تصویر زن در حماسه های قوم بلوچ
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری مردم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
2
استاد گروه مردم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
3
استادیار گروه مردم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
4
استادیار گروه مردم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
چکیده
یکی از مهمترین بخشهای هر فرهنگ، ادبیات عامه است که شامل ابعاد مختلفی است. در مطالعۀ پیشرو با تمرکز بر فرهنگ و ادبیات عامۀ قوم بلوچ، قصد داریم دریابیم زنان بلوچ در حماسههای این قوم عمدتاً در چه ابعادی به تصویر در آمدهاند و در اجتماع و خانواده دارای چه موقعیتی هستند. به این ترتیب، هدف اصلی پژوهش، شناسایی و تفسیر سازوکاری است که در فرهنگ و ادبیات عامۀ قوم بلوچ و بهطور اخص حماسههای این قوم درنهایت، موجد موقعیت و جایگاهی خاص در ارتباط با زنان بلوچ میشود. به همین دلیل، برای دستیابی به این منظور، از روش کیفی مردمنگاری و نیز روش اسنادی بهره بردهایم. برای تفسیر بهتر دادههای بهدست آمده نیز برخی نظریات فمنیستی همچون فمینیسم رادیکال، فمینیسم سوسیال و نیز فمینیسم لیبرال را استفادۀ انتقادی میکنیم تا از این طریق دریابیم آیا مسائلی که از بطن دادهها استخراج میشود، در چارچوبهای یادشده قابل بررسی یا به نحوی دیگر قابل تفسیر است. یافتههای حاصل از کاربست روشهای مذکور نشان میدهد که تصویری که از زنان ارائه شده است، بر برخی ابعاد و تصاویر خاص دلالت دارد، ازجمله: برهمزنندۀ صلح و روابط پایدار سران قدرت؛ قدرتمند، ثروتمند و دارای جاه و مقام؛ زیرک، باهوش و باتدبیر؛ دلیر، شجاع و ستیزهجو؛ تیماردار و تسکیندهندۀ آلام و برهمزنندۀ روابط خانوادگی با انجام قضاوتهای نادرست. درمجموع، با تمامی مضامین بهدست آمده به این نتیجه دست یافتیم که زنانی که در حماسههای بلوچی از آنها سخن گفته شده است، دارای ارزشها، موقعیتها و امتیازات بهنسبت یکسان با مردان هستند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- ارونسون، الیوت (1389). روانشناسی اجتماعی. ترجمه حسین شکرشکن. تهران: رشد.
- استریناتی، دومینیک (1392). مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه. ترجمه ثریا پاک‌نظر. تهران: انتشارات کتابخانه فروردین.
- اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1387). اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.
- الیاده، میرچا (1362). چشم‌اندازهای اسطوره. ترجمه جلال ستاری. تهران: توس.
- ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمودرضا (1390). «تحلیل محتوای کیفی». مجله پژوهش، دوره 3، شماره2، صص 15-44.
- برنارد، آلن (1394). تاریخچه و نظریه‌های انسان‌شناسی. ترجمه محمدرضا ایروانی محمدآبادی، شهرام باسیتی و کرم‌الله جوانمرد. تهران: سخنوران.
- بلیکی، نورمن (1389). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نی.
- بیکر، ترز ال (1386). نحوه انجام تحقیقات اجتماعی. تهران: نی.
- - پالمرز، ریچارد (1377). علم هرمنوتیک. ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس.
- حاجیلو، حسین‌علی (1383). «معرفی روشهای تحلیل دادههای کیفی با تاکید بر روش تحلیل محتوا». فصلنامه اطلاع-رسانی آموزشی و پژوهشی، دوره 2، شماره 7-8، صص 55-62.
- جهاندیده، عبدالغفور (1390). حماسه‌سرایی در بلوچستان. تهران: معین.
- ربیعیان، محمدرضا (1381). «حماسه». فرهنگ‌نامه ادب فارسی، ج2. زیر نظر حسن انوشه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. صص 533-538.
- رضوانی، روح‌الله (1389). «تحلیل محتوا». مجله پژوهش، دوره 2، شماره 1، صص 137-156.
- روزنبرگ، برنارد و کوزر، لوئیس آلفرد (1393). نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی. تهران: نی.
- ریتزر، جرج (1389). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.
- ستاری، جلال (1385). اسطوره و فرهنگ. تهران: مرکز.
- شاد، فقیر (2008). میراث. کراچی: آکادمی آل بلوچستان.
- _________ (2016). هزانگ. کراچی: شفق پرینتینگ پرس کراچی.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391). با چراغ و آینه. تهران: سخن.
- شمیسا، سیروس (1383). انواع ادبی. تهران: فردوس.
