آسیب‌شناسی پایاننامههای ادبیات عامه در ایران
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دانشگاه گیلان
2
استاد دانشگاه گیلان
چکیده
ادبیات عامه در ایران دانشی بسیار نوپاست و در مقایسه با کشورهای دیگر پژوهشهای زیادی درباره آن صورت نگرفته است. همین مقدار پژوهشی که به لحاظ کمی و کیفی دربارۀ آن انجام شده است، تأثیر بسزایی در معرفی این رشته دارد. یکی از مهمترین پژوهشهایی که در ایران در دانشگاهها صورت میگیرد و نتیجه کار فشرده پژوهشگران دانشگاهی است، پایاننامههاست. پایاننامهها در این عرصه اگر درست و متقن نوشته شوند، میتوانند در حل بسیاری از مشکلات علمی رشتۀ ادبیات عامه که دانشی جدید است، مؤثر و کارساز باشند و به نتایج سودمند و علمی بدل شوند. در مقاله حاضر مجموع 100 پایاننامه، که در سامانه ایرانداک ثبت شده است، به‌صورت رندمی انتخاب و ارزیابی شدند. هدف از انجام این پژوهش روشن شدن وضعیت بخشی از پژوهشهای دانشگاهی در این زمینه و نقد سازنده آنها به‌منظور تقویت بنیانهای پژوهشی در این رشته علمی است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانهای با رویکرد آسیبشناسانه است. اصلیترین یافتههای این پژوهش نشان میدهد، بیشتر پایاننامههایی که مورد مطالعه قرار گرفته، توصیفیاند، به نتایج جدیدی نرسیده‌اند و در بخش کلیات معمولاً تقلیدی عمل کردهاند. در ساختار اصلی پایاننامهها کلیشه ملالآوری دیده میشود. به پیشینه تحقیق درست توجه نشده است. از منابع معتبر استفاده نشده است و در کل رویکرد مسئلهمحور و دانشگاهی ندارند. از 100 پایاننامه بررسیشده، تنها 17 پایاننامه رویکرد علمی دارند و مسئلهمحورند. توصیفی و گردآوری بودن پایاننامههای دانشگاهی در این رشته نشاندهنده ابتدایی بودن پژوهشهای ادبیات عامه در ایران است. ازآنجا که پژوهش درباره هر مسئلهای در هر کشوری با گردآوری آغاز میشود و سپس به مرحله پختگی و تحلیل میرسد، باید گفت هنوز این رشته در ایران در مرحلۀ اولیه است؛ هرچند در سالهای اخیر گامهای خوبی برداشته شده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
آنالویی، نگین(1394) نقد و بررسی سیر تحقیقات ادبیات عامه ایران از آغاز تا 1390 هجری شمسی، پایاننامه دوره کارشناسی ارشد، استاد راهنما: ناصر نیکوبخت، استاد مشاور: حسن ذوالفقاری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
بلوک‌باشی، علی(1377) نقد و نظریه(معرفی و نقد آثاری در ادبیات مردم‌شناسی، تهران: دفتر پزوهش‌های فرهنگی.
بلیکی، نورمن(1384) طراحی پژوهشهای اجتماعی، مترجم حسن چاوشیان، تهران: نی.
جعفری‌قنواتی، محمد(1394) درآمدی بر فولکلور ایران، تهران: جامی.
حری، عباس(1373) آیین گزارش نویسی، چاپ دوم، تهران: دبیرخانه هیأت کتابخانه‌های عمومی کشور.
حسینی، سیده معصومه(1393)، کتاب‌شناسی توصیفی- تحلیلی ادبیات عامیانه و فولکلور گیلان(در دو دهه اخیر)، استاد راهنما: یوسف اسماعیل زاده، مشاور: علی لاغر فیروزجایی، رشت: دانشگاه پیام نور مرکز گیلان.
خجسته، مژگان(1389) انعکاس فرهنگ و آداب و رسوم عامیانه در دیوان صائب تبریزی، استاد راهنما: منوچهر تشکری، استاد مشاور: محمدرضا صالحی مازندرانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، تیر 1389.
رضی، احمد(1394)، روش‌ها و مهارت‌های تحقیق در ادبیات و مرجع‌شناسی، تهران: انتشارات فاطمی.
رئیسی، کریم‌بخش(1392) بررسی ادبیات منظوم عامیانه بلوچی در منطقه دشتیاری و باهوکلات، راهنما: مریم شعبان‌زاده، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
صابری‌مقدم، سعید(1390) فرهنگ و ادبیات عامیانه مردم شوش، استاد راهنما: محمد شکرایی، استاد مشاور: محمد رکنی، دانشگاه پیام نور مرکز اهواز.
صالحی، حجت(1390) بررسی فرهنگ عامیانه بردسکن، استاد راهنما: حامد خاتمی‌پور، استاد مشاور: محمد باقر اولیایی، پیام نور مرکز مشهد.
