سوگچکامه یا «شوخین» (šowxin) در زبان بختیاری، گونهای از اشعار عامه و حماسی است که در ضمن آن، رشادتها، دلاوریها، مبارزات و کشتهشدنیکی از بزرگان یا دلیرمردان قوم بختیاری بهتصویر کشیده میشود. این اشعار همچون سایر اشعار عامه، بهوسیله افرادی ناشناس از عامۀ مردم سروده شدهاند و در ترتیب و تعداد ابیات آنها اختلاف وجود دارد و عمدتاً ترجمان عشق و ارادت عامۀ مردم به قهرمانان قومی خود هستند. البته، در ضمن این اشعار به پارهای از آداب و رسوم، باورها و مسائل تاریخی، سیاسی و اجتماعی قوم بختیاری نیز اشاره شده است. از آنجا که در بیشتر آثاری که درباره زبان و ادب عامه مردم ایران نوشته شده، آنگونه که شایسته است به این نوع از اشعار توجه نشده است، در این مقاله با مروری بر تحقیقات موجود، اینگونه از اشعار عامه بختیاری معرفی و توصیف شدهاند و بهطور خلاصه مشخص شده است که حدود 24 سوگچکامه یا «شوخین» (389 بیت) در زبان بختیاری وجود دارد که از این تعداد، چهار نمونه از آنها، جزو سوگچکامههای برجسته و مهماند. همچنین، در این مقاله به مهمترین ویژگیهای ساختاری و محتوایی سوگچکامههای بختیاری، از قبیل قالبی بودن، داشتن عناصر و زمینههای شعر حماسی، توصیفات قوی و... اشاره شده و نشان داده شده است که این اشعار جزو اشعار تأثیرگذار عامهاند و از این رو، شایسته است که در بررسی اشعار عامه اقوام گوناگون، به آن توجه شود.
آسمند، علی. (1380). تاریخ ادبیات در قوم بختیاری، اصفهان: شهسواری.
امیری، مهراب. (1377). «حماسه علیمردانخان بختیاری» چاپشده در کتاب دوم آنزان، به کوشش غلامعباس نوروزی بختیاری، صص 73-90.
پوره، کاظم. (1381). موسیقی و ترانههای بختیاری، تهران: آنزان.
تمیمداری، احمد. (1393). فرهنگ عامّه، چاپ سوم، تهران: مهکامه.
جمشیدیان، ماندانا و نصرتالله فروهر. (1390). «ترانههای کار درو در جامعه بختیاری». مجله حافظ، شماره 87، صص 69-82.
حسینی، بیژن. (1376). اشعار و ترانههای مردمی بختیاری به انضمام شرح جنگها و حماسهها، اصفهان: شهسواری.
حنیف، محمد. (1386). سور و سوگ در فرهنگ عامه لرستان و بختیاری، تهران: طرح آینده.
خسروی، عبدالعلی. (1372). تاریخ و فرهنگ بختیاری، اصفهان: حجت.
ذوالفقاری، حسن. (1397). زبان و ادبیات عامه ایران، چاپ سوم، تهران: سمت.
ذوالفقاری، حسن و لیلا احمدی. (1388). «گونهشناسی بومیسرودههای ایران»، مجله ادبپژوهی، شماره 7 و 8، صص 143- 170.
رئیسی، داراب. (1375). گلبانگ بختیاری، چاپ سوم، شهرکرد: ایل.
زرقانی، سیدمهدی. (1388). تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی، تهران: سخن.
رضایی، حمید و ابراهیم ظاهری عبدهوند. (1394). «تأثیر جنسیت بر اشعار عامه بختیاری»، مجله فرهنگ و ادبیات عامّه، شماره 7، صص 43-71.
صالحپور، اردشیر. (1368). «سوگینهخوانی در ایل بختیاری (گاگریوه)، فصلنامه موسیقی آهنگ، سال دوم.
قاضیزاده، مریم. (1395). جامعهشناسی شعر بختیاری، شهرکرد: نیوشه.
قنبری عدیوی، عباس. (1394). ز شیر بنگشت تا جون آدمیزاد (پژوهشی در فرهنگ و ادبیات عامه بختیاری)، چاپ دوم، شهرکرد، نیوشه.
ــــــــــــــــــ . (1391). ادبیات عامه بختیاری. شهرکرد، نیوشه.
گارثویت، جن. راف. (1375). بختیاری در آیینه تاریخ، ترجمه مهراب امیری، تهران: آنزان و سهند.
لک، عظیم. (1384). شناخت و بررسی موسیقی بختیاری، تهران: چنگ.
ملاقلعه سردی. (1381). جنگنامه بختیاری، ویراسته غلامعباس نوروزی بختیاری، تهران: آنزان.
غفاری، عیسی. (1388). «موسیقی سوگ در ایل بختیاری، نگاهی به آواز گاگریوه (گوگریوه) و ساز چپی (ساز وارونه) در موسیقی بختیاری»، مجله کتاب ماه هنر و معماری، شماره 82، صص170- 184.
محجوب، محمدجعفر. (1387). ادبیات عامیانه ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، چاپ چهارم. تهران: چشمه.
مددی، ظهراب. (1392). واژهنامه زبان بختیاری (ویرایش دوم)، اصفهان: ظهراب مددی.
مردانی کرانی، سعید. (1375). تاریخ، تمدن و فرهنگ چهارمحال و بختیاری، شهرکرد: ایل.
نوروزی بختیاری، غلامعباس. (1377). کتاب آنزان (کتاب دوم: ویژه فرهنگ، هنر، تاریخ و تمدن بختیاری). تهران: آنزان.
وحید دستگردی، حسن. (1307). رهآورد وحید (ضمیمه سال نهم مجله ارمغان)، تهران: چاپخانه فردوسی.
هدایت، صادق. (1381). فرهنگ عامیانه مردم ایران، تهران: چشمه.