- سیدمن، استیون (1392). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نی.
- صفا، ذبیح‌الله (1373). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس.
________ (1378). حماسه‌سرایی در ایران. تهران: فردوس.
- غراب، کمال الدین (1364). بلوچستان یادگار مطرود، تهران، نشر کیهان.
- فکوهی، ناصر (1386). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی. تهران: نی.
- قائدی، محمدرضا و گلشنی، علیرضا (1395). «روش تحلیل محتوا، از کمی‌گرایی تا کیفی‌گرایی». نشریه روش‌ها و مدل-های روان‌شناختی، دوره 7، شماره 23، صص 57-82.
- کزازی، میرجلال‌الدین (1385). رویا، حماسه، اسطوره؛ تهران: مرکز.
- گیدنز، آنتونی (1386). جامعه‌شناسی. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نی.
- محمدی‌اصل، عباس (1382). جامعه‌شناسی بنیادین متاتئوری. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- مور، جری دی (1389). زندگی و اندیشه بزرگان انسان‌شناسی. ترجمه هاشم آقابیگ‌پوری و جعفر احمدی. تهران: جامعه-شناسان.
- میرصادقی، میمنت (1385). واژه‌نامه هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.
- میل، جان استوارت (1385). انقیاد زنان. ترجمه علاءالدین طباطبایی. تهران: هرمس.
- نرسیسیانس، امیلیا (1389). مردم‌شناسی جنسیت. تهران: افکار.
- یادگاری، عبدالحسین (1394). حماسههای مردم بلوچ. تهران: افکار.
- Abel, T. (1999). The Verstehende Sociology of Max Weber, in, Max Weber’s Critical Responses. London: Routledge.
- Bernard, J. (1975). Women, Wives, Mothers: Values and Options. Chicago: Aldine.
- Dames, M. L. (1922). A Text Book of Balochi Language. Lahore: Punjab Government Publication.
- ___________ (2010). Balochi Tales (Folklore History Series). Carolina: LULU Press.
- Denzin, N.K. (1978). The Research Act in Sociology. New York: McGraw-Hill.
- Dey, I. (1993). Qualitative Data Analysis: A User Friendly Guide for Social Scientists. London: Poutledge.
- Geertz, C. (1973). »Thick Description: toward an interpretative theory of culture«. In, The Interpretation of Cultures: selected Essays. New York: Basic Books. Pp 1-32.
- Glaser, B. G. and Strauss, A. L. (1967). The Discovery of Grounded Theory. Chicago: Aldine.
- Jaggar, A. M. (1983), Feminist Politics and Human Nature. Totowa, NJ: Rowman & Allanheld
- Kousaleos, N. (1999). »Feminist Theory and Folklore«. Folklore Forum. 30: 1/2, Pp 19-34.
- Lapassade, G. (1991). L’ethnosociologie. Paris: Merdiens Klincksieck.
- Leacock, E. B. (1982a). »Marxism and Anthropology«. In, the Left Academy: Marxist Scholarship on American Campuses. Pp: 242-276. New York: McGraw-Hill.
- Neuman, L. W. (2009). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches. London: Pearson Education.
- Ortner, Sh. (1996a). »Is Feminism to Male as Nature Is to Culture?«. In, MakingGengre: The politics and Eritics of Culture. Boston: Beacon. Pp: 21-42, 215-217.
- Shiach, M. (1999). Feminism and Cultural Studies. Oxford: Oxford University Press.
- Yates. G.G. (1975) What Women want. Cambridge. M A : Harvard University press.
- Zaretsky, E. (1976). Capitalism, The Family & Personal Life. New York: Harper & Row.
- استریناتی، دومینیک (1392). مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه. ترجمه ثریا پاک‌نظر. تهران: انتشارات کتابخانه فروردین.
- اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1387). اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.
- الیاده، میرچا (1362). چشم‌اندازهای اسطوره. ترجمه جلال ستاری. تهران: توس.
- ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمودرضا (1390). «تحلیل محتوای کیفی». مجله پژوهش، دوره 3، شماره2، صص 15-44.
- برنارد، آلن (1394). تاریخچه و نظریه‌های انسان‌شناسی. ترجمه محمدرضا ایروانی محمدآبادی، شهرام باسیتی و کرم‌الله جوانمرد. تهران: سخنوران.
- بلیکی، نورمن (1389). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نی.
- بیکر، ترز ال (1386). نحوه انجام تحقیقات اجتماعی. تهران: نی.
- - پالمرز، ریچارد (1377). علم هرمنوتیک. ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس.
- حاجیلو، حسین‌علی (1383). «معرفی روشهای تحلیل دادههای کیفی با تاکید بر روش تحلیل محتوا». فصلنامه اطلاع-رسانی آموزشی و پژوهشی، دوره 2، شماره 7-8، صص 55-62.
