باورهای عامه در رمان درخت انجیر معابد

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره)، تهران، ایران
چکیده
ادبیات اقلیمی ابزار مهمی در کشف سازوکارهای سنت­ها، آیین­ها و آداب و رسوم ملل مختلف در نظام اجتماعی است که هدف از آن، به­دست آوردن اطلاعات جامعه­شناسی، مردم­شناسی و بررسی عناصر هویت­ساز فرهنگی در درازنای تاریخ است. از این رو، بسیاری از مضامین عامه را می­توان در ادبیات اقلیمی، ازجمله رمان درخت انجیر معابد جست­وجو کرد. بنابراین، جستار حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، ﻣﺴﺌﻠﮥ درخت­پرستی و مولفه­های ادب عامه را در این رمان مورد بررسی قرار داده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که احمد محمود درصدد پیوند میان بن­مایه­های اسطوره­­ای با باورهای عامه در این رمان بوده است و خویشکاری­های شخصیت­های رمان را در تقابل با طبیعت، به تصویر کشیده و نیز، نقبی به باورها و اعتقادهای مردم جنوب زده است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آزادگان، جمشید(1392).تاریخ ادیان ابتدایی و قدیم. تهران: سمت.
- آشتیانی،جلال‌الدین(1377).تجزیه و تحلیل افکار عرفان بودیسم و جنیسم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
-آموزگار، ژاله(1374).تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
- اسماعیل‌پور، ابوالقاسم(1391).اسطوره، بیان نمادین. تهران: سروش.
- افشاری، مهران(1387).تازه به تازه، نو به نو. با مقدّمه کتایون مزداپور. تهران: چشمه.
- الیاده، میرچا(1375).اسطوره، رویا و راز. ترجمه رویا منجّم. تهران: فکر روز.
- _______(1392).چشم اندازهای اسطوره. ترجمه جلال ستّاری. تهران: توس.
- _______(1393).تصاویر و نمادها. ترجمه محمّد کاظم مهاجری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
- _______(1394).رساله در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستّاری. تهران: سروش.
- انجوی شیرازی، سیّد ابوالقاسم(1371). گذری و نظری در فرهنگ مردم. تهران: اسپرک.
- انوشه، حسن(1375).دانش‌نامه ادب فارسی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور فرهنگی.
- بهار، مهرداد(1352).«درخت مقدّس». الفبا. ش1. ص 97- 93.
- تفضّلی، احمد(1378).تاریخ ادبیات پیش از اسلام. به‌کوشش ژاله آموزگار. تهران: سخن.
- جابز،گرترود(1395).سمبل‌ها. ترجمه محمّدرضا بقاپور. تهران: مترجم.
- جاهودا، گوستاو(1371).روان‌شناسی خرافات. ترجمه محمّد تقی براهنی. مشهد: آستان قدس رضوی.
- جمال‌زاده، محمدعلی(1341).فرهنگ لغات عامیانه. به‌کوشش محمّد جعفر محجوب. تهران: فرهنگ ایران زمین.
- جهان‌شاهی افشار، علی و جهادی حسینی، سیّد امیر(1396).«جادو و جادوگری در قصّه امیر ارسلان نامدار». فرهنگ و ادبیات عامّه. ش 18. ص 130- 105.
-دوبوکور،مونیک(1391).رمزهای زنده جان. ترجمه جلال ستّاری. تهران: مرکز.
- دورکیم، امیل(1384).صور بنیانی حیات دینی. ترجمه باقر پرهام. تهران: مرکز.
- ذوالفقاری، حسن(1395).«بررسی و تحلیل نمایش‌های باران‌خواهی و باران‌خوانی در ادبیات عامّه ایران(با تکیه بر نمایش‌های کوسه‌گردی و عروس باران)». کهن‌نامه ادب پارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س 7. ش 4. ص 99- 61.
-_______(1397).زبان و ادبیات عامّه. تهران: سمت.
- رضی، هاشم(1381).دانش‌نامه اساطیر ایران باستان: عصر اوستایی تا پایان دوران ساسانی. تهران: سخن.
- روح‌الامینی، محمود(1374).زمینه فرهنگ‌شناسی. تهران: جهاد دانشگاهی.
- ستّاری، جلال(1377).جهان‌شناسی اسطوره. تهران: مرکز.
- سرلو،خوان ادواردو(1392).فرهنگ نمادها. ترجمه مهرانگیز اوحدی. تهران: دستان.
- شعربافیان، حمیدرضا(1383).باورهای عامیانه در ایران. به گزارش سیّاحان غربی. تهران: محقق.
- شوالیه، ژان و گربران، آلن(1378).فرهنگ نمادها. ترجمه سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
- صدقه،جان(1378).«درخت در اساطیر کهن». ترجمه محمّدرضا ترکی. شعر. ش26. ص 145-141.
- عطار نیشابوری، محمّدبن‌ابراهیم(1371).منطق‌‌الطیر(مقامات‌الطیور).تصحیح سیّد صادق گوهرین. تهران: علمی و فرهنگی.
- علی اکبری، نسرین و همکاران(1396).«باورها و عناصر ادبیات عامّه در رمان ورچم محمّدرضا همزه‌یی». جستارهای داستانی در ادب فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی کرمانشاه. ش1. ص74- 57.
- علی‌پور سعدانی، رضا و شیخ‌زاده، مرجان(1388).«اشیای جادویی در فرهنگ عامّه ایران و ﺗﺄثیر آن در نقاشی مکتب سقاخانه». باغ نظر. س6. ش11. ص68- 53.
- فریزر، جیمز جورج(1394).شاخه زرّین، پژوهشی در جادو و دین. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
- کردی، رسول(1387).«باورهای عامیانه در دیوان خاقانی». آموزش زبان و ادب فارسی. ش2. ص37- 32.
- محجوب، محمّدجعفر(1387). ادبیات عامیّانه ایران(مجموعه مقاله‌هایی درباره افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران). به-کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: چشمه.
- محمّدی، محمّد هادی و قایینی، زهره(1380).تاریخ ادبیات کودکان. تهران: چیستا.
- محمود،احمد(1379).درخت انجیر معابد. تهران: معین.
- معصوم شیرازی، محمّد(1345).طرایق‌ التحقیق. تصحیح محمّد جعفر محجوب. بی‌جا: کتاب‌فروشی باران.
- ناقد،خسرو(1376).«ایران‌شناسی در غرب، کتاب‌شناسی قصّه‌های مشدی گلین خانم(مارتسولف اولریش و امیر حسینی)». ایران‌شناسی. س9. ش3. ص 580- 570.
- وارینگ، فیلیپ(1371).فرهنگ خرافات. ترجمه احمد حجّاران. تهران: موفّق.
- هال، جیمز(1390).فرهنگ نگاره‌یی نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمه رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
- هدایت، صادق(1387).فرهنگ عامیّانه مردم ایران. تهران: چشمه.
- همزه‌یی، محمّدرضا(1388). بررسی جامعه‌شناختی فرهنگ خوراک در ایران، در دورنمای گفتمان توسعه پایدار، کرمانشاه: دانشگاه رازی.