سعد و نحس ایام در باورها و امثال‌و‌حکم بیرجند

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
دکتری زیان و ادبیات فارسی از دانشگاه قم
چکیده
یکی از مسائل شایع میان مردم، اعتقاد به مبارکی و میمنت بعضی روزها و نحسی و شومی بعضی دیگر است. ایرانیان در ایام سال، روزهایی را سعد و روزهایی را مکروه و منحوس

می­شمرده­اند و اعتقاد به سعد و نحس روزهای هفته متأثر از درون­مایه­های مهری است که در آیین آنان هفت سیاره قداست ویژه­ای دارند و ایزدانی هستند با نیرویی بسیار مؤثر در سرنوشت جهان هستی و انسان. این مقاله با بررسی ضرب­المثل­ها و باورهای عامیانۀ مردم بیرجند دربارۀ این موضوع، کوشیده است بازتاب اعتقاد کهن سعد و نحس ایام را در میان مردم منطقه نشان دهد و در حد امکان علل و اسباب این اعتقادات را بکاود. یکی از باورهای مردم منطقه اعتقاد به نحوست روز شنبه و شب چهارشنبه است که در باورهای نجومی کهن ریشه دارد. در این گفتار، به پاره­ای از مهم­ترین باورهای مردمی منطقه­ بیرجند دربارۀ سعد و نحس ایام به شیوۀ­ توصیفی پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- قرآن کریم
- ابن ماجه، محمد بن یزید (بی‌تا). السنن. تحقیق محمدفؤاد عبدالباقی. ج2. بی‌جا: دارالفکر.
- باقری حسن کیاده، معصومه و حشمتی، مهناز (1393). «پیشگویی و طالع‌بینی در متون ایرانی دورۀ میانه». فرهنگ و ادبیات عامه. س 2. ش3.
- بهمنیار، احمد (1381). داستان نامۀ بهمنیاری. چ 3. تهران: دانشگاه تهران.
- بیرونی، ابوریحان (1363). آثارالباقیه. ترجمه اکبر داناسرشت. چ 3. تهران: امیرکبیر
- بیهقی، حسین‌علی (1365). پژوهش و بررسی فرهنگ عامه مردم ایران. تهران: آستان قدس
- پرتوی آملی، مهدی (1385). ریشه‌های تاریخی امثال و حکم. چ 5. تهران: سنایی
- پورداود، ابراهیم (1377). یشت‌ها. ج 1. تهران: اساطیر.
- حسینی، مریم (1391). «بن‌مایۀ آیین‌های مهر و زرتشت در هفت‌پیکر نظامی». جستارهای ادبی. ش176.
- ذوالفقاری، حسن (1388). فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی. 2ج. تهران: معین.
- ----------- (1395). باورهای عامیانۀ مردم ایران. چ2، تهران: چشمه.
- رضایی، جمال (1381). بیرجندنامه. به اهتمام محمود رفیعی. تهران: هیرمند.
- رضی، هاشم (1380). پژوهشی در گاه‌شماری و جشن‌های ایران باستان. تهران: بهجت.
- -------- (1371). آیین مهر(میترائیسم). تهران: بهجت.
- زعفرانلو، رقیه (1382). سیمای میراث فرهنگی شهرستان بیرجند. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
- زنگویی، حسین (1392). دستان‌ها و داستان‌ها، تهران: فکر بکر.
- ---------- (1393). «زبان و فرهنگ عامه در دیوان نزاری». مجموعه مقالات همایش ملی نقد و تحلیل زندگی، شعر و اندیشۀ حکیم نزاری قهستانی. دانشگاه بیرجند.
- سرمد، غلامعلی (1376). سخن پیر قدیم یا ضرب‌المثل‌های بیرجندی. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
- ---------- (1395). سخن پیر قدیم یا ضرب‌المثل‌های بیرجندی. کتاب سوم. تهران: روزگار.
- سعیدی، سهراب (1394). «بررسی باورها و عقاید عامیانه مردم هرمزگان». پژوهش‌نامه فرهنگی هرمزگان. ش 8 و9. صص 119-135
- شاردن، ژان (1372). سفرنامه. ترجمه اقبال یغمایی. ج5. تهران: توس.
- شعربافیان، حمیدرضا (1383). باورهای عامیانه در ایران به گزارش سیاحان غربی. مشهد: محقق.
- صنعانی، عبدرزاق (بی‌تا). المصنف. تحقیق حبیب الرحمن الاعظمی. ج 11. بی‌جا
- عابدوف، داداجان (1395). آیین‌ها و باورهای مردم دری‌زبان افغانستان. ترجمه بهرام امیراحمدیان. چ 1. تهران: ندای تاریخ.
- متون پهلوی (1371). جاماسب جی. گزارش سعید عریان. چ1. تهران: کتابخانه ملی.
- مسعود سعد سلمان (1362). دیوان مسعود سعد سلمان. تصحیح رشید یاسمی. چ 2. تهران: امیرکبیر.
- مطهری، مرتضی (1362). دفاع از سیزده. بی‌جا: واحد فرهنگی مسجد انصارالحسین.
- منوچهری دامغانی، ابوالنجم احمدبن‌قوص (1387). دیوان اشعار منوچهری دامغانی. به کوشش برات زنجانی. چ 1. تهران: دانشگاه تهران.
- میهن‌دوست، محسن (1380). پژوهش عمومی فرهنگ عامه. تهران: توس.
- نصیرالدین طوسی. مدخل منظوم در فن نجوم (نسخه خطی). کتابخانه مجلس شورای اسلامی. ش 90855.
- نقی‌زاده، حسن و روستا، مرضیه (1394). «بررسی روایات نحوست روز دوشنبه». حدیث‌پژوهی. س 7. ش 14. صص 153-178.
- نوری، یحیی (1388). اسلام و عقاید و آراء بشری. تهران: فراهانی.
- ورمازرن، مارتین (1375). آیین میترا. ترجمه بزرگ نادرزاد. چ 2. تهران: چشمه.
- هدایت، صادق (1378). فرهنگ عامیانه مردم ایران. به کوشش جهانگیر هدایت. چ 2. تهران: چشمه.
- ---------- (1334). نیرنگستان. چ 2. تهران: امیرکبیر.