بررسی تطبیقی وجوه نوستالژیگرایی در منظومه‌های محلیِ معاصر
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشگاه هرمزگان
2
دانشگاه تربیت درس
چکیده
یکی از بارزترین مظاهر فرهنگ عامه اقوام ایرانی، اشعار محلی است که به زبان و گویش محلی سروده میشوند. منظومه بلند نوستالژیک، گونه نوپدیدی از شعر محلی است که نشانه‌های آن از نیمه دوم قرن اخیر، در اقوام مختلف ایرانی مشاهده میشود. این منظومهها که عمدتاً روزگار ماقبل تجددِ عصر پهلوی را بازتاب میدهند، نمایشگر غم غربت و نوستالژیگرایی شاعران محلی و به‌تبع آن اقوام ایرانیاند. در مقاله حاضر، وجوه نوستالژیگرایی در 40 منظومه برجسته محلی بررسی شده است. واکاوی این منظومهها نشان میدهد که بازگشت به کودکی و بازگشت به طبیعت، برجستهترین وجوه نوستالژیگرایی در این اشعار است و شاعران محلی میکوشند از طریق اشاره به جغرافیای بومی، آداب و رسوم، بازیها، ابزارها، اشخاص و اماکن نوستالژیک، خاطره جمعی مردم خویش را بیدار کنند و بر حفظ مؤلفههای هویت بومی تأکید ورزند. برخی دیگر از وجوه نوستالژیگرایی نظیر اسطوره‌گرایی و شکایت از روزگار، با فراوانی کمتر در این منظومهها بازتاب یافتهاند. بازنمایی عناصر فرهنگ عامه اقوام ایرانی در این پژوهش نشان میدهد که این مؤلفهها، با وجود تنوع و تفاوت، دارای جنبه‌های مشترک بسیاری هستند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
آبراهم،کارل(1377). جهان اسطوره‌شناسی، ترجمه جلال ستاری، تهران: مرکز
احمدپناهی،محمد(1383). ترانه و ترانه سرایی در ایران، چ دوم، تهران: سروش
اشرف زاده ، حمیدرضا. «رمانتیسم، اصول آن و نفوذ آن در شعر معاصر ایران» . نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد.سال 35. شماره اول و دوم. صص30ـ 25
اکبری،منوچهر(1380). زیر بهون، چ اول، تهران: سیاست
انوشه،حسن(1376) . فرهنگ نامة ادب فارسی، ج2، چ اول، تهران : انتشارات سازمان چاپ و انتشار.
اسنودن،روت(1391).خودآموز فروید.ترجمۀ نورالدین رحمانیان.چ ششم. تهران:آشیان
الیاده، میرچا(1374). اسطوره و رمز ، ترجمه جلال ستاری، چ اول ، تهران: مرکز
بخشی، نساء(1393) نوستالژی در حوزۀ ادبیات نمایشی، چ اول، همدان:نشرسکر.
پدرام، منصور(1392).تَلواسه، چ اول،شیراز:لوزا
تقی زاده، صفدر ( 1381). «نوستالژی » ،مجله بخارا، شماره 24، صص 202-205
ثروت،منصور(1376) . « شهریار و منظومۀ حیدربابا » ، نشریة شناخت ، شمارۀ24،صص89-100
جهانبخت ، سیدحمید ( 1390). پیر لرستان، خرم آباد: آل احمد
حسینی اندرو ، حسن ( 1380). تیم جار ، چ اول ، تهران: شعاع
حدّاد سامانی ، فریدون ( 1380). شیراز داغه ، چ اول ، شهرکرد: انتشارات دهقان سامانی
حق شناس ، محی‌الدین (1386). شارکم سنه ، چ دوم ، تهران: پانیذ
حیدرزاده، محمدرضا(1397). چِلّه دَن سیزدَه یَه چن ، بجنورد: نشر درج سخن.
