1
استادیار وعضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه چیام نور ایران، تهران
2
فارغ التحصیل دانشگاه سمنان
چکیده
اشعار و آیینهای عاشورایی شفاهی موجود در حوزههای مختلف جغرافیایی، بیانگر نحوۀ اندیشیدن و درپی آن خلق ادبیات غالب و روشنای چگونگی توجه مردمان آن حوزه بر گسترۀ آیین و مذهب است. بررسی این اشعار سیر حیات تاریخی ادبیات شفاهی عاشورایی را بین مردم یک حوزه نشان میدهد. بر این مبنا، در پژوهش حاضر سعی در مطرح کردن و معرفی اشعار آیینی «چاییشی»، «عشوری» و آیین «ایدوستانخوانی» در ادبیات آیینی عامیانۀ دامغان، با کارکرد مردمشناسی هستیم. تبیین اشعار آیینی عاشورایی، آنها را در حوزههای فراگیر ادبیات آیینی شفاهی قرار میدهد که کارکردی مستقیم بر آداب و رسوم مذهبی عامه دارند. تحلیلها در دو بخش ساختاری و محتوایی بر روی اشعار انجام پذیرفتهاند: در بخش محتوایی با معرفی و توجه به کارکردهای اشعار در مراسم نمادینی به مضمون آنها پرداخته شده و در بخش ساختاری، قالب مسلط بر این اشعار و توجه به موسیقی بیرونی وزن، قافیه، ردیف و موسیقی درونی مدنظر بوده است. ماهیت کار، کیفی و ابزار جمعآوری اطلاعات، مصاحبه و مشاهدۀ عمیق و میدانی است که با متخصصان درخصوص اشعار مرتبط صورت پذیرفته است.
منابع:
-بلوکباشی، علی (1386)، نقش و کارکرد اجتماعی، فرهنگی و هنری تعزیهخوانی در جامعه سنتی ایران، در کتاب گردهمایی مکتب اصفهان، مجموعه مقالات نمایش به کوشش ابراهیمی، عسگر، چاپ اول، تهران: فرهنگستان هنر
-بیضایی، بهرام (1344)، نمایش در ایران، تهران: روشنگران
-چلکووسکی، پیتر، جی، (1389)، جنبههای نشانه شناختی تعزیه، نوشته آندرزیج ویرث منتشرشده در کتاب تعزیه: آیین و نمایش در ایران توسط چلکووسکی.
-چلکووسکی، پیتر، جی، (1367)، تعزیه نیایش و نمایش در ایران، ترجمه، حاتمی، داوود، تهران: علمی و فرهنگی
-دورکیم، امیل (1383)، ترجمه: پرهام، باقر، صور بنیانی حیات دینی، تهران: نشر مرکز
-ذوالفقاری، حسن (1394)، زبان و ادبیات عامه ایران، تهران: سمت
-شمیسا، سیروس (1394)، انواع ادبی، تهران: میترا
-شیرمحمدی، اصغر (1393) مجله انسانشناسی، سال 12، شماره 20، ص 112-87
-نادعلی زاده، غلامعلی، (1392)، این رستخیز عام، عاشورا، قم: خیمه مجلس اول، جلد 9 و 10
-عناصری، جابر، (1361)، دردانههای خلوت اهورایی، چیستا، سال 2، ش 4 ص 425
روای ها:
-افراسیابی، حاج خلیل،1306 تولد، مداح روستای دولتآباد
-حاجی پروانه، معصومه،57 ساله، مداح اهلبیت
-حقیقی، رمضان، 56 ساله، بیت خوان و مداح روستای جزن
-وحیدی، فاطمه زهرا،70 ساله، نسخه خوان مراسم عشوری، مداح
-مطهری، فاطمه، 58 ساله، مداح اهلبیت روستای سیدآباد