آیین‌های زایش در فرهنگ و ادبیات عامۀ استان بوشهر
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشگاه کاشان
2
مدرس دانشگاه کاشان
چکیده
باروری و هنجارهای قومی، دو مفهوم مرتبط به همدیگر هستند که در شیوه‌های قومی و مناسک جمعی معنا می‌یابند. هر ساختار قومی، مناسک و آیین زایش متناسب با خود را دارد که امری جمعی ـ فرهنگی و دارای کارکرد اجتماعی است. تلفیق باورهای باروری به‌منزلۀ پدیدهای زیستی ـ فرهنگی در گروههای چند قومیتی قابل بررسی است. بر این اساس، در پژوهش حاضر کوشش شده با تمرکز بر مفهوم «آستانگی» نزد ویکتور ترنر و نظریۀ «تشرف» ونجنپ به بررسی آیین‌ها و مناسک مرتبط با زایش در استان بوشهر پرداخته شود. همچنین سعی شد این مسئله در مباحث فرهنگ عامه، از منظر فرهنگی و اجتماعی مورد مقایسه و تحلیل قرار گیرد. روش پاسخ به این پرسش، مبتنی بر روش تاریخی (اسناد دست‌اول مردمشناسی) و مصاحبۀ گروه کانونی بوده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که مطابق نظریۀ تشرف ون جنپ، ابعاد سهگانۀ زایش در فرهنگ بوشهری شامل مناسک الحاق (آش هفدنگرو، پا گرفتن، نون پوشی، توهترسک، نذر گلال، ختنهسوران)، مناسک انتقال (مختک درآوردن، ناف بریدن، چله شورون، اُوسی و پریزگار) و مناسک جدایی (چله‌بر، گل مسه، کیزه انداختن، دریا مابر) هستند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- احمدی‌ریشهری، عبدالحسین (1380). سنگستان. جلد دوم، شیراز: نوید.
- آپادورای، آرجون (1380). چشم اندازه‌ای قومی جهانی: یادداشت‌ها و پرسش‌هایی درباره انسان‌شناسی فراملی. ترجمه: فریده ممتاز. انسان‌شناسی1: 35 – 27.
- آتشی، منوچهر (1380). اتفاق آخر. چاپ اول. تهران: نگاه.
- آتشی، منوچهر (1390). مجموعه اشعار جلد 1 و 2. چاپ اول. تهران: نگاه.
- بیتس، دانیل و پلاگ، فرد (1389-1375) انسان‌شناسی فرهنگی، مترجم: محسن ثلاثی، انتشارات: علمی، تهران.
- بختیاری، محمد‌عزیز؛ حسامی، فاضل (۱۳۸۷). درآمدی بر نظریه‌های اجتماعی دین. قم: موسسه آموزشی امام خمینی(ره).
- پراپ، ولادیمیر (1371). ریخت‌شاسی قصه‌های پریان. ترجمه: فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
- پرویزی، رسول (1357). شلوارهای وصله‌دار. تهران: جاودان.
- ترنر، ویکتور (۱۳۸۱). اسطوره و نماد، ترجمه: علیرضا حسن‌زاده، کتاب ماه هنر، ش۵۱-۵۲، ص۷۰-۷۷.
- جهازی، ناهید (1381). افسانه‌های جنوب (استان بوشهر). تهران.
- چوبک، صادق (1352) سنگ صبور. انتشارات جاویدان.
- چوبک، صادق (1352) روز اول قبر. تهران: جاویدان.
- دریانورد، غلامحسین (1389) «مطالعه آیین‌ها، باورها، اصطلاحات عامیانه و موجودات خیالی استان بوشهر و ردپای آن در ادبیات معاصر جنوب». فصلنامه پژوهشی فرهنگ بوشهر. شماره 5 و 6. 53-70.
- رنجبر، احمد (1380). روش تحقیق و مأخذشناسی، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
- روانی پور، منیرو (1368). اهل غرق. تهران: خانه آفتاب.
- روانی پور، منیرو (1378). کولی کنار آتش. تهران: مرکز.
- رودنبولر، اریک (1387) ارتباطات آیینی از گفتگوهای آیینی تا جشن‌های رسانه‌ای شده، ترجمه: عبدالله گویان. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- شهپر، ساره (1396). «آیین‌های زایش در فرهنگ‌عامۀ منطقۀ لارستان». دوماهنامه فرهنگ و ادبیات‌عامه. سال5. شماره17. صص: 1-20.
- شیاسی، مرتضی؛ ولی‌عرب، مسعود (۱۳۹۶). «بررسی تأثیر دریا بر فرهنگ‌عامه مردم بوشهر». تاریخ‌نامه خوارزمی. سال پنجم. شماره ۱۵. صص: ۱۱۶-۱۳۲.
- طبیبی، حشمت‌الله (1371). مبانی‌جامعه‌شناسی و مردمشناسی ایلات و عشایر، انتشارات دانشگاه‌تهران.
- فکوهی، ناصر (1388). «تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی». تهران: نی.
- نوروزی، فاطمه؛ جعفری، مریم (1391) «نگاه جنسیتی به باورهای‌عامیانه در زمینۀ نازایی، حفظ جنین و پیشگویی جنسیت فرزند (مطالعۀ موردی شهر گراش)»، مجلۀ انسان‌شناسی، سال دهم، شماره شانزده، ص: 161-178.
- یاحقی، محمدجعفر (1369). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: سروش.
- کرمی‌پور اله‌کرم؛ صالحی‌اردکانی مصطفی (۱۳۹۴) تحلیل و بررسی ماهیت و کارکرد آیین از دیدگاه ویکتور ترنر، فصلنامه پژوهش‌های ادیانی، دوره۳، شماره۵، صص ۷۹-۹۸.
