عناصر روایی در هفتکشور فخری هروی
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشیار دانشگاه ولی عصر«عج» رفسنجان
2
کارشناس ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی عصر«عج»
چکیده
هفتکشور نوشتۀ فخری بن امیر هروی، اثری روایی است که یک «مقدمه»، هفت «منزل»، هفت «کشور» (اقلیم) و شش «مسافت» (= شش فاصلۀ میان هفت اقلیم) را دربر دارد. نویسنده در قسمت مقدمه، از صفات انسان کامل و برخی از صفات پسندیده سخن گفته و در کشورها و مسافتها به سیاست و کشورداری، بحث دربارۀ پادشاهان و وزیران، مراتب آنان، بایست‌های هر یک از این مراتب و همچنین مطالب تاریخی پرداخته است. این کتاب نمونۀ بارزی در زمینۀ اخلاق و سیاست به روش نقل حکایت با نثری ادیبانه و منشیگرایانه است که در قرن دهم هجری نوشته شده است. در این پژوهش اسلوب و الگوهای ساختاری
هفتکشور تبیین شده و عناصر روایی چون طرح، شخصیتها و ویژگیهای داستانی و همچنین، میزان اقتباسش از دیگر آثار مورد تحلیل قرار گرفته است. شناخت اجزای سازندۀ حکایات هفتکشور و همبستگی این عناصر با هم و با کل حکایات در جهت شکلشناسی حکایات مهمترین هدف این پژوهش است. بررسی شیوۀ حکایات نشان میدهد که بیشترین بازدهی کشمکش در نوع ذهنی حکایات است که این موضوع نشاندهندۀ اهمیت عنصر خرد در هفتکشور است. گرهگشایی در پایان تمام حکایات با راهنماییهای یاریگرانی نظیر حکیم مشاور و کنش شخصیتها انجام میشود. براساس نتایج این پژوهش با وجود تفاوت در نتیجهگیری از حیث اهداف کاربردی و اندیشهای که زیربنای همۀ حکایتهاست، بهطور کلی تمامی آنها وحدت دارند و تفکری غالب، همه را به یکدیگر پیوند میدهد. پایان حکایتها نیز بسته است.
هفتکشور تبیین شده و عناصر روایی چون طرح، شخصیتها و ویژگیهای داستانی و همچنین، میزان اقتباسش از دیگر آثار مورد تحلیل قرار گرفته است. شناخت اجزای سازندۀ حکایات هفتکشور و همبستگی این عناصر با هم و با کل حکایات در جهت شکلشناسی حکایات مهمترین هدف این پژوهش است. بررسی شیوۀ حکایات نشان میدهد که بیشترین بازدهی کشمکش در نوع ذهنی حکایات است که این موضوع نشاندهندۀ اهمیت عنصر خرد در هفتکشور است. گرهگشایی در پایان تمام حکایات با راهنماییهای یاریگرانی نظیر حکیم مشاور و کنش شخصیتها انجام میشود. براساس نتایج این پژوهش با وجود تفاوت در نتیجهگیری از حیث اهداف کاربردی و اندیشهای که زیربنای همۀ حکایتهاست، بهطور کلی تمامی آنها وحدت دارند و تفکری غالب، همه را به یکدیگر پیوند میدهد. پایان حکایتها نیز بسته است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- قرآن کریم. (1389). ترجمۀ حسین انصاریان. قم: انتشارات دانش.
- اخوت، احمد. (1371). دستور زبان داستان. (ج.1). اصفهان: انتشارات فردا.
-اسدی کلخوران ونید، فاطمه .(1396). «مقایسۀ سبک داستانی محبوب‌القلوب و هفت کشور»، پایان‌نامۀ
کارشناسی ارشد. دانشگاه خوارزمی.
- اسکولز. رابرت. (1383). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: آگه.
- افشار، ایرج (1389). «پاره‌ها و نکته‌ها». نشریه گزارش میراث. دور دوم. پیاپی 38. ص 11.
