مطالعۀ فراتحلیلی درون‌مایه‌های هیجانی در بومی‌سرودهای ایرانی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
چکیده
بومی­ سروده‌­ها بخش مهمی از ادبیات شفاهی ایران هستند که دامنۀ وسیعی از عواطف و هیجان­های اخلاقی را در درون­مایه‌­های خود جای داده‌­اند. غنای عاطفی بومی‌­سروده‌­ها

آن­ها را از نظر اثربخشی بر رشد اخلاقی افراد جامعه در موقعیت ممتازی قرار می­دهد؛ زیرا بر اساس نظریه­های عاطفه­گرای اخلاقی، منشأ اصلی قضاوت و رفتار اخلاقی بیشتر از آنکه خردورزی اخلاقی باشد، نظام هیجانی اخلاق­مدار است. در مقالۀ حاضر کوشش شده است با نگاهی تربیتی به بومی­سروده­های ایرانی، ضمن تبیین نظری جایگاه ذهن هیجانی در رشد اخلاقی فرد و جامعه، محتوای هیجانی بومی­سروده­های نواحی مختلف ایران بر اساس بخشی از مطالعات صورت­گرفته با رویکردی فراتحلیلی بررسی شود. هدف اصلی، بررسی ماهیت و فراوانی مضامین هیجانی در بومی­سروده­ها با استفاده از روش فراتحلیل توصیفی و با تکیه بر تحلیل­های محتوایی صورت­گرفته در 32 مقالۀ پژوهشی چاپ­شده بین

سال­های 1386 تا 1396 در شش نشریۀ پژوهشی بود. بر این اساس، تعداد 57 مضمون هیجانی با بیشترین فراوانی در بومی­سروده­های ایرانی شناسایی شدند که 71 درصد از آن­ها را هیجان­های اخلاقی تشکیل می­دادند. همچنین، بررسی مقایسه­ای فراوانی هر یک از درون­مایه­های هیجانی در بین بومی­سرود­های 7 منطقۀ جغرافیایی کشور، گویای نبود تفاوت­های معنادار در بین این مناطق بود. یافته­های این پژوهش، بومی­سرود­های مناطق مختلف کشور را به­عنوان ابزار فرهنگی و تربیتی مهمی در جهت ترویج اخلاق هیجان­مدار معرفی نموده و بر مطالعات وسیع­تر در زمینۀ محتوای هیجانی عامه­سروده­های مناطق مختلف کشور به­عنوان گامی در جهت پیشبرد ادبیات کاربردی و در راستای پیشگیری و مواجهه با مسائل اجتماعی تأکید کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امینی، داود (مقاله پذیرش شده)، توسعه اخلاق هیجان‌مدار از طریق ادبیات داستانی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، شماره 14(1).
دیبا، حسین. (1391)، نقش عواطف و هیجانات در اخلاق، فصلنامه اسراء، سال 5، ش 13، ص.ص. 25-59.
ذوالفقاری، حسن (1394)، کاربرد و ویژگیهای دوبیتی در بومی‌سرودهای ایرانی، ادب پژوهی، شماره 32، صص 95-63.
ذوالفقاری، حسن و احمدی، لیلا (1388)، گونه‌شناسی بومی سرودهای ایران، ادب پژوهی، شماره 7 و 8، صص 170 - 143.
راشد محصل، محمدرضا (1383)، دوبیتی جلوه‌گاه نیازهای عاطفی، کتاب ماه و هنر، شماره 67 و 68، صص24-18.
ریو، جان مارشال. (1390). انگیزش و هیجان (ویراست چهارم). ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: نشر ویرایش.
شعبانی، اکبر (1389)، بحثی در دوبیتی فارسی، فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی، سال ششم، شماره 25، صص26-18.
صمدی، علی (1394)، بایاتی‌ها: رنگین‌کمان ارزشهای اخلاقی (تحلیل محتوایی دوبیتی‌های محلی آذربایجان)، ارومیه، یاز.
محسنی، مرتضی، کمرپشتی، عارف، شیبانی اقدم، اشرف و قسیمی ترشیزی، سهیلا (1394)، تحلیل محتوایی دوبیتی‌های عامیانه شهرستان سوادکوه، دوفصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، شماره 5، صص160- 133.
مسلین، کیت. (1388). درآمدی به فلسفه ذهن. ترجمه مهدی ذاکری. قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مشرّف، مریم. (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران. تهران: سخن.
مؤید محسنی، مهری (1392)، مضامین ترانه های محلی؛ مطالعه ی موردی ترانه های سیرجان، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، شماره 32، صص200-183.
منابع انگلیسی
Averill, J. R. (2001). The rhetoric of emotions, with a note on what makes great literature great. Empirical Studies of the Arts, 19(1), 5-26.
Cova, F., Deonna, J., & Sander, D. (2015). Introduction: Moral emotions. Topoi, 34(2), 397-400. doi: 10.1007/s11245-015-9345-0
Frevert, U., &, Dixon T. (2014). Learning how to feel: Children’s literature and emotional socialization, 1870 – 1970. Oxford: Oxford University Press.
Frijda, N. (2008). The psychologist’s point of view. In M. Lewis and JM. Haviland-Jones (Eds), Handbook of emotions (pp.68-87). New York: Guilford Press.
Haidt, J. (2001). The emotional dog and its rational tail: A social intuitionist approach to moral judgment. Psychological Review, 108(4), 814-834.
Oatley, K. (1999). Why fiction may be twice as true as fact: Fiction as cognitive and emotional simulation. Review of General Psychology, 3(2), 101-117.
Oatley, K. (2011). Such stuff as dream: The psychology of fiction. Chichester, Sussex: Wiley-Blackwell.
Rimé, B. (2009). Emotion elicits the social sharing of emotion: Theory and empirical review. Emotion Review, 1, 60-85.
Solomon, R. C. (2008). The philosophy of emotions. In M. Lewis and J.M. Haviland-Jones (Eds), Handbook of emotions (pp.3-16). New York: Guilford Press.