فرایند فردیت در منظومۀ خورشید و مهپاره، بر اساس نظریۀ کهنالگویی یونگ
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
3
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
چکیده
در قرن بیستم و با شکوفایی نظریه اسطورهای و کهنالگویی یونگ، پس از آنکه پیشتر، انسانشناسان برای مطالعات انسانشناسانه خود از اسطورهها و ادبیات سود میجستند، در این مرحله بیشتر نقد کهنالگویی و اسطورهای بود که آثار ادبی و اسطورهای را از منظر کهنالگویی تحلیل میکرد. بنابراین، نقد کهنالگویی رویکردی میانرشتهای است که به کشف و تبیین و تأثیر اسطورهها و کهن‌الگوها و نقش آنها در ادبیات میپردازد. «فردیت» از برجستهترین کهنالگوهای نظریۀ کهنالگویی یونگ است. در داستان خورشید و مهپاره، خورشید بهمنزلۀ قهرمان داستان، برای رسیدن به معشوق خویش با عقبهها و مشقتهای فراوانی مواجه میشود که از جملۀ آنها میتوان به ارغوان جادوگر، عین بلای حیلهگر، زنگیان آدمخوار، مرزبان رقیب، دریای طوفانی و... اشاره کرد. در این منظومه، علاوه بر پدیدههای کهنالگویی چون جادو و جادوگری و اعمال خارقالعاده و نمادهای کهنالگویی، کهنالگوهای سفر، فردیت، خواب، مادر، قهرمان و ... دیده میشوند. این امر سبب شده است تا فرایند فردیت در این منظومه را از زاویۀ نظریۀ کهنالگویی یونگ بررسی و تحلیل کنیم. بر این اساس، «خورشید» قهرمان این منظومه، پس از طی سفری قهرمانی و غلبه بر سایهها و آنیمای منفی، به وصال میرسد و فردیت خویش را بهمدد دستگیری پیرخرد و جوهر عشق محقق میسازد و تولدی دوباره مییابد. روش تحقیق در پژوهش حاضر، روش کتابخانهای و به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- اسماعیل پور، ابوالقاسم (1387). اسطوره بیان نمادین. چ2. تهران: سروش.
- اسنودن، روت (1388). خودآموز یونگ. ترجمۀ نورالدین رحمانیان. چ دوم. تهران:آشیان.
- ________ (1393). یونگ مفاهیم کلیدی. ترجمۀ افسانه شیخ الاسلام زاده. چ اول. تهران: انتشارات عطایی.
- الیاده، میرچا (1389). رساله در تاریخ ادیان. چ چهارم. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.
- ستاری، جلال (1368). افسون شهرزاد. تهران: توس.
- ________ (1376). پژوهشی در قصۀ اصحاب کهف (داستان هفت خفتگان). تهران: مرکز.
- سرانو، میگل (1376). با یونگ و هسه. ترجمۀ سیروس شمیسا. چ چهارم. تهران: انتشارات بدیهه.
- شمیسا، سیروس (1383). داستان یک روح. چ ششم. تهران:فردوس.
- شوالیه ،ژان و آلن گربران (1387). فرهنگ نمادها. ترجمۀسودابه فضایلی. تهران: جیحون.
- طبیب قمی، میرزا محمد سعید (1388). خورشید و مهپاره. تصحیح حسن ذوالفقاری و جلیل اصغریان رضایی. تهران: نشر چشمه.
- کمبل، جوزف (1396). قهرمان هزار چهره.ترجمه شادی خسرو پناه. چ هشتم. مشهد: گل آفتاب.
- کوپر، جین سی (1386). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمۀ ملیحه کرباسیان. چ دوم. تهران: نشر نو.
- گورین، ویلفرد، ال و دیگران (1370). رویکردهای نقد ادبی. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: اطلاعات.
- مختاری، محمد (1379). اسطورۀ زال. چ دوم. تهران: توس.
- مورنو، آنتونیو (1388). یونگ، خدایان وانسان مدرن. ترجمۀ داریوش مهرجویی. چ پنجم. تهران: نشر مرکز.
- یاوری، حورا (1396). روانکاوی و ادبیات (دو متن، دو جهان، دو انسان). چ دوم. تهران: سخن.
- یونگ، کارل گوستاو (1378). خاطرات، رویاها، اندیشه‌ها. ترجمۀ پروین فرامرزی. چ سوم. مشهد: آستان قدس رضوی.