- مور، جری.دی.(1391).زندگی و اندیشه بزرگان انسان‌شناسی؛ ترجمه: هاشم آقابیگ پور، جعفر احمدی تهران: جامعه شناسان.
- موریس، برایان (1383). مطالعات مردم‌شناختی دین، ترجمه: حسین شرف‌الدین و فولادی، قم: کوثر.
- Turner, V (1979), Frame, flow and reflection: Ritual and drama as public liminality, Japanese Journal of Religious Studies,pp.465-499.
- Turner, V. W. (1969). The Ritual Process: Structure And Anti-Structure, Hawthorne, NY: Aldine De Gruyter.
- Van Gennep, A. (1975). The Rites of Passage. Chicago, University of Chicago.
- Westerveld, Judith (2010), liminality In Contemporary Art, Amsterdam.
- آپادورای، آرجون (1380). چشم اندازه‌ای قومی جهانی: یادداشت‌ها و پرسش‌هایی درباره انسان‌شناسی فراملی. ترجمه: فریده ممتاز. انسان‌شناسی1: 35 – 27.
- آتشی، منوچهر (1380). اتفاق آخر. چاپ اول. تهران: نگاه.
- آتشی، منوچهر (1390). مجموعه اشعار جلد 1 و 2. چاپ اول. تهران: نگاه.
- بیتس، دانیل و پلاگ، فرد (1389-1375) انسان‌شناسی فرهنگی، مترجم: محسن ثلاثی، انتشارات: علمی، تهران.
- بختیاری، محمد‌عزیز؛ حسامی، فاضل (۱۳۸۷). درآمدی بر نظریه‌های اجتماعی دین. قم: موسسه آموزشی امام خمینی(ره).
- پراپ، ولادیمیر (1371). ریخت‌شاسی قصه‌های پریان. ترجمه: فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
- پرویزی، رسول (1357). شلوارهای وصله‌دار. تهران: جاودان.
- ترنر، ویکتور (۱۳۸۱). اسطوره و نماد، ترجمه: علیرضا حسن‌زاده، کتاب ماه هنر، ش۵۱-۵۲، ص۷۰-۷۷.
- جهازی، ناهید (1381). افسانه‌های جنوب (استان بوشهر). تهران.
- چوبک، صادق (1352) سنگ صبور. انتشارات جاویدان.
- چوبک، صادق (1352) روز اول قبر. تهران: جاویدان.
- دریانورد، غلامحسین (1389) «مطالعه آیین‌ها، باورها، اصطلاحات عامیانه و موجودات خیالی استان بوشهر و ردپای آن در ادبیات معاصر جنوب». فصلنامه پژوهشی فرهنگ بوشهر. شماره 5 و 6. 53-70.
- رنجبر، احمد (1380). روش تحقیق و مأخذشناسی، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
- روانی پور، منیرو (1368). اهل غرق. تهران: خانه آفتاب.
- روانی پور، منیرو (1378). کولی کنار آتش. تهران: مرکز.
- رودنبولر، اریک (1387) ارتباطات آیینی از گفتگوهای آیینی تا جشن‌های رسانه‌ای شده، ترجمه: عبدالله گویان. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- شهپر، ساره (1396). «آیین‌های زایش در فرهنگ‌عامۀ منطقۀ لارستان». دوماهنامه فرهنگ و ادبیات‌عامه. سال5. شماره17. صص: 1-20.
- شیاسی، مرتضی؛ ولی‌عرب، مسعود (۱۳۹۶). «بررسی تأثیر دریا بر فرهنگ‌عامه مردم بوشهر». تاریخ‌نامه خوارزمی. سال پنجم. شماره ۱۵. صص: ۱۱۶-۱۳۲.
- طبیبی، حشمت‌الله (1371). مبانی‌جامعه‌شناسی و مردمشناسی ایلات و عشایر، انتشارات دانشگاه‌تهران.
- فکوهی، ناصر (1388). «تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی». تهران: نی.
- نوروزی، فاطمه؛ جعفری، مریم (1391) «نگاه جنسیتی به باورهای‌عامیانه در زمینۀ نازایی، حفظ جنین و پیشگویی جنسیت فرزند (مطالعۀ موردی شهر گراش)»، مجلۀ انسان‌شناسی، سال دهم، شماره شانزده، ص: 161-178.
- یاحقی، محمدجعفر (1369). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: سروش.
- کرمی‌پور اله‌کرم؛ صالحی‌اردکانی مصطفی (۱۳۹۴) تحلیل و بررسی ماهیت و کارکرد آیین از دیدگاه ویکتور ترنر، فصلنامه پژوهش‌های ادیانی، دوره۳، شماره۵، صص ۷۹-۹۸.
- مور، جری.دی.(1391).زندگی و اندیشه بزرگان انسان‌شناسی؛ ترجمه: هاشم آقابیگ پور، جعفر احمدی تهران: جامعه شناسان.
- موریس، برایان (1383). مطالعات مردم‌شناختی دین، ترجمه: حسین شرف‌الدین و فولادی، قم: کوثر.
- Turner, V (1979), Frame, flow and reflection: Ritual and drama as public liminality, Japanese Journal of Religious Studies,pp.465-499.
- Turner, V. W. (1969). The Ritual Process: Structure And Anti-Structure, Hawthorne, NY: Aldine De Gruyter.
- Van Gennep, A. (1975). The Rites of Passage. Chicago, University of Chicago.
- Westerveld, Judith (2010), liminality In Contemporary Art, Amsterdam.
