DobÄrkehâ; a Goddess in the Body of Puppet: A Theatrical-Ritual Investigation into Nashvar al Mohazirah by Tanoukhi
Document Type : پژوهشی اصیل
Author
Iran, Bojnord,Kosar University of Bojnord.
Abstract
In his book; Nashvār al Mohāzirah and Akhbār al Mozākerah, Tanoukhi – the judge and Arabic literary writer speaks about a puppet called “Dobārkeh”. This short report shows well how this puppet is made in Baghdad and is placed on the housetop at Nowrouz night-the ritual which is closely tied to the ancient ceremony of new year especially saint marriage. By relying on the evidence gathered from Tanoukhi’s re-interpretation and extra textual signs of New Year in Babylon and puppet rituals of Iran, this paper tries to unveil the nature of “Dobārkeh” and its link to the goddess of fertility. The most important result of this research is that Baghdad’s inhabitants hold this ceremony and “Dobārkeh” is the goddess of fertility represented in the body of this puppet. Therefore, it is possible to take into account “Dobārkeh” and its rituals in the same vein as Nowrouz theatrical rituals.
Keywords
Subjects
آبادانی،فرهاد.(1357).تقویم در ایران پیش از اسلام.بررسی‌های تاریخی.شماره 78.صص 140-125.
آقاعباسی،یداله.(1386).«باران‌خواهی».مطالعات ایرانی.شماره12.سال ششم.صص19-1.
ابن الأثیر،عزالدین.(1997).الکامل فی التاریخ.بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن طباطبا،ابن الطقطقی.(1997). الفخری فی الآداب السلطانیه و الدول الاسلامیه.بیروت:دارالقلم العربی.
أبوالشیخ الأصبهانی،أبومحمد.(1992).طبقات المحدثین بأصبهان و الواردین علیها.بیروت:مؤسسه‌الرساله.
ارفعی،عبدالمجید.(1387).«اکیتو آیین آغاز سال نو در بابل».فرهنگ مردم.شماره 27 و 28.صص 203-191.
الیاده،میرچا.(1395).تاریخ اندیشه‌های دینی (از عصر حجر تا اسرار الئوسیس).ترجمۀ بهزاد سالکی.تهران:پارسه.
ـــــ.(1393).اسطورۀ بازگشت جاودانه.ترجمۀ بهمن سرکاراتی.تهران:طهوری.
باستانی‌پاریزی،ابراهیم.(1392).خاتون هفت‌قلعه.تهران:نشر علم.
بهار،مهرداد.(1395).از اسطوره تا تاریخ.تهران:چشمه.
ــــ(1386).ادیان آسیایی.تهران:چشمه.
بهروزی‌نیا،زهره.(1394).«بررسی ردپای جان‌بخشی آناهیتا بر عروسک‌های باران‌خواهی».تئاتر.شماره61.صص 26-11.
بیانی،شیرین.(1377).تیسفون و بغداد در گذر تاریخ.تهران:جامی.
بیرونی،أبوریحان.(بی‌تا).التفهیم لأوائل صناعه التنجیم.ترجمۀجلال‌الدین‌همایی.تهران:انجمن‌آثار‌ملی.
ـــــ.(1386).آثار الباقیه عن القرون الخالیه.ترجمۀ اکبر داناسرشت.تهران:امیرکبیر.
تنوخی،أبوعلی المحسِّن.(2004).نشوار المحاضره و أخبار المذاکره.تصحیح‌مصطفی‌حسین‌عبدالهادی.بیروت:دارالکتب‌العلمیه.
ـــــ.(1995).نشوار المحاضره و أخبار المذاکره.بیروت:دارصادر.
تیمور،أحمد.(1341هـ.ق).«تفسیرالألفاظ‌العباسیه‌فی‌نشوار‌المحاضره».مجمع اللغه العربیه.صص 12-9.
الثعالبی،عبدالملک.(2003).ثمارالقلوب‌فی‌المضاف‌والمنسوب.تصحیح‌محمد‌أبوالفضل‌ابراهیم.صیدا–بیروت:المکتبه‌العصریه.
الجاحظ،أبوعثمان.(1914).التاج فی أخلاق الملوک.تصحیح‌أحمد‌زکی‌پاشا.قاهره:أمیریه.
جعفری،حسن.(1387).«دین‌واسطوره:بررسی‌فلسفی‌نظریه‌میرچا الیاده پیرامون‌اسطوره».پژوهشنامۀادیان.شماره4.صص74-47.
