بن‌مایۀ کوچک‌تر از کوچک در عین حال بزرگ‌تر از بزرگ در قصه‌های ایرانی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
در این مقاله یکی از تکراری­ترین بن­مایه­های قصه­ها و افسانه­های ایرانی یعنی قهرمانی و پیروز بودن فرزند آخر با تکیه بر مصادیق کهن­الگوی کودک از دیدگاه یونگ بررسی شده است. فرزند پسر یا دختر سوم، چهارم، هفتم، چهلم و یا صدم که درحقیقت کوچک­ترین فرزند است، در بین خواهران و برادران خود در صحنۀ مبارزۀ متوازن نبرد می­کند و پیروز می­شود. در این پژوهش، ابتدا چند تیپ و برای هر تیپ، یک قصه انتخاب شده است. سپس، قصه­ها براساس سه ویژگی­ای که یونگ برای کهن­الگوی کودک قائل است، بررسی شده است. نتیجۀ حاصل اینکه فرزندان آخر در قصه­ها با بن­مایۀ کوچک­تر از کوچک و بزرگ­تر از بزرگِ یونگ در سه ویژگی استعداد طرد کردن، شکست­ناپذیری و هرمافرودیتی بودن اشتراک عمیقی دارند.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


-آموزگار، ژاله (1374)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.
-الیاده، میرچا (1372)، رساله در تاریخ ادیان، جلال ستاری(مترجم)، چاپ اول، تهران: سروش.
-امیرقاسمی، مینو (1391)، دربارۀ قصّه‌های اسطوره‌ای، چاپ اول، تهران: مرکز.
-اسمعلی پور، مریم (1397)، «تحلیل روایت های مختلف تیپ 707 (سه فرزند طلایی) براساس کنش الهه‌های آسیب پذیر از نگاه شینودا بولن»، فرهنگ و ادبیات عامه، سال ششم، شمارۀ 4.
-اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1381)، «تیرماه، سیزه‌ّشو»(جشن تیرگان و اسطورۀ تیشتر)، نامۀ علوم انسانی، دورۀ 1، شمارۀ 1.
-اسنفورد، جان (1393)، یار پنهان، فیروز نیوندی(مترجم)، چاپ هفتم، تهران: افکار.
-انجوی شیرازی، ابوالقاسم (1352)، قصه‌های ایرانی، ج 1-3، تهران: امیرکبیر.
-بهار، مهرداد (1386)، 1، ادیان آسیایی، چاپ ششم، تهران: چشمه.
- ------- (1386)، 2، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ ششم، تهران: آگه.
-بهرنگی، صمد؛ دهقانی، بهروز (1344)، افسانه‌های آذربایجان، ج1، تهران: نیل.
-تواضعی، رسول (1373)، «نقش و تأثیر عدد هفت در شاهنامه فردوسی»، ادبستان، شماره ۵۲.
-تمیم‌داری، احمد (1390)، فرهنگ عامه، تهران: مهکامه.
-حسن‌زاده، علیرضا (1350)، افسانۀ زندگان، ج1، تهران: بقعه: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
- درویشیان، علی‌اشرف و خندان، رضا (1378)، ج6، فرهنگ افسانه‌های مردم ایران، چاپ اول، تهران: کتاب و فرهنگ.
-------------------------- (1382)، ج 13،-------------------،-------،-----،-----------.
-------------------------- (1382)، ج 15،-------------------.-------،------،-----------.
-------------------------- (1378)، ج 3، --------------------.-------، ------،----------.
-------------------------- (1378)، ج 2، --------------------.-------، ------،----------.
-دادگی، فرنبغ (1369)، بندهشن، مهرداد بهار (مترجم)، چاپ اول، تهران: توس.
-ذبیح نیا عمران، آسیه؛ قیومی زاده، فریبا (1396)، «بررسی کاربرد اعداد یک تا پنج در افسانه‌های ایرانی»، پژوهش‌های ادبی و بلاغی، شمارۀ 19، صص36-24.