- اینگر منسن، رندی؛ اکونومی، پیتر. (1396). داستان‌نویسی. ترجمۀ سارا کاظمی‌منش. چاپ سوم. تهران: آوند دانش.
- رزمجو، حسین. (1382). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. چاپ سوم. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
- ذکاوتی قراگزلو، علیرضا .(1387). «هفتکشور و سفرهای ابن‌تراب». نشریه آینۀ پژوهش، سال نوزدهم، ش
2(پیاپی 111). صص 87-83.
- روزبه، محمد. (1381). ادبیات معاصر ایران. چاپ اول. انتشارات روزگار.
- زیگلر، ایزابل .(1368). هنر نویسندگی خلاق. ترجمۀ خداداد موقر. انتشارات پانوس.
- صفا، ذبیح‌الله. (1370). تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان فارسی. (ج.5). تهران: انتشارات فردوس.
- فخری هروی، محمدبن امیری.(1394). هفت کشور. چاپ دوم. تهران: نشر چشمه.
- فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمۀ فاطمه شایسته‌پیران و دیگران. ویراستاری محمد نبوی و
مهران مهاجر. تهران: انتشارات وزارت و فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- کدیوری، سهیلا و دیگران .(1399). «تحلیل ساختار و پیرنگ مقدّمۀ هفت کشور»، متن شناسی ادب فارسی، دورۀ 12، ش 1(پیاپی 45)، صص 59-74.
- کنی، ویلیام پاتریک (1380). چگونه ادبیات داستانی را تحلیل کنیم؟ ترجمۀ مهرداد ترابی‌نژاد و محمد حنیف. تهران: انتشارات زیبا.
- مستور، مصطفی. (1387). مبانی داستان کوتاه. چاپ چهارم. تهران: انتشارات مرکز.
- اخوت، احمد. (1371). دستور زبان داستان. (ج.1). اصفهان: انتشارات فردا.
-اسدی کلخوران ونید، فاطمه .(1396). «مقایسۀ سبک داستانی محبوب‌القلوب و هفت کشور»، پایان‌نامۀ
کارشناسی ارشد. دانشگاه خوارزمی.
- اسکولز. رابرت. (1383). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: آگه.
- افشار، ایرج (1389). «پاره‌ها و نکته‌ها». نشریه گزارش میراث. دور دوم. پیاپی 38. ص 11.
- اینگر منسن، رندی؛ اکونومی، پیتر. (1396). داستان‌نویسی. ترجمۀ سارا کاظمی‌منش. چاپ سوم. تهران: آوند دانش.
- رزمجو، حسین. (1382). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. چاپ سوم. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
- ذکاوتی قراگزلو، علیرضا .(1387). «هفتکشور و سفرهای ابن‌تراب». نشریه آینۀ پژوهش، سال نوزدهم، ش
2(پیاپی 111). صص 87-83.
- روزبه، محمد. (1381). ادبیات معاصر ایران. چاپ اول. انتشارات روزگار.
- زیگلر، ایزابل .(1368). هنر نویسندگی خلاق. ترجمۀ خداداد موقر. انتشارات پانوس.
- صفا، ذبیح‌الله. (1370). تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان فارسی. (ج.5). تهران: انتشارات فردوس.
- فخری هروی، محمدبن امیری.(1394). هفت کشور. چاپ دوم. تهران: نشر چشمه.
- فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمۀ فاطمه شایسته‌پیران و دیگران. ویراستاری محمد نبوی و
مهران مهاجر. تهران: انتشارات وزارت و فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- کدیوری، سهیلا و دیگران .(1399). «تحلیل ساختار و پیرنگ مقدّمۀ هفت کشور»، متن شناسی ادب فارسی، دورۀ 12، ش 1(پیاپی 45)، صص 59-74.
- کنی، ویلیام پاتریک (1380). چگونه ادبیات داستانی را تحلیل کنیم؟ ترجمۀ مهرداد ترابی‌نژاد و محمد حنیف. تهران: انتشارات زیبا.
- مستور، مصطفی. (1387). مبانی داستان کوتاه. چاپ چهارم. تهران: انتشارات مرکز.