حاتمی،حسن.(1371).«گلابارون‌دعای‌باران‌در کازرون».کلک.شماره 29.صص202-197.
حسینی،مریم.(1393).«ازدواج‌جادویی‌در هفت‌پیکر‌نظامی؛مقایسۀ‌تطبیقی‌قهرمانان‌اسطوره‌ای‌ایران‌و یونان و کارکرد مشترک نجوم کیمیاگری در روایت هفت‌پیکر».جستارهای ادبی.شماره 187.صص 38-21.
حسینی،سیدحسن.(1384).«نوروز بابلی اکیتو». اخبار ادیان.شماره 13.صص 101-99.
خاکرند،شکرالله.(1386).«تأثیر آداب و رسوم حکومتداری ایرانیان بر شیوۀ حکومتداری عباسیان».دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز (تاریخ).شماره25.سال سیزدهم.صص 38- 19.
خجسته،فرامرزوحسنی‌جلیلیان،محمدرضا.(1389).«تحلیل داستان سیاوش بر بنیاد ژرف‌ساخت الهۀ باروری و ایزد گیاهی». تاریخ ادبیات.شماره 64.صص 96-77.
دوستخواه،جلیل.(1385).اوستا کهن‌ترین سرودها و متن‌های ایرانی.تهران:مروارید.
ذوالفقاری،حسن‌با همکاری شیری،علی‌اکبر.(1395).باورهای عامیانۀ مردم ایران.تهران:چشمه.
رضائی‌نیا،عباس.(1382).«جایگاه موسیقی مذهبی در ایران باستان».هنرهای زیبا.شماره12.صص 117-106.
ژیران،ف و دیگران.(1375).اساطیر آشور و بابل.ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور.تهران:فکر روز.
ساندر. ن.ک.(1373).بهشت و دوزخ در اساطیر بین‌النهرین.ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور.تهران:فکر روز.
سعدی‌شاهرودی، محمدجواد.(1381).«نقش آهنگ در قرائت کتاب‌های مذهبی ادیان».مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران.صص 525-507.
السیوطی،جلال‌الدین.(1986).نزهه الجلساء فی أشعار النساء.تصحیح عبداللطیف عاشور.قاهره:مکتبه القرآن.
شوالیه،ژان و گربران،آلن.(1387).فرهنگ نمادها.ترجمۀ سودابه فضائلی.تهران:جیحون.
صادقی،قطب‌الدین.(1391).«عملکرد و جنبه‌های نمادین هل‌په‌رکی یا رقص‌های آیینی-باستانی کردی».نمایش. شماره161.صص 82-79.
الصفدی،صلاح‌الدین.(2000).الوافی بالوفیات.تصحیح أحمد الأرناؤوط و ترکی مصطفی.بیروت:دار إحیاء التراث.
طباطبایی،سیدحسین ودیگران.(1394).«آیین‌های سوگ و سرو در منطقۀ سرکویر دامغان».فرهنگ و ادبیات عامه. شماره5.صص 27-1.
عاشورپور،صادق.(1389).نمایش‌های ایرانی (نمایش‌های آیین مزدایسنا).تهران:سورۀ مهر.
فاضلی،فیروز و کنعانی،ابراهیم.(1389).«سیاوش شخصیتی آیینی و رازناک در شاهنامه».پژوهشنامۀ زبان و ادب فارسی.شماره 13.سال چهارم.صص 108-93.
فرهادی،مرتضی.(1364).«باران‌خواهی در میان عشایر سیرجان و بافت».آینده.شماره 1و2و3.سال یازدهم.صص 32-25.
فریزر،جیمز جرج.(1395).شاخۀ زرین.ترجمۀ کاظم فیروزمند.تهران:آگاه.
قائمی،فرزاد.(1392).«رپیهوین تا سیاوش (تحلیل اسطوره‌شناختی ساختار آیینی داستان سیاوش بر مبنای الگوی هبوط ایزد رپیهوین و آیین‌های سالانۀ مرگ و تولد دوباره در فرهنگ ایران)».جستارهای ادبی.شماره 182.صص 86-62.
موزۀ ملی ایران.(1381).«موسیقی آیینی به روایت آثار پیش از اسلام».کتاب ماه هنر.شماره 43و44.صص 147-142.
کوپر،جی.سی.(1379).فرهنگ مصور نمادهای سنتی.ترجمۀ ملیحه کرباسیان.تهران:نشر فرشاد.
