پژوهشی درباب کنش و منش وزیران در قصه‌های عامیانۀ مکتوب ایرانی (مورد پژوهانه: داراب‌نامۀ طرسوسی، حمزه‌نامه، امیرارسلان نامدار)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه،ایران
2 عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
چکیده
در این پژوهش که به صورت توصیفی ـ تحلیلی و مطالعۀ کتابخانه‌ای به شیوۀ اسنادی صورت گرفته است، پژوهشگران سه قصۀ داراب‌نامۀ طرسوسی، حمزه­نامه و امیر ارسلان نامدار را برگزیده‌اند. دلیل گزینش این قصه‌ها، علاوه بر ناموری آن­ها، میزان بسامد کارکرد وزیران در آن­ها بوده است. هدف از این پژوهش، بازنمایی سیمای وزیران در نقش یکی از مهمترین کنشگران قصه­های عامه است تا بدانیم آنان در روند قصه چه رفتارهایی را انجام می­دهند و این کنش­ها تا چه میزان در روند قصه تأثیرگذار است. به­تبع این اهداف، پرسش­های پژوهش این است که چه دسته­بندی­ای از کنش­های وزیران در قصه­های عامیانۀ فارسی می­توان به دست داد و این نقش­ها برخاسته از چه مسئله یا مسائلی است. آیا بازتاب رخدادها تاریخی و اجتماعی است یا اینکه این نقش­ها به صورت ثابت و تیپیک در همۀ قصه­ها یکسان تصویر می­شود. نتایج پژوهش نشان داد که وزیران در دو طیف قرار می‌گیرند: یکی موبد ـ وزیر است و دیگری سپاهبد وزیر. از این منظر نقش وزیر نخستین مشاور فرهنگی، اجتماعی و قضایی است و دیگر وزیر مشاور نظامی (وزیر جنگ) است. بر اساس این دسته‌بندی، وزیر نخست (موبد ـ وزیر) کردارهایی همچون طالع­‌نگری، عقدِ ازدواج، سفارت، میانجی‌گری، خواب‌گزاری، رایزنی سیاسی، درمانگری و طلسم و طلسم‌گشایی را به انجام می‌رساند و دیگر وزیر بیشتر به صورت رایزن نظامی و در مواردی توطئه‌گری و خیانت خود را نشان می‌دهد. تفاوت وزیران قصۀ امیر ارسلان نامدار با وزیران دو قصۀ دیگر در این است که دسته‌بندی ذکر­شده در باب این وزیران به­کار نمی‌رود. در این قصه وزیر به صورت وزیر دست راست و وزیر دست چپ تصویر می‌شود که وزیر دست راست خوش­قلب، مصالحه‌گر، پاک­سرشت و البته، هواخواه قهرمان قصه است و دیگر وزیر، فردی بدسرشت، توطئه‌گر و ضد قهرمان است. دو قصۀ نخست داراب‌نامه و حمزه­نامه به­شدت بازتاب­دهندۀ رخدادهای تاریخی و اجتماعی دورۀ ساسانی است و قصۀ امیر ارسلان مربوط به دورۀ معاصر (دورۀ قاجار) است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


Ibn-e Khaldoon, Abdolrahman (2009), Introduction, Vol 1&2, Translated by Mohammad parvin gonabadi, 12th Edition, Tehran: Elmi- Farhangi Pub.
Akhawan Al-Safa (1405 AD), The treatises of the Akhawan Al-Safa and Khalan al-Wafa, Volume 2, Qom: Aalam al islami Pub
Bahar, Mehrdad (1983), Research in Iranian mythology, Tehran: Toos
Bahrami, Akram (1975), Minister and the Ministry in Islamic Studies, Vahid Magazine, 18th ed., No. 187: pp. 972-954
Bayani, Ahmad (1995), Tales and Beliefs; Research on the Stories of Nations tales, First Edition, Tehran: Sabrin Pub
Benveniste, Emile (1998), Iranian Religion, Translated by Bahman Sarkarati, Tehran: Ghatre Pub
Sheida, Shahrzad and Haghi Danaloo, Davood (2015), "Examining the Minister's Positions in Literary Texts", Dehkhoda Specialist Special Edition, Volume 20, No 6: pp. 168-132
Trasoosi, Abotaer Mohammad ibn Hasan. (2010), Darab nama, Volume 1&2, Corrected by Zabihollah Safa, Tehran: Elmi- Farhangi Pub
Onsor al Maali, Kikavos ibn Voshhmirziary (1994), Qaboos nama, Corrected by Gholam Hossein Yousefi, Second Edition, Tehran: Elmi- Frahangi Pub
Christensen, Arthur (2005), Iran during the Sassanid era, translated by Rashid Yasemi, Fourth Vol, Tehran: Seday-e Moaser Pub
Marzalf, Ulrich (1992), Classification of Persian tales, Translated by Kikavos Jahandari, Tehran: Soroush Pub
Masse, Henry and Grossier, Renee (1960), The History of Iran's Civilization, Translated by Javad Mohebbi , First Vol, Tehran: Gothenburg Press Office
Masoudi, Abolhassan Ali ibn Hussein (1995), Morawej Al-Zahab and Ma'adn al-Jahahir, translated by Abolqasem Payandeh, Tehran: Bongah-e Tarjome Pub
Moein, Mohammad (2005), Mazd-e Yasna wa Adab-e Parsi, Volume 2, Tehran: Tehran University press
Anonymous (1968), Hamza nama, by the effort of Jafar Shoar, Volume 2, Tehran: Tehran University press
Naqib al-Mamalek (2009), Amir-arsalan's tale, Tehran: Goli Pub