نقد و بررسی قصۀ عامیانۀ «کلّه» بر پایۀ نظریات ریخت شناسی ولادیمیر پراپ

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد، ایران
2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحدخرم آباد، ایران
3 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان واحدخرم آباد، ایران
چکیده
ساخت­­­گرایان روابط متقابل میان اجزای سازندۀ هر متن را تجزیه و تحلیل می­کنند تا کوچک­ترین واحد ساختاری آن را کشف کنند. در مقالۀ حاضر به نقد و بررسی ساختار قصۀ «­کله­» از قصه­های عامیانۀ لرستان بر اساس نظریات ریخت­شناسی پراپ می­پردازیم. به این منظور ابتدا به بحث ساخت­گرایی و تبیین روش کار پراپ و سپس به بررسی حرکت­ها و انواع قهرمانان قصه می­پردازیم. این قصه دو­­­حرکتی است و دو نوع قهرمان یعنی قهرمان قربانی و قهرمان جست­وجو­­گر دارد. ساختار کلی قصه با اندک جابه­جایی­هایی با الگوی ریخت­شناسی پراپ مطابقت دارد. ضمن اینکه شاهد تفاوت خویشکاری آخر این قصه با خویشکاری آخر الگوی پراپ هستیم. از آن­جا که هدف ساخت­گرایی درک جهان­بینی نهفته در پشت پدیده­­هاست، در بخش پایانی مقاله با تحلیل بن­مایه­­های مهم داستان و مفاهیمی همچون تقدیر­­گرایی و زروانیسم، باکره­زایی، تولد غیر­متعارف و کودک رهاشده، ابعاد اسطوره­ای قصه روشن شده­­ است
کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آزادبخت،جهانشاه(1388).پاچا(هشت‌ قصه در یک کتاب). خرم‌آباد: شاپورخواست
- احمدی، بابک (1398). ساختار و تأویل متن . تهران: نشر مرکز.
- بشیری،سعید(1396).«تأثیرپذیری جهان شناسی اسماعیلیه از زروانیه» ، تاریخنامه خوارزمی، سال پنجم، شماره هفدهم. صص (16-13)
- پارسانسب،محمد(1388). «بن‌‌‌مایه:تعاریف،گونه‌ها، کارکردها و... » فصلنامه‌ی نقد‌ادبی، سال1، شماره5. صص(40-7)
- پراپ،ولادیمیر(1394). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان؛ ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: توس
- جابز،گرترود(1395). فرهنگ سمبل‌ها، اساطیر و فولکلور؛ ترجمه محمد‌رضا بقاپور، تهران: نشر‌اختران
- جلیلیان و همکاران(1393).«تحلیل اسطوره دوشیزه مادر». فصلنامه‌ی ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. س 10. ش 35. صص(136-107)
- زنر،آر.سی(1387). زروان یا معمای زرتشتی‌گری. مترجم:تیمور قادری. تهران:مهتاب.
- شکرایی، محمد(1392).«تقدیر قهرمان شدن قهرمان با تولد نمادین در اسطوره و افسانه»،ادب پژوهی، شماره ی 26. صص(117-95)
- شوالیه،‌ژان و گربران، آلن (۱۳۷۹). فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. تهران: انتشارات جیحون
- عباسی، سکینه(۱۳۹۴). بوطیقا‌ی قصه‌های بلند‌ عامیانه ‌فارسی (رمانس عام). با مقدمه یدالله جلالی پنداری. تهران: روزگار
- گریمال،پی یر و دیگران(1395). انسان و اسطوره. ترجمه: ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق. تهران:هیرمند.
- هینلز،جان(۱۳۶۸). شناخت اساطیر ایران. ترجمه ژاله آموزگار- احمد تفضلی. تهران:چشمه