-روح الامینی، محمود (1361)، «عدد هفت در اساطیر و ادیان»، چیستا، شمارۀ 8..
-سرلو، خوان ادوارد (1389)، فرهنگ نمادها، مهرانگیز اوحدی(مترجم)، چاپ اول، تهران: دستان.
-فوردهام، فریدا (1374)، مقدمه‌ای بر روانشناسی یونگ، حسین یعقوب پور (مترجم)، تهران: اوجا.
-فلاح، علی؛ یوسفی، مرضیه (1392)، «تأثیر آنیما و تجلی آن در هفت پیکر نظامی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال 9، شمارۀ 30.
-صادق‌زاده، محمود (1392)، «بررسی کاربرد معنایی و ادبی عدد هفت و چهل در مثنوی معنوی»، ادب و زبان، دورۀ ۱6، شمارۀ ۳۴.
-کیا، صادق، هنرهای زیبای کشور، جلد 2، تهران: ادارۀ کل موزه‌ها و فرهنگ عامه.
-کمپل، جوزف (1394)، قهرمان هزار چهره، شادی خسروپناه(مترجم)، چاپ ششم، مشهد: گل آفتاب.
-کوپر، جی.سی (1380)، فرهنگ مصوّر نمادهای سنتی، ملیحه کرباسیان(مترجم)، چاپ اول، تهران: فرشاد.
-مارزلف، اولریش (1392)، طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی، کیکاوس جهانداری (مترجم)، تهران: سروش.
-معین، محمد (1338)، تحلیل هفت پیکر نظامی، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-ملون، نانسی (1377)، قصّه‌گویی و هنر تخیّل، زهرا مهاجری و محمدرضا صادقی اردوباری (مترجمان)، چاپ اول، مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد.
-مورنو، آنتونیو (1386)، یونگ، خدایان و انسان مدرن، چاپ چهارم، تهران: مرکز.
-وکیلی، شروین (1395)، اسطوره‌شناسی ایزدان ایرانی، تهران: شورآفرین.
-هینلز، جان راسل (1383)، شناخت اساطیر ایران، ترجمه و تألیف از محمد حسین باجلان فرخی، چاپ اول، تهران: اساطیر.
-همایونی، صادق (1351)، افسانه‌های ایرانی، شیراز: کانون تربیت.
-یونگ، کارل گوستاو (1387)، روانشناسی و دین، غؤاد روحانی(مترجم)، تهران: کتابهای جیبی.
- ------------- (1383)، آیون: پژوهشی در پدیده‌شناسی خویشتن، پروین فرامرزی و فریدون فرامرزی (مترجم)، مشهد: به‌نشر.
-یاوری، حورا (1374)، روانکاوی و ادبیات، تهران: تاریخ ایران.
-Adler, A. (1931). What life should mean to you, Boston, Little, Brown and Company.
-Jung, C. G. (2014), the archetypes and the collective unconscious. Rutledge.
-Jung, C. G. (2015). Aspects of the Masculine. Routledge.
-Jacoby, M. (2003), Jungian psychotherapy and contemporary infant research: Basic patterns of emotional exchange. Rutledge.
-Shankar (1967), Treasury of Indian Tales, Book 2, Children's Book Trust.
-Jerrard, H. G. (2012). Dictionary of scientific units: including dimensionless numbers and scales, Springer Science & Business Media.
-Stewart, W. (1998). Dictionary of images and symbols in counseling, jessica Kingsley Publishers.
-Thomas, G. (2009). Healing Pandora: The restoration of hope and abundance. North Atlantic Books.
-Menninger, K. (2013). Number words and number symbols: A cultural history of numbers. Courier Corporation.
-Leo, J. (2009). Seven: The Number for Happiness, Love, and Success. New York: Twelve; London: Little, Brown.
-Zipes, J. (2002). Fairy tale as myth/ myth as fairy tale, Lexington: The University Press of Kentucky.