تحلیل زیبایی‌شناختی چل‌سروها

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات
چکیده
چل‌سرو1 یا چهل‌سرود ازجمله فال‌های بسیار متداول مردم لرستان است که آن را به ­صورت دسته‌جمعی اجرا می‌کنند. در هر تفأل، چهل بیت مد نظر است که بیت چهلم، فال نیت‌شده را تفسیر می‌کند. در این مقاله بر اساس منابع کتابخانه‌ای، کارکرد زیبایی‌شناختی پانصد بیت از چهل‌سروده‌ها که به روش میدانی گردآوری شده، در دو بخش روساختِ «آواها، واژگان، موسیقی و صورخیال» و ژرف‌ساختِ «عاطفه، اندیشه و معنی» تجزیه و تحلیل شده ‌است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد در بخش روساخت «آواها»، حرکت توأم با موسیقی را گاه با آرامش و گاه با خشونت در ابیات می‌آفرینند. هم‌نشینی واژگان در تداعی عواطف و معنی شعر نقشی مؤثر دارد. در پاره‌ای از ابیات، وزن و قافیه‌ ایراد دارد که قابل اغماض است. موسیقی درونی ابیات به ترتیب، مرهون آرایه‌های واج­ آرایی، واژه‌آرایی و جناس است و موسیقی معنوی نیز به­ترتیب فراوانی، ناشی از مراعات ‌نظیر، حسن تعلیل، اغراق و ... است. کنایه و سپس تشبیه در آفرینش صور خیال نقشی بسزا دارند. در بخش ژرف‌ساخت، از نظر عاطفی در فال‌های خوب، شور و هیجان توأم با شادی، ملموس است که در فال‌های بد، به یأس می‌انجامد. از نظر معنی، به ترتیب فراوانی، موضوعات عشق و دوستی؛ منابع طبیعی مانند کوه و درخت و...؛ اعتقادات مذهبی؛ و علائقی همچون شکار، دام­پروری، کشاورزی و.. در ابیات مشهود است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


- آزادبخت، جهان شاه(١٣٨٧‌).سرودهای‌ ماندگار.خرم آباد: شاپورخواست .
-ابراهیمی، معصومه(1393). «خاستگاه، تاریخ و فرهنگ لک ها». مجلة فرهنگ مردم ایران..ش 37. صص61-82..
-احمدپناهی سمنانی، محمد (1383). ترانه و ترانه‏ سرایی در ایران. تهران: سروش.
-اسدیان خرم آبادی، محمد و محمدحسین باجلان فرخی و منصور کیایی(1358). باورها و دانسته ها در لرستان و ایلام. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
-چنگایی، عزت الله و محمد حنیف (1374). فرهنگ قوم لر. تهران: جهاد دانشگاهی.
-حسنلی، کاووس(1391).گونه های نوآوری در شعر معاصر ایران. تهران.نشر ثالث.چاپ سوم
- دیچز‌، دیوید(1373).شیوه‌های نقد ادبی. ترجمه محمدتقی صدقیانی-غـلامحسین یوسفی.تهران:نشر علمی.
-ذوالفقاری، حسن(1396).زبان و ادبیات عامه ایران. تهران:سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).چاپ دوم
-رستم پور، سالومه(1381). مهرپرستی در ایران، هند و روم. تهران: خورشیدآفرین
-روح الامینی، محمود(1368). زمینه فرهنگ شناسی. تهران: عطارد
-روزبه، محمدرضا(1370).«عنصر اندیشه در شعر».مجله تربیت.ش60.صص46-79
- شفیعی کدکنی، محمدرضا(1370).مـوسیقی شـعر.تهران:آگاه‌.چاپ‌ سوم‌.
-صهبا، فروغ(1384). «مبانی زیبایی‌شناسی شعر»، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورۀ بیست و دوم، ش سوم، پیاپی 44.صص90-109
- عسگری عالم، علیمردان(1384). چِل سِرو و چیستان. خرم آباد: افلاک
- ______________(1382). فهلویات یا (پهلویانه ها) تک بیت های کهن سور و سوگ به زبان لکی. خرم آباد: افلاک
-غریب،رز(1378).نقد برمبنای زیباشناسی.ترجمه نجمه‌ی رجایی.مشهد‌:دانشگاه‌ فردوسی.چاپ اول.
-غضنفری امرایی، اسفندیار(1364). گلزار ادب لرستان. خرم آباد: چاپخانه دانش
- کمرپشتی، عارف(١٣٩٠). «وزن و قافیه در دوبیتی های مازندرانی ». مجموعه مـقالات هـمایش مـلی ادب‌ محلی‌ و محلی‌ سرایان ایران زمین . یاسوج : دانشگاه آزاد اسلامی .صص477-485
- ماهیار، عباس (1387). عروض فارسی. تهران: قطره.
-محجوب، محمدجعفر(1382). ادبیات عامیانه ایران(مجموعه مقالات در باره ی افسانه ها و آداب و رسوم مردم ایران). به کوشش حسن ذوالفقاری. 2ج. تهران: نشر چشمه.
-نجف زاده قبادی، امیدعلی(1391). ادبیات عامه لکی. خرم آباد: انتشارات شاپورخواست.
-وحیدیان کامیار، تقی(1375). فرهنگ نام آوایی فارسی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی
-یوسفی، غلامحسین(1386).موسیقی کلمات در شعر فردوسی.مجموعه مقالات کاغذ زر.تهران:سخن،چاپ دوم،صص167-212
-افرادی که در گردآوری سروده ها همکاری نمودند: خانم ها: داطلا صحرایی- منیژه دلفان- روبخیر موسوی