1
دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران
2
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی.
3
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران
چکیده
عامهسرودهها یکی از دلنشینترین گونههای ادبیات شفاهی در بین اقوام ایرانیاند که معرف روحیات، اندیشهها و افکار تودۀ مردم و برخاسته از نیازهای طبیعی و روزمرۀ آنها هستند. ترانهها و اشعار از شکلهای ادب عامه هستند و در حوزۀ جغرافیای فرهنگی این سرزمین گوناگونی دارند. عامهسرودهها در استان کرمان نیز با نامهای متعددی پراکنده شده و بیشتر در قالب دوبیتی سروده شدهاند و دارای اوزان عروضی هستند. دوبیتیهای رایج این خطه در مراسم مختلف، نامهایی همچون شرمه، اجاقبوس، بیرقی، خیلون، موردخوانی، آبادو، سرآسیابی، آیینو، بیابانی، کردیخوانی، حجلهگشون، غریبیخوانی، حنابندی، در حمومی و... دارند. این اشعار در حوزههای سرور، سوگ، کار، اشعار خواب و نوازش، لالاییها، ترانهبازیها، سرگرمی و نیایش قرار میگیرند. نگارندگان در این مقاله به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی و با روش کتابخانهای، تلاش
کردهاند تا علاوه بر معرفی سرودهای عامه و محلی استان کرمان، اشعار را بر اساس مضمون، تحلیل و طبقهبندی کنند تا زوایای فرهنگی و عناصر بومی نیز قابل دریافت باشد.
-انوشه، حسن (1381). فرهنگنامۀ ادبی فارسی: دانشنامۀ ادب فارسی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
-ایزدی، زهرا (1394). فرهنگعامه کرمان. کرمان: خدمات فرهنگی کرمان.
-آئینه نگینی، ولیالله (1382). فرهنگ گویش رابُر بافت. کرمان: مرکز کرمانشناسی.
آئینه حیدری، مجید (1397). ادبیّات و فرهنگ ایل آئینهای. کرمان: بنیاد ایرانشناسی شعبه کرمان (مرکز کرمان شناسی).
-بختیاری، علیاکبر (1378). سیرجان در آئینه زمان، کرمان: مرکز کرمانشناسی.
- بلوردی، زهیر مصطفی (1396). تاریخ و فرهنگ منطقه بلورد، کرمان: مرکز کرمانشناسی با همکاری انتشارات ولی.
-پهلوان، کیوان (1393). فرهنگ گفتاری در موسیقی ایران (استانهای کرمان و یزد). تهران: آرون.
-توحیدی، فؤاد (1386). ترنم کویر (جستاری در موسیقی نواحی کرمان). کرمان: بینا.
-توحیدی، فؤاد (1390). «موسیقی نواحی استان کرمان». فصلنامۀ فرهنگ مردم ایران. شمارۀ 27. صص 85-111.
-جعفری قنواتی، محمد (1394). درآمدی بر فولکلور ایران. تهران: جامی.
-حسینی موسی، زهرا (1395). بومیسرودهای شهربابک. کرمان: مرکز کرمانشناسی.
-درویشی، محمدرضا (1384). دایرهالمعارف سازهای ایرانی. تهران: مؤسسۀ فرهنگی هنری ماهور.
-ذوالفقاری، حسن (1386). «انواع بومیسرودهای خراسان». جستارهای ادبی، شمارۀ 84 صص 127-154.
-ذوالفقاری، حسن (1386). «گونهشناسی بومیسرودهای ایران». ادب پژوهی، شمارۀ 7 و 8. صص 143-171.
- ذوالفقاری، حسن (1394). «خوانندگان و نوازندگان محلی؛ حافظان ترانههای ملی».
پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، س 13، ش 24، صص 133-150.
- ذوالفقاری، حسن (1394). «کاربرد و ویژگی دوبیتی در انواع ادبیّات منظوم عامه». ادب پژوهی، دورۀ 9، ش 32، صص 63-95.
- ذوالفقاری بومیسرودهای شهربابک. کرمان:، حسن (1395). «انواع بومیسرودهای خراسان». جستارهای ادبی، مجلۀ علمی-پژوهشی، ش 194، صص 127-154.
