مضامین، آیین‌ها و باورهای مردمی در رباعیات مولوی
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسنده
عضو هیات علمی دانشگاه جهرم
چکیده
بررسی فرهنگ عامه در آثار ادبی، ازجمله رویکردهایی است که می‌تواند در مطالعات میان‌رشته‌ای، همچون علوم اجتماعی، قوم‌شناسی، پژوهش‌های فرهنگی و... سودمند افتد. این قبیل پژوهش‌ها، افزون بر بازنمایی فرهنگ پیشین هر سرزمین، تفاوت‌ها و فاصله‌های جامعۀ امروز را با گذشته نیز آشکار می‌سازد. بازتاب آداب و سنن، دانش‌ها و باورهای مردمی را در متون ادبی نیز می‌توان دید. شاعران و نویسندگان که برآمده از فرهنگِ پایۀ سرزمین خویشاند، فرهنگ غالب اجتماع خود را در آثارشان بازتاب می‌دهند. از این رو، متون ادبی می‌توانند این گزاره‌های فرهنگی و اجتماعی را به خوانندگان نسل‌های بعد منتقل کنند. در این پژوهش تلاش بر آن بوده است تا رباعیات مولوی، از منظر غلبه و نفوذ باورهای عامیانه در آن، بررسی شود. هدف، تعیین بسامد و نیز چگونگی به‌کارگیری این قبیل عقاید در رباعیات مولوی بوده است. پژوهش در دو حوزۀ «بازتاب آداب و رسوم و باورهای اجتماعی در رباعیات مولوی» و «بازتاب باورها و عقاید مردمی در رباعیات مولوی» سامان یافته است. حاصل بررسی، بیانگر بسامد بالای این آیین‌ها و باورها در رباعیات مولوی است. همچنین، پژوهش حاضر نشان می‌دهد شاعر تنها روایتگر برخی آداب و آیین‌ها و باورهای عصر خویش نبوده و عمدتاً با دست‌مایه قرار دادن این اندیشه‌ها و رسوم و آداب و عقاید، به مضمون‌پردازی هنری یا ملموس ساختن اندیشه‌های عرفانی، مذهبی و انسان‌شناسانۀ خویش، برای مخاطب پرداخته است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
.
امیدسالار، محمود. (1381). «نکاتی درباره فحش و فحاشی در زبان فارسی». ایران‌شناسی، سال14، شماره 54، صص 341- 350.
انوری، حسن. (1390). فرهنگ کنایات سخن. تهران: سخن.
بیهقی، حسینعلی. (1365). پژوهش و بررسی فرهنگ عامه ایران. تهران: آستان قدس.
پادشاه (شاد)، محمد. (1336). فرهنگ آنندراج. زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام.
جعفری، مجید. (1390). «آداب و رسوم و باورهای عامیانه در مثنوی مولوی». پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم.
جعفری قنواتی، محمد. (1394). درآمدی بر فولکلور ایران. تهران: جامی.
دربدر. (1396). علوم غریبه و متافیزیک. Darbedar5356.mihanblog.com
دهخدا، علی‌اکبر. (1395). امثال و حکم. تهران: یاقوت کویر.
ذوالفقاری، حسن. (1394). باورهای عامیانه‌ی مردم ایران. تهران: چشمه.
سعیدی، علی. (1388). «باورهای عامیانه در غزلیات شمس». پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی.
شریفی، محمد. (1388). فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو و انتشارات معین.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386). قلندریه در تاریخ. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (1387). سیر رباعی. تهران: نشر علم.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1388). فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه تفضلی، تهران: جیحون.
صرفی، محمدرضا. (1383). «بازتاب باورهای خرافی در مثنوی». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان. دوره جدید، شماره 15، صص 103- 129.
غلام‌پور، لیلا. (1389). «تحلیل باورهای عامیانه در مثنوی معنوی». پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران.
فریزر، جیمز جورج. (1392). شاخه‌ی زرین. ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
کلینی، محمد. (1359). اصول کافی. ترجمه و شرح سیدجواد مصطفوی، تهران: کتابفروشی علمیه‌ی اسلامیه.