دوستی ، کرم ( 1390) . پژاره ، خرم آباد: سیفا
راهپیما،خلیل(1386). دیارم گله دار ، چ اول، شیراز: ایلاف
رحمانی،صادق (1384). اَنار و بادگیر ، چ دوم، تهران: همسایه
رزاقی ابهری ، عبداله ( 1385) . ملا داغینا سلام ، چاول ، تهران: کمال اندیشه
روانبد، محمدعبدللّه (1396). منظومة مَکُّران ، چ اول .تهران: شیخ شرفی
ریچاردز، بری.(1391). روانکاوی فرهنگ عامه . ترجمة حسین پاینده. چ دوم ، تهران:ثالث
رئیس الذاکرین ، غلامعلی(1387). کاکلک (اشعاری به گویش سیستانی) ، چ اول ، مشهد : سنبله
زرین کلاه، همتعلی(1393). شهرهزارکوچه: را بر در آئینه گویش منظوم محلی، چ اول ، کرمان: انتشارات فرهنگ عامه
زنگویی ، عبدالمجید ( 1384). بومی سرایی در بوشهر ، چ اول ، تهران: لیان
ژوکوفسکی، والنتین(1382). اشعار عامیانه در عصر قاجار، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: اساطیر
سلاجقه، پروین(1389). نقدنوین در حوزة شعر، چ اول ، تهران : مروارید.
سنگبر،صالح (1382).یادتن. چ دوم ، بندرعباس:خانه چاپ
سوقی ، ستار (1381). ساوچی ، چ 2 ، گرگان: مختومقلی فراغی
شاه محمدی،منصور.(1378).گؤروش دنا داغیندان ، شیراز: نشر کیان
شکوهی ، فرهنگ ( 1386). تَ یِ مِ ( یادت هست) ، سمنان : آبرخ
شریفیان،مهدی(1387). نوستالژی در اشعار اخوان ثالث ،چ اول، تهران : سخن.
شمیسا،سیروس(1391). مکتب‌های ادبی.چ دوم ، تهران: قطره.
صائب، محمد علی (1389) دیوان صائب ، به کوشش جهانگیر منصور، چ ششم، تهران: نگاه
صابری ، سعیداله (1393). گلستان سهند ، چ اول ، تبریز : احرار
صادقی امیری،علی اکبر(1395). منظومه امیرکلا ، چ اول ، تهران:انتشارات فراسخن
صفری،جهانگیر ( 1389). « بررسی نوستالژی در دیوان ناصر خسرو» ، پژوهشنامه ادب غنایی،شماره 15،صص 75-98.
صمدزاده،بالغ (1393). سلام برحیدربابا.چ اول ، قم: مهر امیرالمؤمنین
طاهری نیا،علی باقر( 1390) . «بررسی نوستالژی در اشعار ابن خفاجه» ،پژوهشنامه ادب غنایی،دانشگاه سیستان ،شماره 17،صص 149-172
طیّار، حاج عبدالرحمان(1384). اورموگؤلو ، ارومیه: انتشارات یاز
عباسی ، علی اصغر ( 1395). دیوان آرام ، چ اول ، ایلام: زانا
علیدوستی،همایون (1390). یاشاسین شهرکیان ، تهران: انتشارات سوره مهر
فورست،لیلیان.(1392).رمانتیسم ، ترجمه مسعود جعفری ، چ ششم ، تهران:مرکز
فیاضی ، اسفندیار ( 1385). ای خوش او روزا ، چ اول، گناباد : پشن
قاسم آبادی،سوسن(1394). ایرَیِمِنگ سِئزلَرِهِ(حرف‌های دلم) ، چ اول ، بجنورد: درج سخن
قهرمان، تیمور ( 1394) قول و غزل ، چ اول ، تهران: محقق
کامیاب،نصرت اللّه (1392). نغمه‌های برزکوه ، چ اول ، تهران: نشر روزگار
کلاهچیان،فاطمه(1386) «نوستالژی در شعر کلاسیک عرفانی» ، رسالۀ دکتری:دانشگاه خوارزمی تهران
گودرزی ، محمدرضا (1389). سرواجه ، چ1 ، سمنان: کتاب سمنگان
گیفورد،تری.(1390).ادبیات شبانی،چ اول ، تهران: نشر نشانه
محجوب،محمدجعفر(1393). ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری،چ پنجم،تهران:چشمه
