مفاهیم نمادین گل بنفشه در دوبیتی‌های مازندرانی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه آزاد اسلامی ،واحد بابل، ایران
چکیده
عناصر نباتی موجدِ نمادهایی هستند که تجسمی متعالی­تر از دال و حتی برجسته­تر از مدلول­های خود را عرضه می‌دارند و درحقیقت روح انسان را با ماوراء هستی پیوند می‌دهند. نماد به­نوعی با احساس نیاز در انسان مرتبط است. ادبیات عامه، علمی برای شناخت آداب و رسوم و عقاید مردم است که افسانه­ها، باورداشت­ها، داستان‌ها، ترانه‌ها و... را شامل می‌شود. ترانه‌های عامه به­دلیل پاسداری از هویت فرهنگی ـ ملی و انتقال احساسات و عقاید گذشتگان ما، بخش مهمی از ادبیات شفاهی محسوب می­شود. در اشعار مازندرانی نمادهایی دیده می‌شوند که در اساطیر ریشه دارند و کهن­الگوهایی که نسل به نسل در میان مردم گشته و جایگاه و اعتبار خاصی یافته ­است. در این پژوهش، بیش از هزار بیت از اشعار مازندرانی بررسی شده است. بر اساس یافته‌های کتابخانه‌ای و میدانی تحقیق می‌توان گفت که گل بنفشه در میان گل‌های دیگر در اشعار مردم مازندران بسامد زیادی دارد، زیرا نمایانگر فصل بهار، سال نو و آغاز کار و تلاش دوباره است که گاه با بن­مایه‌های اجتماعی، تعلیمی و عاشقانه (غم عشق و درد انتظار) همراه است. تا جایی که عاشق به گفت­وگو با گل بنفشه می‌پردازد؛ با عطر خوشش یاد یار می‌افتد و شکل قلبی و رنگ کبود را نمادی از دل دردمند خود می‌داند و درهم روییدن و پیچ­در­پیچ بودنش را نمادی از زلف معشوق می­بیند.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


آقا حسینی، حسین، خسروی، اشرف(1389). نماد و جایگاه آن در بلاغت فارسی، مجله بوستان ادب، دوره دوم، شماره دوم، صص1-29.
-ابراهیمی، علی اصغر(1389). تصویر پردازی گل ها، گیاهان و پرندگان در اشعار نیما پوشیج، رساله دکتری، دانشگاه مازندران
-ابو محبوب، احمد(1389). مندرج درفصل فرهنگ، شماره2صفحات80-88: دانشگاه علمی وکاربردی.
-احمدی کمرپشتی،کیومرث(1393). ببه اُویا(سروده های تبری)تهران: رسانش نوین.
-اسماعیل پور مطلق،ابوالقاسم(1396). ترانه های مازندرانی، تهران: رسانش نوین
-بهزادی، رقیه(1380). نماد در اساطیر، کتاب ماه هنر، وزارت فرهنگ و ارشاد ا سلامی، شماره 36، صص56-52.
-پازواری، امیر(1391).دیوان اشعار، پژوهش بامداد جویباری، تهران: کاوشگر.
-پاشازانوسی، ابوالقاسم(1390). وَرف (اشعار غرب مازندران) نوشهر: آوا.
-پرستش، شهرام(1381). پژوهشی درجامعه شناسی شعرنو؛ نیما ومساله اجتماعی ایران، مجموعه مقالات نخستین.
-پور نامداریان، تقی (1368). رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی وفرهنگی
-جُرج فریز، جیم. (1388). شاخه زرین(پژوهشی درجادو و دین)ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
-جعفری، محمد. (1394). درآمدی بر فولکلور ایران، تهران: جامی.
-جوادیان، محمود(1393). واگویه ها(سروده های مازندرانی)ساری: شلفین.
-حافظ، شمس الدین محمد(1365). دیوان اشعار، تصحیح پزویز ناتل خانلری، تهران: خوارزمی.
