تحلیل جایگاه فرهنگ عامه ایرانی در غزلیات بیدل دهلوی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه رازی
2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
چکیده
اشعار بیدل دهلوی به­عنوان یکی از شاعران طراز اول شعر فارسی ـ که خارج از مرزهای ­جغرافیایی ایران می­زیسته ـ دربرگیرندۀ تنوع فرهنگ عامه و به­ویژه، فرهنگ عامۀ ایرانی است. در پژوهش حاضر تلاش می­شود غزلیات وی از منظر تبلور فرهنگ عامه بررسی شود. از این رو، در وهلۀ اول نشان داده شد که بیدل دهلوی با وجود آنکه شاعری غیر­ایرانی است، در بازتاب فرهنگ عامه در بطن اشعار خود، به انحای مختلف و به­صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، به­شدت متأثر از فکر و فرهنگ ایرانی بوده است. در این پژوهش، سرچشمه­ها و خاستگاه­های برخی از سنن و اعتقادات عامیانۀ مستتر در شعر بیدل ـ که در فرهنگ­های هندی و ایرانی دارای بن­مایه­های مشترکی هستند ـ تحلیل و بررسی و مشخص شد که در این زمینه نیز نگاه اجتماعی و ادبی بیدل به­سمت پیشینۀ فرهنگی ایران است و شعر او رنگ و بوی ایرانی دارد.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن‌بطوطه(1376)، سفرنامه ابن بطوطه، مترجم: محمدعلی موحد،تهران: نشر آگهی، چاپ ششم
اعتماد‌السلطنه(1377)، روزنامه خاطرات اعتماد‌السلطنه، مقدمه و فهارس از ایرج افشار، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ چهارم
افلاکی، شمس‌الدین احمد(1362)، مناقب‌العارفین، به کوشش تحسین بازیجی، دنیای کتاب، چاپ دوم.
اکبریان، مصطفی(1382)، درآمدی بر فرهنگ و مردم‌شناسی، تهران: انتشارات مهر گل،جاپ اول.
بختیاری، محمدرضا(1382)، فولکلور و ادبیات عامیانه، تهران: انتشارات ادبیان، چاپ اول.
بیدل دهلوی، عبدالقادر(1392)، دیوان بیدل دهلوی، تهران: انتشارات نگاه، چاپ اول
تاورنیه، ژان باتیست(1389)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه حمید ارباب شیرانی، تهران: نشر نیلوفر، چاپ دوم.
حکمت، علی اصغر(1337)، سرزمین هند (بررسی تاریخی و اجتماعی و سیاسی و ادبی هندوستان از اوایل باستان تا عصر حاضر)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
دهخدا، علی‌اکبر(1377)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
ذوالفقاری، حسن(1396)، باورهای عامیانه مردم ایران، تهران: نشر چشمه، چاپ سوم
راوندی، مرتضی(1374)، تاریخ اجتماعی ایران، تهران: نشر نگاه، چاپ اول.
زرین‌کوب، عبدالحسین(1362)، یادداشت‌ها و اندیشه‌ها، تهران: جاویدان.
سعدی شیرازی(1385) ،کلیات سعدی،به تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: نشر هرس، چاپ اول.
شفیعی کدکنی(1384)، محمدرضا، شاعر آینه‌ها، تهران: نشر آگه، چاپ ششم.
شکورزاده، ابراهیم(1346)، عقاید و رسوم مردم خراسان، تهران: سروش، چاپ دوم.
شمیسا، سیروس(1377)، فرهنگ اشارات ادبیات فارسی، تهران: نشر فردوس، چاپ اول.
فرنبع‌دادگی(1380)، بندهش، گزارش مهرداد بهار، تهران: توس، چاپ دوم.
فضائلی، سودابه(1388)، فرهنگ غرایب، تهران: نشر افکار، چاپ دوم.
کاظمی،محمدکاظم(1386)، گزیده غزلیات بیدل، تهران: نشر فرهنگ جاوید، چاپ اول.
کتیرایی، محمود(1348)، از خشت تا خشت، تهران: انتشارات و مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، چاپ اول.
منشی، نصرالله(1386)، کلیله‌ و‌ دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی طهرانی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ سی‌ام.
وراوینی، سعدالدین(1387)، مرزبان‌نامه، به کوشش خلیل خطیب‌رهبر، تهران: مروی، چاپ سیزدهم.
وسترمارک،ادوارد(1396)، بازمانده‌هایی از فرهنگ دوران جاهلی در تمدن اسلامی، مترجم علی بلوکباشی، تهران: نشر فرهنگ جاوید، چاپ اول.
وندیداد(1376)، ترجمه هاشم رضوی، تهران: فکر روز.
هدایت، صادق(1312)، نیرنگستان، تهران، انتشارات جاویدان،چاپ اول.