ساختار قدرت در خانواده و بازنمایی آن در قصههای عامیانۀ فارس
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات غنایی دانشگاه شیرازمربی دانشگاه پیام نور
2
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیرزا
چکیده
از میان انواع مختلف ادبیات شفاهی، قصه و افسانه بهدلیل داشتن درونمایۀ غنی قابلیت بررسی خاستگاه و جلوههای مردمشناختی، جامعهشناسی، روانشناسی و ... را دارد. برخی جامعهشناسان بر این باورند که دانستههایشان دربارۀ نهاد خانواده در گذشتۀ ایران بسیار ناچیز است؛ بنابراین داستان بهویژه داستانهای عامیانه میتواند روشنگر بخشهایی از زندگی اجتماعی گذشته باشد که از چشم جامعهشناسان دور مانده است. یکی از موضوعات مورد توجه در مطالعات جامعهشناسی در نهاد خانواده، موضوع قدرت است. شناخت شیوههای توزیع قدرت در خانواده در دورههای گذشته نشاندهندۀ بسیاری از تحولات اجتماعی است. در این مقاله ساختار قدرت، شیوههای اعمال آن و نوع مقاومت در برابر قدرت و همچنین منابع تولید قدرت در روابط خانوادگی در 93 قصۀ عامیانه به روایت فارس به شیوۀ تحلیل محتوا بررسی شده است با این هدف که روشن شود ساختار قدرت در خانواده در قصههای عامیانه چگونه است. نتیجۀ این پژوهش نشان میدهد ساختار قدرت در خانواده سلطهگرایانه و بیشتر از نوع سلطۀ پدر در ارتباط با فرزند است. در روابط زن و مرد علاوه بر تسلط، ارتباط صمیمی و مشروع دیده میشود که زنان بر اساس ایدئولوژیهای سنتی، قدرت مرد را حتی در روابط صمیمی میپذیرند. شیوههای اعمال قدرت بیشتر مجبورسازی، اما نوع مقاومت بهویژه مقاومت دختران در برابر سلطه، فعالانه و مقاومت پسران در ارتباط با پدر به دلایلی منفعلانه است. در میان منابع تولید قدرت در خانواده باورهای جنسیتی، منابع اقتصادی- اجتماعی، درایت بهویژه درایت فرزند و حیله بیشترین سهم را دارند.
کلیدواژه‌ها
