the mythological elements in the structure of the prehistoric month's story. Literary techniques. Year ninth. Namber 1. 143-160.
Hosori, Ali. 1388. The fate of a shaman. Tehran: Nashr Cheshme.
Kazzazi, Mir Jalal Aldin. 1368. Dream, epic, myth. 6. Tehran: Markaz.
---------------------. 1379. Ancient book. Volume 1. Tehran: Samt.
-----------------------. 1391. Mazes of mystery. 4. Tehran: Markaz.
Mozaffarian, Farzane. 1391. Myths and folk tales. Mystical Literary Quarterly and Cognitive Mythology. Eighth Edition No. 28. 209-248.
Rastegar Fasaei, Mansor. 1388. Metamorfosis in myths. 2. Tehran: Institute of Humanities.
Safavi, Korosh. 1393. Understanding the Semiotics of Literature. Tehran: Entesharat Elmi.
Shamisa, Sirous. 1394. Figurative Language. 4. Tehran: Mitra.
---------------------. 1371. Dictionary of Allusions. Tehran: Ferdous.
Valipor, Shahnaz. 1395. The myth of Fereydoun, the symbols and the evolution of it. Mystical Literary Quarterly and Cognitive Mythology. Edition 12. No.43. 315-343.
