بازتاب داستان‌های عامیانۀ خراسان در برساخت هویتی سوژۀ مؤنث در روایت‌های ادبیات مهاجرت ایران
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه تهران، پردیس البرز
2
دانشیار ادبیات انگلیسی، گروه زبان انگلیسی دانشگاه تهران
چکیده
روایت‌های عامیانه نقش تأثیرگذاری در برساخت هویتی و جنسیتی فرد و سوژه در جامعه دارد، به‌طوری که ارزش‌های فرهنگی جامعه که عمدتاً از سوی گفتمان حاکم فرهنگی تبین میشود، با بازتاب آنچه فوکو «رژیم حقیقت» می‌خواند سعی دارد تا هژمونی فرهنگی غالب و نظام خوب و بد را در قالب آموزه‌های روایت‌های عامیانه برای آحاد جامعه تعریف نماید. در این مقاله، ابتدا دو روایت عامیانۀ منطقۀ خراسان با نام‌های «زن سنگی» و «زهره: دختر لال»
ـ که در رمان آشپزخانه‌ای به رنگ زعفران نوشتۀ یاسمین کرودر به زبان انگلیسی نقل شده است ـ به خواننده معرفی میشود و با بررسی تصویر ارائه‌شده از سوژۀ مؤنث در این دو داستان عامیانه، بازتاب گفتمان غالب و هژمونی فرهنگی مردسالارانه در روایت‌های عامیانه واکاوی میشود تا چگونگی بازتاب اجتماعی آن‌ها در برساخت هویت سوژۀ مؤنث بررسی شود. همچنین، تلاش نویسندگان زن معاصر برای به چالش کشیدن این هژمونی و برساخت هویتی و جنسیتی جدید با خلق فضای بینابینی فرهنگی تأکید شده است. این جستار با مطالعۀ یکی از آثار ادبیات مهاجرت ایران که نقل ادبیات عامیانه را دستاویزی قرار داد که هژمونی فرهنگی را منعکس کند، سعی دارد تا نقش ادبیات عامیانه را در بازتاب چگونگی شکل‌گیری سنتی هویت یادآور شود و فضایی بینابینی فرهنگی برای برساخت هویتی زن معاصر را فراهم کند که در آن سوژۀ مؤنث فارغ از سیطرۀ هژمونی فرهنگی غالب می‌تواند هویت خود را به‌طور مستقل شکل دهد و صدایی برای شنیده شدن داشته باشد.
ـ که در رمان آشپزخانه‌ای به رنگ زعفران نوشتۀ یاسمین کرودر به زبان انگلیسی نقل شده است ـ به خواننده معرفی میشود و با بررسی تصویر ارائه‌شده از سوژۀ مؤنث در این دو داستان عامیانه، بازتاب گفتمان غالب و هژمونی فرهنگی مردسالارانه در روایت‌های عامیانه واکاوی میشود تا چگونگی بازتاب اجتماعی آن‌ها در برساخت هویت سوژۀ مؤنث بررسی شود. همچنین، تلاش نویسندگان زن معاصر برای به چالش کشیدن این هژمونی و برساخت هویتی و جنسیتی جدید با خلق فضای بینابینی فرهنگی تأکید شده است. این جستار با مطالعۀ یکی از آثار ادبیات مهاجرت ایران که نقل ادبیات عامیانه را دستاویزی قرار داد که هژمونی فرهنگی را منعکس کند، سعی دارد تا نقش ادبیات عامیانه را در بازتاب چگونگی شکل‌گیری سنتی هویت یادآور شود و فضایی بینابینی فرهنگی برای برساخت هویتی زن معاصر را فراهم کند که در آن سوژۀ مؤنث فارغ از سیطرۀ هژمونی فرهنگی غالب می‌تواند هویت خود را به‌طور مستقل شکل دهد و صدایی برای شنیده شدن داشته باشد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
آبوت، پاملا و والاس، کلر (1387). جامعه‌شناسی زنان. ترجمه منیژه نجم عراقی. تهران: نشر نی.
برکت، بهزاد ( 1387).« هویت و بازتاب آن در رمان». مجله ادب پژوهی، د 2. ش 5. صص 61-90.
پاینده، حسین (1383). «شهرزاد قصه‌گو داریـم نـه شـهراد». خردنامه همشـهری، ش 56. صص 166-173.
پرستش، شهرام، ساسانی خواه، فائزه (1389). «بازنمایی جنسیت در گفتمان رمان». مجله زن در فرهنگ و هنر، د 1. ش 4. صص 55-74.
حسینی، مریم ( 1388 ). ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی. تهران: نشر چشمه.
عضدانلو، حمید (1385). «میشل فوکو اندیشه ورز نا اندیشیده‌ها». اطلاعات سیاسی اقتصادی، د 20. ش 8-7. صص 185-186.
فتاحی، سید مهدی (1387). «گفتمان قدرت در اندیشه میشل فوکو». دانشنامه. د 1. ش 4. صص 65-73.
فوکو، میشل (۱۳۷۸). مراقبت و تنبیه. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نشر نی.
قبادی، حسینعلی (1383). ظرفیت‌های ادبیات فارسی در بازنمایی هویت ایرانی. هویت در ایران به کوشش علی‌اکبر علیخانی. تهران: نشر جهاد دانشگاهی.
میرفخرایی، تژا (1382). «تصویر زن در رمان‌های عامه‌پسند ایرانی». پژوهش نامه فرهنگی. د 8. ش7. صص 63-92.