مباشری، محبوبه. (1389). فرهنگ عامه در مثنوی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
محجوب، محمدجعفر. (1393). ادبیات عامیانه‌ی مردم ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
معین، محمد. (1382). فرهنگ فارسی معین. تهران: بهزاد.
مولوی، جلال الدین محمد. (1381). کلیات شمس تبریزی. به کوشش توفیق سبحانی، تهران: قطره.
________________. (1391). مثنوی معنوی. شرح کریم زمانی، تهران: اطلاعات.
نجفی، ابوالحسن. (1387). فرهنگ فارسی عامیانه. تهران: نیلوفر.
نفیسی، علی‌اکبر. (1355). فرهنگ ناظم‌الاطباء. با مقدمه‌ی محمدعلی فروغی، تهران: کتابفروشی خیام.
هدایت، صادق. (1377). فرهنگ عامیانه‌ی مردم ایران. به کوشش جهانگیر هدایت، تهران: چشمه.
یاحقی، محمدجعفر. (1386). فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
امیدسالار، محمود. (1381). «نکاتی درباره فحش و فحاشی در زبان فارسی». ایران‌شناسی، سال14، شماره 54، صص 341- 350.
انوری، حسن. (1390). فرهنگ کنایات سخن. تهران: سخن.
بیهقی، حسینعلی. (1365). پژوهش و بررسی فرهنگ عامه ایران. تهران: آستان قدس.
پادشاه (شاد)، محمد. (1336). فرهنگ آنندراج. زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام.
جعفری، مجید. (1390). «آداب و رسوم و باورهای عامیانه در مثنوی مولوی». پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم.
جعفری قنواتی، محمد. (1394). درآمدی بر فولکلور ایران. تهران: جامی.
دربدر. (1396). علوم غریبه و متافیزیک. Darbedar5356.mihanblog.com
دهخدا، علی‌اکبر. (1395). امثال و حکم. تهران: یاقوت کویر.
ذوالفقاری، حسن. (1394). باورهای عامیانه‌ی مردم ایران. تهران: چشمه.
سعیدی، علی. (1388). «باورهای عامیانه در غزلیات شمس». پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی.
شریفی، محمد. (1388). فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو و انتشارات معین.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386). قلندریه در تاریخ. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (1387). سیر رباعی. تهران: نشر علم.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. (1388). فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه تفضلی، تهران: جیحون.
صرفی، محمدرضا. (1383). «بازتاب باورهای خرافی در مثنوی». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان. دوره جدید، شماره 15، صص 103- 129.
غلام‌پور، لیلا. (1389). «تحلیل باورهای عامیانه در مثنوی معنوی». پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران.
فریزر، جیمز جورج. (1392). شاخه‌ی زرین. ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
کلینی، محمد. (1359). اصول کافی. ترجمه و شرح سیدجواد مصطفوی، تهران: کتابفروشی علمیه‌ی اسلامیه.
مباشری، محبوبه. (1389). فرهنگ عامه در مثنوی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
محجوب، محمدجعفر. (1393). ادبیات عامیانه‌ی مردم ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
معین، محمد. (1382). فرهنگ فارسی معین. تهران: بهزاد.
مولوی، جلال الدین محمد. (1381). کلیات شمس تبریزی. به کوشش توفیق سبحانی، تهران: قطره.
________________. (1391). مثنوی معنوی. شرح کریم زمانی، تهران: اطلاعات.
نجفی، ابوالحسن. (1387). فرهنگ فارسی عامیانه. تهران: نیلوفر.
نفیسی، علی‌اکبر. (1355). فرهنگ ناظم‌الاطباء. با مقدمه‌ی محمدعلی فروغی، تهران: کتابفروشی خیام.
هدایت، صادق. (1377). فرهنگ عامیانه‌ی مردم ایران. به کوشش جهانگیر هدایت، تهران: چشمه.
یاحقی، محمدجعفر. (1386). فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