مقدسی،علی محمد(1397). سمنی نامه، چ اول ، تهران:علوی
منزوی،حسین( 1388). «حیدربابای شهریار» ، ماهنامه حافظ ، شماره 64 ، صص 37-36
منظوری،ناصر(1388). آشوبی شدگی در شعر شهریار،چ اول،تهران:اندیشه نو
معماریان ، رحیم ( 1394). پینکی دیمی دیلی ، چ اول ، سمنان: آبرخ
موسویان ،سیدشاهرخ ( 1380). کُه دنا ، چ اول ، تهران : نقش جهان
نیک مرام،مسلم(1397). روزُن چوکلکی، چ اول ، بندرعباس:پردیس کیان
هدایتی ، منصور ( 1388). مثنوی بچابچا ، چ اول ، ساری: شلفین
یوسفوند، فیروز(1388). هفت چشمه سلام، چ اول ، خرم آباد : انتشارات شاپورخواست
احمدپناهی،محمد(1383). ترانه و ترانه سرایی در ایران، چ دوم، تهران: سروش
اشرف زاده ، حمیدرضا. «رمانتیسم، اصول آن و نفوذ آن در شعر معاصر ایران» . نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد.سال 35. شماره اول و دوم. صص30ـ 25
اکبری،منوچهر(1380). زیر بهون، چ اول، تهران: سیاست
انوشه،حسن(1376) . فرهنگ نامة ادب فارسی، ج2، چ اول، تهران : انتشارات سازمان چاپ و انتشار.
اسنودن،روت(1391).خودآموز فروید.ترجمۀ نورالدین رحمانیان.چ ششم. تهران:آشیان
الیاده، میرچا(1374). اسطوره و رمز ، ترجمه جلال ستاری، چ اول ، تهران: مرکز
بخشی، نساء(1393) نوستالژی در حوزۀ ادبیات نمایشی، چ اول، همدان:نشرسکر.
پدرام، منصور(1392).تَلواسه، چ اول،شیراز:لوزا
تقی زاده، صفدر ( 1381). «نوستالژی » ،مجله بخارا، شماره 24، صص 202-205
ثروت،منصور(1376) . « شهریار و منظومۀ حیدربابا » ، نشریة شناخت ، شمارۀ24،صص89-100
جهانبخت ، سیدحمید ( 1390). پیر لرستان، خرم آباد: آل احمد
حسینی اندرو ، حسن ( 1380). تیم جار ، چ اول ، تهران: شعاع
حدّاد سامانی ، فریدون ( 1380). شیراز داغه ، چ اول ، شهرکرد: انتشارات دهقان سامانی
حق شناس ، محی‌الدین (1386). شارکم سنه ، چ دوم ، تهران: پانیذ
حیدرزاده، محمدرضا(1397). چِلّه دَن سیزدَه یَه چن ، بجنورد: نشر درج سخن.
دوستی ، کرم ( 1390) . پژاره ، خرم آباد: سیفا
راهپیما،خلیل(1386). دیارم گله دار ، چ اول، شیراز: ایلاف
رحمانی،صادق (1384). اَنار و بادگیر ، چ دوم، تهران: همسایه
رزاقی ابهری ، عبداله ( 1385) . ملا داغینا سلام ، چاول ، تهران: کمال اندیشه
روانبد، محمدعبدللّه (1396). منظومة مَکُّران ، چ اول .تهران: شیخ شرفی
ریچاردز، بری.(1391). روانکاوی فرهنگ عامه . ترجمة حسین پاینده. چ دوم ، تهران:ثالث
رئیس الذاکرین ، غلامعلی(1387). کاکلک (اشعاری به گویش سیستانی) ، چ اول ، مشهد : سنبله
زرین کلاه، همتعلی(1393). شهرهزارکوچه: را بر در آئینه گویش منظوم محلی، چ اول ، کرمان: انتشارات فرهنگ عامه
زنگویی ، عبدالمجید ( 1384). بومی سرایی در بوشهر ، چ اول ، تهران: لیان
ژوکوفسکی، والنتین(1382). اشعار عامیانه در عصر قاجار، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: اساطیر
سلاجقه، پروین(1389). نقدنوین در حوزة شعر، چ اول ، تهران : مروارید.