- جهاندیده، عبدالغفور (1390). حماسه‌سرایی در بلوچستان. تهران: معین.
- ربیعیان، محمدرضا (1381). «حماسه». فرهنگ‌نامه ادب فارسی، ج2. زیر نظر حسن انوشه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. صص 533-538.
- رضوانی، روح‌الله (1389). «تحلیل محتوا». مجله پژوهش، دوره 2، شماره 1، صص 137-156.
- روزنبرگ، برنارد و کوزر، لوئیس آلفرد (1393). نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی. تهران: نی.
- ریتزر، جرج (1389). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.
- ستاری، جلال (1385). اسطوره و فرهنگ. تهران: مرکز.
- شاد، فقیر (2008). میراث. کراچی: آکادمی آل بلوچستان.
- _________ (2016). هزانگ. کراچی: شفق پرینتینگ پرس کراچی.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391). با چراغ و آینه. تهران: سخن.
- شمیسا، سیروس (1383). انواع ادبی. تهران: فردوس.
- سیدمن، استیون (1392). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نی.
- صفا، ذبیح‌الله (1373). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس.
________ (1378). حماسه‌سرایی در ایران. تهران: فردوس.
- غراب، کمال الدین (1364). بلوچستان یادگار مطرود، تهران، نشر کیهان.
- فکوهی، ناصر (1386). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی. تهران: نی.
- قائدی، محمدرضا و گلشنی، علیرضا (1395). «روش تحلیل محتوا، از کمی‌گرایی تا کیفی‌گرایی». نشریه روش‌ها و مدل-های روان‌شناختی، دوره 7، شماره 23، صص 57-82.
- کزازی، میرجلال‌الدین (1385). رویا، حماسه، اسطوره؛ تهران: مرکز.
- گیدنز، آنتونی (1386). جامعه‌شناسی. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نی.
- محمدی‌اصل، عباس (1382). جامعه‌شناسی بنیادین متاتئوری. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- مور، جری دی (1389). زندگی و اندیشه بزرگان انسان‌شناسی. ترجمه هاشم آقابیگ‌پوری و جعفر احمدی. تهران: جامعه-شناسان.
- میرصادقی، میمنت (1385). واژه‌نامه هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.
- میل، جان استوارت (1385). انقیاد زنان. ترجمه علاءالدین طباطبایی. تهران: هرمس.
- نرسیسیانس، امیلیا (1389). مردم‌شناسی جنسیت. تهران: افکار.
- یادگاری، عبدالحسین (1394). حماسههای مردم بلوچ. تهران: افکار.
- Abel, T. (1999). The Verstehende Sociology of Max Weber, in, Max Weber’s Critical Responses. London: Routledge.
- Bernard, J. (1975). Women, Wives, Mothers: Values and Options. Chicago: Aldine.
- Dames, M. L. (1922). A Text Book of Balochi Language. Lahore: Punjab Government Publication.
- ___________ (2010). Balochi Tales (Folklore History Series). Carolina: LULU Press.
- Denzin, N.K. (1978). The Research Act in Sociology. New York: McGraw-Hill.
- Dey, I. (1993). Qualitative Data Analysis: A User Friendly Guide for Social Scientists. London: Poutledge.
- Geertz, C. (1973). »Thick Description: toward an interpretative theory of culture«. In, The Interpretation of Cultures: selected Essays. New York: Basic Books. Pp 1-32.
- Glaser, B. G. and Strauss, A. L. (1967). The Discovery of Grounded Theory. Chicago: Aldine.
- Jaggar, A. M. (1983), Feminist Politics and Human Nature. Totowa, NJ: Rowman & Allanheld
- Kousaleos, N. (1999). »Feminist Theory and Folklore«. Folklore Forum. 30: 1/2, Pp 19-34.
- Lapassade, G. (1991). L’ethnosociologie. Paris: Merdiens Klincksieck.
- Leacock, E. B. (1982a). »Marxism and Anthropology«. In, the Left Academy: Marxist Scholarship on American Campuses. Pp: 242-276. New York: McGraw-Hill.
- Neuman, L. W. (2009). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches. London: Pearson Education.
- Ortner, Sh. (1996a). »Is Feminism to Male as Nature Is to Culture?«. In, MakingGengre: The politics and Eritics of Culture. Boston: Beacon. Pp: 21-42, 215-217.
- Shiach, M. (1999). Feminism and Cultural Studies. Oxford: Oxford University Press.
- Yates. G.G. (1975) What Women want. Cambridge. M A : Harvard University press.
- Zaretsky, E. (1976). Capitalism, The Family & Personal Life. New York: Harper & Row.