گوزل‌یوز،علی و پرتوی‌راد،طیبه. (1391).«بررسی و تحلیل نشانه‌شناسی سماع فرقۀ مولویه».عرفانیات در ادب فارسی.صص 56-37.
گیلانی،نجم‌الدین و گیلانی،آذرنوش.(1392).«سوگ سیاوش وشباهت آن به سوگ‌آیین‌های محلی (لری و کردی)». ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین.شماره 5.سال سوم.صص 203-182.
لاهیجی،شهلا و کار،مهرانگیز.(1392).شناخت هویت زن ایرانی در گسترۀ پیش‌تاریخ و تاریخ.تهران:انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
مالینوفسکی، برانیسلاو.(1395).جادو،علم‌و دین. ترجمۀبهنام خلیلیان و مصطفی آقایی.تهران:جامی.
محفوظ،فروزنده.(1388).«پژوهشی در رقص‌های ایرانی از روزگاران باستان تا امروز».فرهنگ‌مردم.سال8.صص 204-179.
مختاریان،بهار.(1379).«میر نوروزی».ایرانشناسی.سال12.صص 117-111.
مرادی غیاث‌آبادی،رضا.(1383).راهنمای زمان جشن‌ها و گردهمایی‌های ملی ایران باستان.تهران:پژوهش‌های‌ایرانی.
مزداپور،کتایون.(1392).«افسانۀ پری در هزار و یک شب».شناخت هویت زن ایرانی در گسترۀ پیش‌تاریخ و تاریخ.شهلا لاهیجی و مهرانگیز کار.تهران:انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
ـــــ(1366).«تحلیلی بر اسطورۀ باران‌کرداری».چیستا.شماره38.صص 586-580.
مشیری،ژیلا.(1392).«مراسم طلب باران در حوزۀ کویری ایران».انسان‌شناسی.شماره19.سال یازدهم.صص 138-118.
معصومی،غلامرضا.(1384).دائره المعارف اساطیر و آیین‌های باستانی جهان.تهران:سورۀ مهر.
موله.م.(1363).ایران باستان.ترجمۀژاله آموزگار.تهران:توس.
مینوی‌خرد.(1354).ترجمۀاحمد تفضلی.تهران:بنیادفرهنگ‌ایران.
نرشخی،ابوبکر.(1351).تاریخ بخارا.ترجمۀ ابونصر احمد القباوی.تهران:بنیاد فرهنگ ایران.
نعمت‌طاووسی،مریم. (1386).«بازجست اجزای آیین‌های سیاوشی».مطالعات ایرانی.شماره12.سال ششم.صص 195-181.
نوربخش،حسین.(1375).«نوروز؛ رسوم از یادرفته و آیین‌های رو به زوال».گزارش.شماره 73و74.صص 72-68.
سودانی،فاضل.(2006).طقوس‌الخصب‌الروحی‌التراجیدی‌فی‌وادی‌الرافدین.معابر.
http://www.maaber.org/issue_september07/mythology1.htm
آقاعباسی،یداله.(1386).«باران‌خواهی».مطالعات ایرانی.شماره12.سال ششم.صص19-1.
ابن الأثیر،عزالدین.(1997).الکامل فی التاریخ.بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن طباطبا،ابن الطقطقی.(1997). الفخری فی الآداب السلطانیه و الدول الاسلامیه.بیروت:دارالقلم العربی.
أبوالشیخ الأصبهانی،أبومحمد.(1992).طبقات المحدثین بأصبهان و الواردین علیها.بیروت:مؤسسه‌الرساله.
ارفعی،عبدالمجید.(1387).«اکیتو آیین آغاز سال نو در بابل».فرهنگ مردم.شماره 27 و 28.صص 203-191.
الیاده،میرچا.(1395).تاریخ اندیشه‌های دینی (از عصر حجر تا اسرار الئوسیس).ترجمۀ بهزاد سالکی.تهران:پارسه.
ـــــ.(1393).اسطورۀ بازگشت جاودانه.ترجمۀ بهمن سرکاراتی.تهران:طهوری.
باستانی‌پاریزی،ابراهیم.(1392).خاتون هفت‌قلعه.تهران:نشر علم.
بهار،مهرداد.(1395).از اسطوره تا تاریخ.تهران:چشمه.
ــــ(1386).ادیان آسیایی.تهران:چشمه.
بهروزی‌نیا،زهره.(1394).«بررسی ردپای جان‌بخشی آناهیتا بر عروسک‌های باران‌خواهی».تئاتر.شماره61.صص 26-11.
