عامه‌سروده‌های استان کرمان، انواع و درون‌مایه‌ها

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران
2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی.
3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران
چکیده
عامه­سروده‌ها یکی از دل‌نشین‌ترین گونههای ادبیات شفاهی در بین اقوام ایرانی­اند که معرف روحیات، اندیشه‌ها و افکار تودۀ مردم و برخاسته از نیازهای طبیعی و روزمرۀ آنها هستند. ترانه‌ها و اشعار از شکل‌های ادب عامه هستند و در حوزۀ جغرافیای فرهنگی این سرزمین گوناگونی دارند. عامه­سروده‌ها در استان کرمان نیز با نام‌های متعددی پراکنده شده‌ و بیشتر در قالب دوبیتی سروده شده­اند و دارای اوزان عروضی هستند. دوبیتی‌های رایج این خطه در مراسم‌ مختلف، نام­هایی همچون شرمه، اجاق‌بوس، بیرقی، خیلون، موردخوانی، آبادو، سرآسیابی، آیینو، بیابانی، کردی‌خوانی، حجله‌گشون، غریبی‌خوانی، حنابندی، در حمومی و... دارند. این اشعار در حوزه­های سرور، سوگ، کار، اشعار خواب و نوازش، لالایی­ها، ترانه­بازی­ها، سرگرمی و نیایش قرار می‌گیرند. نگارندگان در این مقاله به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی و با روش کتابخانه‌ای، تلاش

کرده­اند تا علاوه بر معرفی سرودهای عامه و محلی استان کرمان، اشعار را بر اساس مضمون، تحلیل و طبقه‌بندی کنند تا زوایای فرهنگی و عناصر بومی نیز قابل دریافت باشد.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


-انوشه، حسن (1381). فرهنگنامۀ ادبی فارسی: دانشنامۀ ادب فارسی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
-ایزدی، زهرا (1394). فرهنگ‌عامه کرمان. کرمان: خدمات فرهنگی کرمان.
-آئینه نگینی، ولی‌الله (1382). فرهنگ گویش رابُر بافت. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
آئینه حیدری، مجید (1397). ادبیّات و فرهنگ ایل آئین‌های. کرمان: بنیاد ایران‌شناسی شعبه کرمان (مرکز کرمان شناسی).
-بختیاری، علی‌اکبر (1378). سیرجان در آئینه زمان، کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
- بلوردی، زهیر مصطفی (1396). تاریخ و فرهنگ منطقه بلورد، کرمان: مرکز کرمان‌شناسی با همکاری انتشارات ولی.
-پهلوان، کیوان (1393). فرهنگ گفتاری در موسیقی ایران (استان‌های کرمان و یزد). تهران: آرون.
-توحیدی، فؤاد (1386). ترنم کویر (جستاری در موسیقی نواحی کرمان). کرمان: بی‌نا.
-توحیدی، فؤاد (1390). «موسیقی نواحی استان کرمان». فصلنامۀ فرهنگ مردم ایران. شمارۀ 27. صص 85-111.
-جعفری قنواتی، محمد (1394). درآمدی بر فولکلور ایران. تهران: جامی.
-حسینی موسی، زهرا (1395). بومی‌سرودهای شهربابک. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
-درویشی، محمدرضا (1384). دایره‌المعارف سازهای ایرانی. تهران: مؤسسۀ فرهنگی هنری ماهور.
-ذوالفقاری، حسن (1386). «انواع بومی‌سرودهای خراسان». جستارهای ادبی، شمارۀ 84 صص 127-154.
-ذوالفقاری، حسن (1386). «گونه‌شناسی بومی‌سرودهای ایران». ادب پژوهی، شمارۀ 7 و 8. صص 143-171.
- ذوالفقاری، حسن (1394). «خوانندگان و نوازندگان محلی؛ حافظان ترانه‌های ملی».
پژوهش‌نامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، س 13، ش 24، صص 133-150.
- ذوالفقاری، حسن (1394). «کاربرد و ویژگی دوبیتی در انواع ادبیّات منظوم عامه». ادب پژوهی، دورۀ 9، ش 32، صص 63-95.
- ذوالفقاری بومی‌سرودهای شهربابک. کرمان:، حسن (1395). «انواع بومی‌سرودهای خراسان». جستارهای ادبی، مجلۀ علمی-پژوهشی، ش 194، صص 127-154.
- ذوالفقاری، حسن (1388).«گونه شناسی بومی سرودهای ایران». ادب پژوهی. شماره7-8، صص143-170.
- رضاپور، فاطمه و مریم رهجو و حسن حسینی (1396).مردم‌نگاری شهرستان رفسنجان، رفسنجان: نشر سورمه.
-روح‌الامینی، محمود (1369). «جستاری مردم‌شناختی از منظومۀدرخت آسوریگ». هفتاد مقاله، گردآوری یحیی
مهدوی و ایرج افشار، تهران: اساطیر. صص 323-336.
- ریاحی، فاطمه (1398).«تحلیل ساختار قافیه و ردیف در سروده‌های بومی کرمانی شهرستان شهربابک» فصلنامۀ زبان‌های محلی، ش1، صص53-70.
- طباطبایی اردکانی، محمود (1381) فرهنگ عامۀ اردکان. تهران: شورای فرهنگ عمومی یزد.
-عزیزی، منصور (1383). تاریخ و فرهنگ شهربابک. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
- علی توکلی، زهرا (1394). ادبیات و فرهنگ عامه امجز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه پیام نور جیرفت.
-علیمرادی، منصور (1391). لیکوها، کوتاه‌ترین سروده‌های شفاهی ایران. کرمان: نشر نون.
فتحی، پرویز(1387). «هفته نامۀ رودبار زمین»، ش430، کرمان، ص4.
کوهی کرمانی، حسین (1345). هفتصد ترانه از ترانه‌های روستایی ایران. تهران: کتابخانه
ابن‌سینا.
-
گلاب‌زاده، محمدعلی (1390). زن کرمانی، روشنای زندگانی. کرمان: ولی.
-لریمر، د.ل (1353) فرهنگ مردم کرمان. به کوشش فریدون وهمن، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-مؤید محسنی، مهری (1386). فرهنگ عامیانه سیرجان. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
-مؤیدمحسنی، مهری (1392). «مضامین ترانه‌های محلی؛ مطالعه موردی ترانه‌های سیرجان». فصلنامه فرهنگ مردم ایران. شمارۀ 32، صص 183-200.
مؤید محسنی، مهری، (1398)، ترانه‌های سیرجان، کرمان: مرکز کرمان‌شناسی با همکاری بنیاد ایران‌شناسی.
-نظری، غلامشاه (1390). پایان‌نامۀ«بررسی عناصر اقلیمی در شعر شاعران محلی سرای جنوب کرمان»، دانشگاه هرمزگان.
-نقوی، اکبر (1385). فرهنگ گویش گوغر بافت. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
-وکیلیان، احمد (1383). متل‌ها و افسانه‌های ایرانی. تهران: سروش.
-