سنگبر،صالح (1382).یادتن. چ دوم ، بندرعباس:خانه چاپ
سوقی ، ستار (1381). ساوچی ، چ 2 ، گرگان: مختومقلی فراغی
شاه محمدی،منصور.(1378).گؤروش دنا داغیندان ، شیراز: نشر کیان
شکوهی ، فرهنگ ( 1386). تَ یِ مِ ( یادت هست) ، سمنان : آبرخ
شریفیان،مهدی(1387). نوستالژی در اشعار اخوان ثالث ،چ اول، تهران : سخن.
شمیسا،سیروس(1391). مکتب‌های ادبی.چ دوم ، تهران: قطره.
صائب، محمد علی (1389) دیوان صائب ، به کوشش جهانگیر منصور، چ ششم، تهران: نگاه
صابری ، سعیداله (1393). گلستان سهند ، چ اول ، تبریز : احرار
صادقی امیری،علی اکبر(1395). منظومه امیرکلا ، چ اول ، تهران:انتشارات فراسخن
صفری،جهانگیر ( 1389). « بررسی نوستالژی در دیوان ناصر خسرو» ، پژوهشنامه ادب غنایی،شماره 15،صص 75-98.
صمدزاده،بالغ (1393). سلام برحیدربابا.چ اول ، قم: مهر امیرالمؤمنین
طاهری نیا،علی باقر( 1390) . «بررسی نوستالژی در اشعار ابن خفاجه» ،پژوهشنامه ادب غنایی،دانشگاه سیستان ،شماره 17،صص 149-172
طیّار، حاج عبدالرحمان(1384). اورموگؤلو ، ارومیه: انتشارات یاز
عباسی ، علی اصغر ( 1395). دیوان آرام ، چ اول ، ایلام: زانا
علیدوستی،همایون (1390). یاشاسین شهرکیان ، تهران: انتشارات سوره مهر
فورست،لیلیان.(1392).رمانتیسم ، ترجمه مسعود جعفری ، چ ششم ، تهران:مرکز
فیاضی ، اسفندیار ( 1385). ای خوش او روزا ، چ اول، گناباد : پشن
قاسم آبادی،سوسن(1394). ایرَیِمِنگ سِئزلَرِهِ(حرف‌های دلم) ، چ اول ، بجنورد: درج سخن
قهرمان، تیمور ( 1394) قول و غزل ، چ اول ، تهران: محقق
کامیاب،نصرت اللّه (1392). نغمه‌های برزکوه ، چ اول ، تهران: نشر روزگار
کلاهچیان،فاطمه(1386) «نوستالژی در شعر کلاسیک عرفانی» ، رسالۀ دکتری:دانشگاه خوارزمی تهران
گودرزی ، محمدرضا (1389). سرواجه ، چ1 ، سمنان: کتاب سمنگان
گیفورد،تری.(1390).ادبیات شبانی،چ اول ، تهران: نشر نشانه
محجوب،محمدجعفر(1393). ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری،چ پنجم،تهران:چشمه
مقدسی،علی محمد(1397). سمنی نامه، چ اول ، تهران:علوی
منزوی،حسین( 1388). «حیدربابای شهریار» ، ماهنامه حافظ ، شماره 64 ، صص 37-36
منظوری،ناصر(1388). آشوبی شدگی در شعر شهریار،چ اول،تهران:اندیشه نو
معماریان ، رحیم ( 1394). پینکی دیمی دیلی ، چ اول ، سمنان: آبرخ
موسویان ،سیدشاهرخ ( 1380). کُه دنا ، چ اول ، تهران : نقش جهان
نیک مرام،مسلم(1397). روزُن چوکلکی، چ اول ، بندرعباس:پردیس کیان
هدایتی ، منصور ( 1388). مثنوی بچابچا ، چ اول ، ساری: شلفین
یوسفوند، فیروز(1388). هفت چشمه سلام، چ اول ، خرم آباد : انتشارات شاپورخواست