صدیقیان، محمد(1390) فرهنگ عامیانه مقالات جلال آل احمد، استاد راهنما: فاطمه رستمی توکلی، استاد مشاور: مرتضی حاجی فردارانی، دانشگاه پیام نور تهران جنوب.
فتاحی، رحمت‌الله؛ مهری، پریرخ (1377) رهنمودهایی برای نگارش مرور نوشتار‌ها و پیشینه پژوهش در حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه الزهرا، سال هشتم، ش 28، زمستان 1377، صص 82-62.
فتوحی، محمود(1389) آیین نگارش مقاله‌های پژوهشی، چاپ چهارم، تهران: سخن.
فرهادی، مرتضی(1373) آسیب‌شناسی پژوهشهای فرهنگ عامه و لزوم مردم‌نگاری و مردم‌شناسی دانش و فن‌آوریهای عامه و کارابزارهای سنتی در ایران، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 3،شمارۀ 5و 6، زمستان 1373، صص 114-85.
فرهمند کیان، سمیرا(1395) بررسی بهره‌گیری از فرهنگ عامه در آثار سینمایی علی حاتمی(حسن کچل، سوته‌دلان، حاجی واشنگتن، دلشدگان، مادر)، استاد راهنما: محمدرضا حاج‌آقا بابایی، استاد مشاور: امیر نصری، دانشگاه علامه طباطبایی.
فلاحی، محمدجواد(1393)، کتاب‌شناسی توصیفی- تحلیلی کتابهای پژوهشی در ادبیات عامه فارسی، استاد راهنما: عظیم جباره ناصرو، استاد مشاور: شهین حقیقی، جهرم: دانشگاه جهرم.
قاسم‌زاده، سید علی(1396) ناسازگاری روش‌شناختی و تئوریک با موضوع روایت پژوهی داستان‌های عامیانه ایرانی، مجله نقد و نظریه ادبی، سال دوم، دوره اول، بهار و تابستان 1396، پیاپی 3، صص 169- 147.
قرایی‌مقدم، امان‌الله(1381) مبانی جامعه‌شناسی، تهران: ابجد.
کازبی، پل.سی(1368)، پایه‌های پژوهش در علوم رفتاری، با ترجمه حجت‌الله فراهانی و حمیدرضا عدیفی، تهران: دوران.
کریم‌بنیاد، نسرین(1390) فرهنگ اصطلاحات عامیانه در آثار محمود دولت آبادی، استاد راهنما: علیرضا معین‌زاده، استاد مشاور: باقر صدری‌نیا، مرکز پیام‌نور تبریز.
محجوب، محمدجعفر(1382) ادبیات عامیانه ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
محسنی، منوچهر(1379)، بررسی ویژگی‌ها و مسائل مجلات علمی- تخصصی در ایران، مجله رهیافت، ش 23، پاییز 1379، صص 41-27.
محمدپور، فاطمه(1395) فرهنگ اصطلاحات عامیانه درآثار صمد بهرنگی، استاد راهنما: محبوبه عبدالهی، استاد مشاور: علیرضا معین‌زاده، دانشگاه پیام نور مرکز تبریز.
مرادی، نادر(1394) آسیب‌شناسی ادبیات داستانی عامه‌پسند از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، پایاننامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محسن‌ایزدیار، استاد مشاور: امید مالملی، دانشگاه آزاد واحد ایذه.
ملک‌زاده، مرضیه(1394) آسیب‌شناسی باورهای عامه در آثار جمال‌زاده، هدایت و آل احمد، پایاننامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حشمت‌الله منیری، استاد مشاور: محمد صادق تفضلی، دانشگاه آزاد بروجرد.
مهاجری، علیرضا(1390)، مبانی روش تحقیق: تدارک مقاله‌های تحقیقی و پایاننامههای دانشجویی، تهران: چاپار کلک نوین.
نادری، عزت‌الله، سیف نراقی، مریم(1368)، روش‌های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی، بی‌جا: دفتر تحقیقات و انتشارات بدر.
بلوک‌باشی، علی(1377) نقد و نظریه(معرفی و نقد آثاری در ادبیات مردم‌شناسی، تهران: دفتر پزوهش‌های فرهنگی.
بلیکی، نورمن(1384) طراحی پژوهشهای اجتماعی، مترجم حسن چاوشیان، تهران: نی.
جعفری‌قنواتی، محمد(1394) درآمدی بر فولکلور ایران، تهران: جامی.
حری، عباس(1373) آیین گزارش نویسی، چاپ دوم، تهران: دبیرخانه هیأت کتابخانه‌های عمومی کشور.
حسینی، سیده معصومه(1393)، کتاب‌شناسی توصیفی- تحلیلی ادبیات عامیانه و فولکلور گیلان(در دو دهه اخیر)، استاد راهنما: یوسف اسماعیل زاده، مشاور: علی لاغر فیروزجایی، رشت: دانشگاه پیام نور مرکز گیلان.