-دوبوکور، مونیک. (1373). رمزهای زنده جان، ترجمه جلال ستاری، تهران: مرکز.
-رمضانی، نیما(1390). تحلیل گفت وگو با گل ها و نباتات در نظم و نثر فارسی تا قرن نهم بر اساس مقوله مدحی، رساله دکتری دانشگاه تهران.
-رنگچی، غلامحسین(1373). گل وگیاه در ادبیات منظوم فارسی،تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات.
-زمرّدی، حمیرا(1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران: زوّار.
-سام دلیری، سلیمان (1398 ). هدهد سلیمان، چالوس: فقیه.
-سعدی ، مصلح بن عبدالله(1379). گزیده قصاید سعدی، به تصحیح جعفر شعار، چاپ دوم، تهران: علمی.
-شفیعی کدکنی، محمدرضا(1366). صورخیال در شعرفارسی، تهران: آگاه.
---------------------(1387). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سلطنت، تهران: سخن.
-شوالیه، ژان،گربران،آلن(1380). فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی5جلد، تهران: جیحون.
-صمدی، حسین(1370). در قلمرو مازندران، مجموعه مقالات، سه جلد، بابل: نقش جهان.
-عطارنیشابوری، فرید الدین( 1383). منطق الطیر، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
-عمادی، اسدالله، عالمی، محمدابراهیم(1390). نغمه های سرزمین بارانی (برگزیده اشعار مازندرانی)ساری: شلفین.
-کمبل، جوزف( 1386). قدرت اسطوره، ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.
-کوپر، جی. سی (1392). فرهنگ نمادهای آیینی، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: علمی.
-گیتی نژاد، مهدی(1392). ترانه های قدیمی مازندران، ساری: شلفین.
-محسنی، احمد(1381). فرهنگ گل ها و پرندگان و کاربرد آن ها در شعرفارسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
منوچهری دامغانی، ابوالنجم احمد(1347). دیوان منوچهری، تصحیح دبیرسیاقی: زوّار.
-مهدی پور عمران، روح الله(1393). اَتّامیس مازرونی(سروده های تبری)تهران: رسالش نوین.
-میر صادقی، جمال(1382). ادبیات داستانی، تهران: علمی.
-میهن دوست، محسن( 1380). پژوهش های عمومی فرهنگ عامّه، تهران: توس.
--نادری رجه، شعبان(1392). چش براه (مجموعه اشعار تبری)، سواد کوه: ملرد.
- نجف زاده بارفروش(1375). نغمه های مازندرانی، تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
-نصری اشرفی، جهانگیر(1376). امیری های ننوز، تهران: سبز.
-----------------(1389). دانش نامه تبرستان و مازندران، 5جلد، تهران: نی.
-هاشمی، محمد(1395). نیما زبان و شعر تبری،مجموعه مقالات، ساری: هاوژین، صص67-88.
-هاشمی چلاوی، علی (1388). آهو مونا (سروده های مازندرانی)آمل: طالب آملی .
-هومند، نصرالله (1380). سَر چمردل سو(سروده های تبری)آمل: طالب آملی.
-یوسفی زیرابی، فریده(1390). آیین های باستانی مازندران، ساری: شلفین.
.................................. (1394). زن در فرهنگ عامه مردم مازندران(با بررسی ترانه، ضرب المثل،، افسانه)ساری: شلفین.
-یوشیج، نیما(1375). مجموعه کامل اشعار، تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
منابع شفاهی
-احمدی نسب، حاجیه(19/12/1397). روایتگر اشعار محلی مازندران.
-----------،حسین رضا ( 19/12/1397). شاعر بومی سرای مرکز مازندران.
-سام دلیری، سلیمان (8/6/1398 ). شاعر اشعار بومی غرب مازندران.
-طیبی، احمد (29/5/1399). شاعر بومی سرای مرکز مازندران.