بیانی،شیرین.(1377).تیسفون و بغداد در گذر تاریخ.تهران:جامی.
بیرونی،أبوریحان.(بی‌تا).التفهیم لأوائل صناعه التنجیم.ترجمۀجلال‌الدین‌همایی.تهران:انجمن‌آثار‌ملی.
ـــــ.(1386).آثار الباقیه عن القرون الخالیه.ترجمۀ اکبر داناسرشت.تهران:امیرکبیر.
تنوخی،أبوعلی المحسِّن.(2004).نشوار المحاضره و أخبار المذاکره.تصحیح‌مصطفی‌حسین‌عبدالهادی.بیروت:دارالکتب‌العلمیه.
ـــــ.(1995).نشوار المحاضره و أخبار المذاکره.بیروت:دارصادر.
تیمور،أحمد.(1341هـ.ق).«تفسیرالألفاظ‌العباسیه‌فی‌نشوار‌المحاضره».مجمع اللغه العربیه.صص 12-9.
الثعالبی،عبدالملک.(2003).ثمارالقلوب‌فی‌المضاف‌والمنسوب.تصحیح‌محمد‌أبوالفضل‌ابراهیم.صیدا–بیروت:المکتبه‌العصریه.
الجاحظ،أبوعثمان.(1914).التاج فی أخلاق الملوک.تصحیح‌أحمد‌زکی‌پاشا.قاهره:أمیریه.
جعفری،حسن.(1387).«دین‌واسطوره:بررسی‌فلسفی‌نظریه‌میرچا الیاده پیرامون‌اسطوره».پژوهشنامۀادیان.شماره4.صص74-47.
حاتمی،حسن.(1371).«گلابارون‌دعای‌باران‌در کازرون».کلک.شماره 29.صص202-197.
حسینی،مریم.(1393).«ازدواج‌جادویی‌در هفت‌پیکر‌نظامی؛مقایسۀ‌تطبیقی‌قهرمانان‌اسطوره‌ای‌ایران‌و یونان و کارکرد مشترک نجوم کیمیاگری در روایت هفت‌پیکر».جستارهای ادبی.شماره 187.صص 38-21.
حسینی،سیدحسن.(1384).«نوروز بابلی اکیتو». اخبار ادیان.شماره 13.صص 101-99.
خاکرند،شکرالله.(1386).«تأثیر آداب و رسوم حکومتداری ایرانیان بر شیوۀ حکومتداری عباسیان».دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز (تاریخ).شماره25.سال سیزدهم.صص 38- 19.
خجسته،فرامرزوحسنی‌جلیلیان،محمدرضا.(1389).«تحلیل داستان سیاوش بر بنیاد ژرف‌ساخت الهۀ باروری و ایزد گیاهی». تاریخ ادبیات.شماره 64.صص 96-77.
دوستخواه،جلیل.(1385).اوستا کهن‌ترین سرودها و متن‌های ایرانی.تهران:مروارید.
ذوالفقاری،حسن‌با همکاری شیری،علی‌اکبر.(1395).باورهای عامیانۀ مردم ایران.تهران:چشمه.
رضائی‌نیا،عباس.(1382).«جایگاه موسیقی مذهبی در ایران باستان».هنرهای زیبا.شماره12.صص 117-106.
ژیران،ف و دیگران.(1375).اساطیر آشور و بابل.ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور.تهران:فکر روز.
ساندر. ن.ک.(1373).بهشت و دوزخ در اساطیر بین‌النهرین.ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور.تهران:فکر روز.
سعدی‌شاهرودی، محمدجواد.(1381).«نقش آهنگ در قرائت کتاب‌های مذهبی ادیان».مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران.صص 525-507.
السیوطی،جلال‌الدین.(1986).نزهه الجلساء فی أشعار النساء.تصحیح عبداللطیف عاشور.قاهره:مکتبه القرآن.
شوالیه،ژان و گربران،آلن.(1387).فرهنگ نمادها.ترجمۀ سودابه فضائلی.تهران:جیحون.
صادقی،قطب‌الدین.(1391).«عملکرد و جنبه‌های نمادین هل‌په‌رکی یا رقص‌های آیینی-باستانی کردی».نمایش. شماره161.صص 82-79.
الصفدی،صلاح‌الدین.(2000).الوافی بالوفیات.تصحیح أحمد الأرناؤوط و ترکی مصطفی.بیروت:دار إحیاء التراث.
طباطبایی،سیدحسین ودیگران.(1394).«آیین‌های سوگ و سرو در منطقۀ سرکویر دامغان».فرهنگ و ادبیات عامه. شماره5.صص 27-1.