ولی زاده، حمید (1387). «جنسیت در آثار رمان نویسان زن ایرانی ». فصلنامه نقد ادبی. ش 1. صص 191- 224.
Amiri, Cyrus. (2016). "The Stone Woman: Reading Yasmin Crowther’s The Saffron Kitchen". International Congress on Language and Literature, Torbat Heydarieh University. https://www.civilica.com/Paper-LPMCONF01-LPMCONF01_1146.html.
Bhabha, Homi K. (1994). The Location of Culture, London: Routledge.
Brown, Edward Killoran, and James Osler, Bailey, eds. (1962). Victorian Poetry, 2nd ed., New York: Ronald Press.
Crowther, Yasmin. (2006). The Saffron Kitchen, New York: Viking Penguin.
Dreyfus, Hubert L. and Paul Rabinov. (1983). Michel Foucault: Beyond Structuralism and Hermeneutics, Chicago: University of Chicago Press.
Ebrahimi, Seyed Reza, Beyad, Maryam. (2016). "Revisiting the Past: Contribution of Counter-narratives in the Liminal Formation of Identity in Yasmin Crowther’s The Saffron Kitchen. Persian Literary Studies Journal (PLSJ), Vol. 5, No. 7-8, pp. 17-36.
Ebrahimi, Seyed Reza. (2017). Lost in Trans-Nation: Liminal Formation of Narrative, Identity and Space in Recent Novels of the Iranian Diaspora. Ph.D. Thesis, Department of Language and Literature, Tehran: University of Tehran.
Foucault, Michel (1998). The History of Sexuality: The Will to Knowledge. London: Penguin.
Foucault, Michel. (1975). Discipline and Punish: the Birth of the Prison. New York: Pantheon Books.
Grimm, Jacob and Wilhelm Grimm. (2002). Hansel and Gretel. Folk and Fairy Tales. Martin Hallett and Barbara Karasek, eds. 3rd Edition. Toronto: Broadview Press.
برکت، بهزاد ( 1387).« هویت و بازتاب آن در رمان». مجله ادب پژوهی، د 2. ش 5. صص 61-90.
پاینده، حسین (1383). «شهرزاد قصه‌گو داریـم نـه شـهراد». خردنامه همشـهری، ش 56. صص 166-173.
پرستش، شهرام، ساسانی خواه، فائزه (1389). «بازنمایی جنسیت در گفتمان رمان». مجله زن در فرهنگ و هنر، د 1. ش 4. صص 55-74.
حسینی، مریم ( 1388 ). ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی. تهران: نشر چشمه.
عضدانلو، حمید (1385). «میشل فوکو اندیشه ورز نا اندیشیده‌ها». اطلاعات سیاسی اقتصادی، د 20. ش 8-7. صص 185-186.
فتاحی، سید مهدی (1387). «گفتمان قدرت در اندیشه میشل فوکو». دانشنامه. د 1. ش 4. صص 65-73.
فوکو، میشل (۱۳۷۸). مراقبت و تنبیه. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نشر نی.
قبادی، حسینعلی (1383). ظرفیت‌های ادبیات فارسی در بازنمایی هویت ایرانی. هویت در ایران به کوشش علی‌اکبر علیخانی. تهران: نشر جهاد دانشگاهی.
میرفخرایی، تژا (1382). «تصویر زن در رمان‌های عامه‌پسند ایرانی». پژوهش نامه فرهنگی. د 8. ش7. صص 63-92.
ولی زاده، حمید (1387). «جنسیت در آثار رمان نویسان زن ایرانی ». فصلنامه نقد ادبی. ش 1. صص 191- 224.
Amiri, Cyrus. (2016). "The Stone Woman: Reading Yasmin Crowther’s The Saffron Kitchen". International Congress on Language and Literature, Torbat Heydarieh University. https://www.civilica.com/Paper-LPMCONF01-LPMCONF01_1146.html.
Bhabha, Homi K. (1994). The Location of Culture, London: Routledge.
Brown, Edward Killoran, and James Osler, Bailey, eds. (1962). Victorian Poetry, 2nd ed., New York: Ronald Press.
Crowther, Yasmin. (2006). The Saffron Kitchen, New York: Viking Penguin.
Dreyfus, Hubert L. and Paul Rabinov. (1983). Michel Foucault: Beyond Structuralism and Hermeneutics, Chicago: University of Chicago Press.
Ebrahimi, Seyed Reza, Beyad, Maryam. (2016). "Revisiting the Past: Contribution of Counter-narratives in the Liminal Formation of Identity in Yasmin Crowther’s The Saffron Kitchen. Persian Literary Studies Journal (PLSJ), Vol. 5, No. 7-8, pp. 17-36.
Ebrahimi, Seyed Reza. (2017). Lost in Trans-Nation: Liminal Formation of Narrative, Identity and Space in Recent Novels of the Iranian Diaspora. Ph.D. Thesis, Department of Language and Literature, Tehran: University of Tehran.
Foucault, Michel (1998). The History of Sexuality: The Will to Knowledge. London: Penguin.
Foucault, Michel. (1975). Discipline and Punish: the Birth of the Prison. New York: Pantheon Books.
Grimm, Jacob and Wilhelm Grimm. (2002). Hansel and Gretel. Folk and Fairy Tales. Martin Hallett and Barbara Karasek, eds. 3rd Edition. Toronto: Broadview Press.