- ذوالفقاری، حسن (1388).«گونه شناسی بومی سرودهای ایران». ادب پژوهی. شماره7-8، صص143-170.
- رضاپور، فاطمه و مریم رهجو و حسن حسینی (1396).مردمنگاری شهرستان رفسنجان، رفسنجان: نشر سورمه.
-روحالامینی، محمود (1369). «جستاری مردمشناختی از منظومۀدرخت آسوریگ». هفتاد مقاله، گردآوری یحیی
مهدوی و ایرج افشار، تهران: اساطیر. صص 323-336.
- ریاحی، فاطمه (1398).«تحلیل ساختار قافیه و ردیف در سرودههای بومی کرمانی شهرستان شهربابک» فصلنامۀ زبانهای محلی، ش1، صص53-70.
- طباطبایی اردکانی، محمود (1381) فرهنگ عامۀ اردکان. تهران: شورای فرهنگ عمومی یزد.
-عزیزی، منصور (1383). تاریخ و فرهنگ شهربابک. کرمان: مرکز کرمانشناسی.
- علی توکلی، زهرا (1394). ادبیات و فرهنگ عامه امجز. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه پیام نور جیرفت.
-علیمرادی، منصور (1391). لیکوها، کوتاهترین سرودههای شفاهی ایران. کرمان: نشر نون.
فتحی، پرویز(1387). «هفته نامۀ رودبار زمین»، ش430، کرمان، ص4.
کوهی کرمانی، حسین (1345). هفتصد ترانه از ترانههای روستایی ایران. تهران: کتابخانه
ابنسینا.
-
گلابزاده، محمدعلی (1390). زن کرمانی، روشنای زندگانی. کرمان: ولی.
-لریمر، د.ل (1353) فرهنگ مردم کرمان. به کوشش فریدون وهمن، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-مؤید محسنی، مهری (1386). فرهنگ عامیانه سیرجان. کرمان: مرکز کرمانشناسی.
-مؤیدمحسنی، مهری (1392). «مضامین ترانههای محلی؛ مطالعه موردی ترانههای سیرجان». فصلنامه فرهنگ مردم ایران. شمارۀ 32، صص 183-200.
مؤید محسنی، مهری، (1398)، ترانههای سیرجان، کرمان: مرکز کرمانشناسی با همکاری بنیاد ایرانشناسی.
-نظری، غلامشاه (1390). پایاننامۀ«بررسی عناصر اقلیمی در شعر شاعران محلی سرای جنوب کرمان»، دانشگاه هرمزگان.
-نقوی، اکبر (1385). فرهنگ گویش گوغر بافت. کرمان: مرکز کرمانشناسی.
-وکیلیان، احمد (1383). متلها و افسانههای ایرانی. تهران: سروش.
-
محمودی امجزی,حلما , رادفر(نویسنده مسوول),ابوالقاسم و طبسی,حمید . (1399). عامهسرودههای استان کرمان، انواع و درونمایهها. فرهنگ و ادبیات عامه, 8(35), 57-91.
MLA
محمودی امجزی,حلما , رادفر(نویسنده مسوول),ابوالقاسم , و طبسی,حمید . "عامهسرودههای استان کرمان، انواع و درونمایهها", فرهنگ و ادبیات عامه, 8, 35, 1399, 57-91.
HARVARD
محمودی امجزی,حلما,رادفر(نویسنده مسوول),ابوالقاسم,طبسی,حمید. (1399). 'عامهسرودههای استان کرمان، انواع و درونمایهها', فرهنگ و ادبیات عامه, 8(35), pp. 57-91.
CHICAGO
حلما محمودی امجزی, ابوالقاسم رادفر(نویسنده مسوول) و حمید طبسی, "عامهسرودههای استان کرمان، انواع و درونمایهها," فرهنگ و ادبیات عامه, 8 35 (1399): 57-91,
VANCOUVER
محمودی امجزی,حلما,رادفر(نویسنده مسوول),ابوالقاسم,طبسی,حمید. عامهسرودههای استان کرمان، انواع و درونمایهها. فرهنگ و ادبیات عامه, 1399; 8(35): 57-91.