عاشورپور،صادق.(1389).نمایش‌های ایرانی (نمایش‌های آیین مزدایسنا).تهران:سورۀ مهر.
فاضلی،فیروز و کنعانی،ابراهیم.(1389).«سیاوش شخصیتی آیینی و رازناک در شاهنامه».پژوهشنامۀ زبان و ادب فارسی.شماره 13.سال چهارم.صص 108-93.
فرهادی،مرتضی.(1364).«باران‌خواهی در میان عشایر سیرجان و بافت».آینده.شماره 1و2و3.سال یازدهم.صص 32-25.
فریزر،جیمز جرج.(1395).شاخۀ زرین.ترجمۀ کاظم فیروزمند.تهران:آگاه.
قائمی،فرزاد.(1392).«رپیهوین تا سیاوش (تحلیل اسطوره‌شناختی ساختار آیینی داستان سیاوش بر مبنای الگوی هبوط ایزد رپیهوین و آیین‌های سالانۀ مرگ و تولد دوباره در فرهنگ ایران)».جستارهای ادبی.شماره 182.صص 86-62.
موزۀ ملی ایران.(1381).«موسیقی آیینی به روایت آثار پیش از اسلام».کتاب ماه هنر.شماره 43و44.صص 147-142.
کوپر،جی.سی.(1379).فرهنگ مصور نمادهای سنتی.ترجمۀ ملیحه کرباسیان.تهران:نشر فرشاد.
گوزل‌یوز،علی و پرتوی‌راد،طیبه. (1391).«بررسی و تحلیل نشانه‌شناسی سماع فرقۀ مولویه».عرفانیات در ادب فارسی.صص 56-37.
گیلانی،نجم‌الدین و گیلانی،آذرنوش.(1392).«سوگ سیاوش وشباهت آن به سوگ‌آیین‌های محلی (لری و کردی)». ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین.شماره 5.سال سوم.صص 203-182.
لاهیجی،شهلا و کار،مهرانگیز.(1392).شناخت هویت زن ایرانی در گسترۀ پیش‌تاریخ و تاریخ.تهران:انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
مالینوفسکی، برانیسلاو.(1395).جادو،علم‌و دین. ترجمۀبهنام خلیلیان و مصطفی آقایی.تهران:جامی.
محفوظ،فروزنده.(1388).«پژوهشی در رقص‌های ایرانی از روزگاران باستان تا امروز».فرهنگ‌مردم.سال8.صص 204-179.
مختاریان،بهار.(1379).«میر نوروزی».ایرانشناسی.سال12.صص 117-111.
مرادی غیاث‌آبادی،رضا.(1383).راهنمای زمان جشن‌ها و گردهمایی‌های ملی ایران باستان.تهران:پژوهش‌های‌ایرانی.
مزداپور،کتایون.(1392).«افسانۀ پری در هزار و یک شب».شناخت هویت زن ایرانی در گسترۀ پیش‌تاریخ و تاریخ.شهلا لاهیجی و مهرانگیز کار.تهران:انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
ـــــ(1366).«تحلیلی بر اسطورۀ باران‌کرداری».چیستا.شماره38.صص 586-580.
مشیری،ژیلا.(1392).«مراسم طلب باران در حوزۀ کویری ایران».انسان‌شناسی.شماره19.سال یازدهم.صص 138-118.
معصومی،غلامرضا.(1384).دائره المعارف اساطیر و آیین‌های باستانی جهان.تهران:سورۀ مهر.
موله.م.(1363).ایران باستان.ترجمۀژاله آموزگار.تهران:توس.
مینوی‌خرد.(1354).ترجمۀاحمد تفضلی.تهران:بنیادفرهنگ‌ایران.
نرشخی،ابوبکر.(1351).تاریخ بخارا.ترجمۀ ابونصر احمد القباوی.تهران:بنیاد فرهنگ ایران.
نعمت‌طاووسی،مریم. (1386).«بازجست اجزای آیین‌های سیاوشی».مطالعات ایرانی.شماره12.سال ششم.صص 195-181.
نوربخش،حسین.(1375).«نوروز؛ رسوم از یادرفته و آیین‌های رو به زوال».گزارش.شماره 73و74.صص 72-68.
سودانی،فاضل.(2006).طقوس‌الخصب‌الروحی‌التراجیدی‌فی‌وادی‌الرافدین.معابر.
http://www.maaber.org/issue_september07/mythology1.htm