- ________ (1386). تحلیل رویا. مترجم رضا رضایی. چ سوم. تهران: نشرافکار.
- ________ (1387). انسان وسمبل‌هایش. چ ششم. ترجمه محمود سلطانیه. تهران: جامی.
- ________ (1389). روح و زندگی. ترجمۀ لطیف صدقیانی. چ چهارم. تهران: انتشارات جامی.
- ________ (1390) الف. روان‌شناسی ضمیر ناآگاه. چ ششم. ترجمه محمد علی امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
- ________ (1390) ب. چهارصورت مثالی. ترجمۀ پروین فرامرزی. چ سوم. مشهد: آستان قدس رضوی.
- ________ (1390) ج. روان‌شناسی و کیمیاگری. ترجمۀ محمود بهفروزی. چ اول. تهران: جامی.
- ________ (1397). ناخودآگاهی جمعی و کهن‌الگو، مترجمان فرناز گنجی، دکتر محمد باقر اسمعیل پور، چ دوم، تهران: جامی.
- اسنودن، روت (1388). خودآموز یونگ. ترجمۀ نورالدین رحمانیان. چ دوم. تهران:آشیان.
- ________ (1393). یونگ مفاهیم کلیدی. ترجمۀ افسانه شیخ الاسلام زاده. چ اول. تهران: انتشارات عطایی.
- الیاده، میرچا (1389). رساله در تاریخ ادیان. چ چهارم. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.
- ستاری، جلال (1368). افسون شهرزاد. تهران: توس.
- ________ (1376). پژوهشی در قصۀ اصحاب کهف (داستان هفت خفتگان). تهران: مرکز.
- سرانو، میگل (1376). با یونگ و هسه. ترجمۀ سیروس شمیسا. چ چهارم. تهران: انتشارات بدیهه.
- شمیسا، سیروس (1383). داستان یک روح. چ ششم. تهران:فردوس.
- شوالیه ،ژان و آلن گربران (1387). فرهنگ نمادها. ترجمۀسودابه فضایلی. تهران: جیحون.
- طبیب قمی، میرزا محمد سعید (1388). خورشید و مهپاره. تصحیح حسن ذوالفقاری و جلیل اصغریان رضایی. تهران: نشر چشمه.
- کمبل، جوزف (1396). قهرمان هزار چهره.ترجمه شادی خسرو پناه. چ هشتم. مشهد: گل آفتاب.
- کوپر، جین سی (1386). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمۀ ملیحه کرباسیان. چ دوم. تهران: نشر نو.
- گورین، ویلفرد، ال و دیگران (1370). رویکردهای نقد ادبی. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: اطلاعات.
- مختاری، محمد (1379). اسطورۀ زال. چ دوم. تهران: توس.
- مورنو، آنتونیو (1388). یونگ، خدایان وانسان مدرن. ترجمۀ داریوش مهرجویی. چ پنجم. تهران: نشر مرکز.
- یاوری، حورا (1396). روانکاوی و ادبیات (دو متن، دو جهان، دو انسان). چ دوم. تهران: سخن.
- یونگ، کارل گوستاو (1378). خاطرات، رویاها، اندیشه‌ها. ترجمۀ پروین فرامرزی. چ سوم. مشهد: آستان قدس رضوی.
- ________ (1386). تحلیل رویا. مترجم رضا رضایی. چ سوم. تهران: نشرافکار.
- ________ (1387). انسان وسمبل‌هایش. چ ششم. ترجمه محمود سلطانیه. تهران: جامی.
- ________ (1389). روح و زندگی. ترجمۀ لطیف صدقیانی. چ چهارم. تهران: انتشارات جامی.
- ________ (1390) الف. روان‌شناسی ضمیر ناآگاه. چ ششم. ترجمه محمد علی امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
- ________ (1390) ب. چهارصورت مثالی. ترجمۀ پروین فرامرزی. چ سوم. مشهد: آستان قدس رضوی.
- ________ (1390) ج. روان‌شناسی و کیمیاگری. ترجمۀ محمود بهفروزی. چ اول. تهران: جامی.
- ________ (1397). ناخودآگاهی جمعی و کهن‌الگو، مترجمان فرناز گنجی، دکتر محمد باقر اسمعیل پور، چ دوم، تهران: جامی.