خجسته، مژگان(1389) انعکاس فرهنگ و آداب و رسوم عامیانه در دیوان صائب تبریزی، استاد راهنما: منوچهر تشکری، استاد مشاور: محمدرضا صالحی مازندرانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، تیر 1389.
رضی، احمد(1394)، روش‌ها و مهارت‌های تحقیق در ادبیات و مرجع‌شناسی، تهران: انتشارات فاطمی.
رئیسی، کریم‌بخش(1392) بررسی ادبیات منظوم عامیانه بلوچی در منطقه دشتیاری و باهوکلات، راهنما: مریم شعبان‌زاده، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
صابری‌مقدم، سعید(1390) فرهنگ و ادبیات عامیانه مردم شوش، استاد راهنما: محمد شکرایی، استاد مشاور: محمد رکنی، دانشگاه پیام نور مرکز اهواز.
صالحی، حجت(1390) بررسی فرهنگ عامیانه بردسکن، استاد راهنما: حامد خاتمی‌پور، استاد مشاور: محمد باقر اولیایی، پیام نور مرکز مشهد.
صدیقیان، محمد(1390) فرهنگ عامیانه مقالات جلال آل احمد، استاد راهنما: فاطمه رستمی توکلی، استاد مشاور: مرتضی حاجی فردارانی، دانشگاه پیام نور تهران جنوب.
فتاحی، رحمت‌الله؛ مهری، پریرخ (1377) رهنمودهایی برای نگارش مرور نوشتار‌ها و پیشینه پژوهش در حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه الزهرا، سال هشتم، ش 28، زمستان 1377، صص 82-62.
فتوحی، محمود(1389) آیین نگارش مقاله‌های پژوهشی، چاپ چهارم، تهران: سخن.
فرهادی، مرتضی(1373) آسیب‌شناسی پژوهشهای فرهنگ عامه و لزوم مردم‌نگاری و مردم‌شناسی دانش و فن‌آوریهای عامه و کارابزارهای سنتی در ایران، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 3،شمارۀ 5و 6، زمستان 1373، صص 114-85.
فرهمند کیان، سمیرا(1395) بررسی بهره‌گیری از فرهنگ عامه در آثار سینمایی علی حاتمی(حسن کچل، سوته‌دلان، حاجی واشنگتن، دلشدگان، مادر)، استاد راهنما: محمدرضا حاج‌آقا بابایی، استاد مشاور: امیر نصری، دانشگاه علامه طباطبایی.
فلاحی، محمدجواد(1393)، کتاب‌شناسی توصیفی- تحلیلی کتابهای پژوهشی در ادبیات عامه فارسی، استاد راهنما: عظیم جباره ناصرو، استاد مشاور: شهین حقیقی، جهرم: دانشگاه جهرم.
قاسم‌زاده، سید علی(1396) ناسازگاری روش‌شناختی و تئوریک با موضوع روایت پژوهی داستان‌های عامیانه ایرانی، مجله نقد و نظریه ادبی، سال دوم، دوره اول، بهار و تابستان 1396، پیاپی 3، صص 169- 147.
قرایی‌مقدم، امان‌الله(1381) مبانی جامعه‌شناسی، تهران: ابجد.
کازبی، پل.سی(1368)، پایه‌های پژوهش در علوم رفتاری، با ترجمه حجت‌الله فراهانی و حمیدرضا عدیفی، تهران: دوران.
کریم‌بنیاد، نسرین(1390) فرهنگ اصطلاحات عامیانه در آثار محمود دولت آبادی، استاد راهنما: علیرضا معین‌زاده، استاد مشاور: باقر صدری‌نیا، مرکز پیام‌نور تبریز.
محجوب، محمدجعفر(1382) ادبیات عامیانه ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
محسنی، منوچهر(1379)، بررسی ویژگی‌ها و مسائل مجلات علمی- تخصصی در ایران، مجله رهیافت، ش 23، پاییز 1379، صص 41-27.
محمدپور، فاطمه(1395) فرهنگ اصطلاحات عامیانه درآثار صمد بهرنگی، استاد راهنما: محبوبه عبدالهی، استاد مشاور: علیرضا معین‌زاده، دانشگاه پیام نور مرکز تبریز.
مرادی، نادر(1394) آسیب‌شناسی ادبیات داستانی عامه‌پسند از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، پایاننامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محسن‌ایزدیار، استاد مشاور: امید مالملی، دانشگاه آزاد واحد ایذه.
ملک‌زاده، مرضیه(1394) آسیب‌شناسی باورهای عامه در آثار جمال‌زاده، هدایت و آل احمد، پایاننامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حشمت‌الله منیری، استاد مشاور: محمد صادق تفضلی، دانشگاه آزاد بروجرد.
مهاجری، علیرضا(1390)، مبانی روش تحقیق: تدارک مقاله‌های تحقیقی و پایاننامههای دانشجویی، تهران: چاپار کلک نوین.
نادری، عزت‌الله، سیف نراقی، مریم(1368)، روش‌های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی، بی‌جا: دفتر تحقیقات و انتشارات بدر.
