بازگشت از مرگ در قصه‌های عامیانۀ ایرانی
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسنده
کارشناسی ارشد ایرانشناسی، گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
چکیده
دلایل وقوع مرگ و واکنش به آن برای شخصیت‌های مختلف قصه متفاوت است. این مسئله وقتی برجسته می‌شود که قهرمان و یا محبوب او در میانۀ داستان مرده باشد. از آنجا که پایان خوش از ملزومات قصه‌های عامیانه است، راوی راهی برای جبران این مسئله می‌یابد و آن بازگرداندن مرده از مرگ است. در این نوشتار تلاش می‌شود، بنمایۀ بازگشت از مرگ و ارتباط آن با فرهنگ عامه در داستان‌ها بررسی شود. جامعۀ آماری این تحقیق، شامل همۀ تیپ‌های قصه‌هایی است که بنمایۀ بازگشت از مرگ دارند. ابتدا، با مطالعۀ کتاب طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی نوشتۀ اولریش مارزلف، 12 تیپ قصه شناسایی شدند. روایتهای مختلف این قصه‌ها نیز به شیوۀ نمونه‌گیری در دسترس، از میان کتابهای قصه‌های عامیانه یافت و به روش تحلیل محتوا بررسی شدند. با مطالعۀ این قصه‌ها مشاهده شد که راوی چه برای ایجاد تعلیق و زیباتر کردن داستان و چه برای رساندن پیامی خاص به مخاطب در داستان خود، از بنمایۀ بازگشت از مرگ استفاده کرده است. شیوۀ طرح این بن‌مایه، ریشۀ آن و این نکتۀ مهم که سیری تکاملی برای بیان این مطلب در قصه‌ها وجود داشته، مهم است. گذر زمان، یافته‌های تازۀ بشری و اتفاقات تاریخی، بی‌شک در طرح این قصه‌ها مؤثر بوده است. در نهایت، از تحلیل محتوای روایت‌ها می‌توان نتیجه گرفت، هرچند طرح مسئلۀ بازگشت از مرگ در طول سالیان، شکل‌های مختلفی به خود گرفته و سیر تحول آن از اسطوره به جادو و از جادو به دین بوده است؛ اما اصل موضوع، توانایی بازگشت از مرگ در روایتهای مختلف ثابت بوده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
Eliade, Mircea, (1979). A History of Religious Ideas, Translated by Jalal Sattari, Tehran: Soroush.
Enjavi Shirazi, Abolghasem, (1974). Iranian Tales, Tehran: AmirKabir
Behrangi, Samad, Dehghani Behrooz, (1969). The Azerbaijani Tales, Nil Publication.
Barfar (2009), Plant Fairies, Research in Persian Language and Literature, 14 (4), 127-146. http://literature.ihss.ac.ir/Article/1394062311180180
Khazaee, Hamidreza, (2002). The Khurasan Tales, Mashad: Mahjan Publacation.
Darian, Hussain, (1984). The Treasuries of Azeri Literature, Tehran: Elham Publication.
Daryab, Saman, Vahdatinasab, Hamed, (2014). Neanderthal Man: Death and Death Awareness, Iranian Journal of Anthropology Research, 1(4), 131-149. http://dx.doi.org/10.22059/ijar.2014.55492
Frazer, James George, (2009). Golden Bough, Translated by Kazem Firouzmand, Tehran: Agah Publication.
Gholipour Kalmarzi, Fatemeh et al. (2001). Yoush Village’s Anthropological Study, Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran, Anthropology Institute Archive.
Gregor, Arthur, (1982). Witchcraft and magic: the supernatural world of primitive man, Translated by Parviz Najafiani, Tehran: Ataee Publication.
Marzolph, Ulrich, (1992). The Typology of Iranian Tales, Translated by Kaykavoos Jahandari, Tehran, Soroush Publication.
Monajati Iraj et al. (1994). Zanjan’s Tales, Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran, Zanjan’s Anthropology Institute Archive.
Vakilian, Ahmad, (1998). Iranian Poems and Tales, Tehran: Soroush Publication.
Yalom, Irvin D., (2012). Staring at the Sun, Translated by Mehdi Ghabrayi, Tehran: Nikoo Publication.
Jung, Carl G., (2012). Man and His Symbols, Translated by Mahmood Soltaniyeh, Tehran: Jami Publication.
Masse, Henri, (1938). Croyance et Coutumes Persanes Suivies de Contes et Chanson Populaires, Paris: Librairie Oriantale et Americaine.
Shipley, J.(1970). Dictionary of World Literary Terms. Boston: The Writer Inc.
Zabihnia Emran, A., Pordel, Z. (2017). Analysis of Human being’s Transmutation in written legends of Sistan and Baluchestan Province. Culture and Folk Literature, 5(12), 1-25.
Zolfaghari, Hassan, (2015). Iranians' Folk Belief, Tehran: Cheshmeh Publications.
Najm al-Din Razi, (1961). The Path of God's Bondsmen from Origin to Return, Tehran, Majles Publications.
Mahjoob, Mohammad Jafar, (2003). Iran's Folk Literature, Gathered by Hassan Zolfaghari, Tehran: Cheshmeh Publications.
Mirsadeghi, Jamal, (?). Fiction, Tale, Short Story, Novel, Tehran, Mahoor Cultural Inc.
Enjavi Shirazi, Abolghasem, (1974). Iranian Tales, Tehran: AmirKabir
Behrangi, Samad, Dehghani Behrooz, (1969). The Azerbaijani Tales, Nil Publication.
Barfar (2009), Plant Fairies, Research in Persian Language and Literature, 14 (4), 127-146. http://literature.ihss.ac.ir/Article/1394062311180180
Khazaee, Hamidreza, (2002). The Khurasan Tales, Mashad: Mahjan Publacation.
Darian, Hussain, (1984). The Treasuries of Azeri Literature, Tehran: Elham Publication.
Daryab, Saman, Vahdatinasab, Hamed, (2014). Neanderthal Man: Death and Death Awareness, Iranian Journal of Anthropology Research, 1(4), 131-149. http://dx.doi.org/10.22059/ijar.2014.55492
Frazer, James George, (2009). Golden Bough, Translated by Kazem Firouzmand, Tehran: Agah Publication.
Gholipour Kalmarzi, Fatemeh et al. (2001). Yoush Village’s Anthropological Study, Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran, Anthropology Institute Archive.
Gregor, Arthur, (1982). Witchcraft and magic: the supernatural world of primitive man, Translated by Parviz Najafiani, Tehran: Ataee Publication.
Marzolph, Ulrich, (1992). The Typology of Iranian Tales, Translated by Kaykavoos Jahandari, Tehran, Soroush Publication.
Monajati Iraj et al. (1994). Zanjan’s Tales, Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran, Zanjan’s Anthropology Institute Archive.
Vakilian, Ahmad, (1998). Iranian Poems and Tales, Tehran: Soroush Publication.
Yalom, Irvin D., (2012). Staring at the Sun, Translated by Mehdi Ghabrayi, Tehran: Nikoo Publication.
Jung, Carl G., (2012). Man and His Symbols, Translated by Mahmood Soltaniyeh, Tehran: Jami Publication.
Masse, Henri, (1938). Croyance et Coutumes Persanes Suivies de Contes et Chanson Populaires, Paris: Librairie Oriantale et Americaine.
Shipley, J.(1970). Dictionary of World Literary Terms. Boston: The Writer Inc.
Zabihnia Emran, A., Pordel, Z. (2017). Analysis of Human being’s Transmutation in written legends of Sistan and Baluchestan Province. Culture and Folk Literature, 5(12), 1-25.
Zolfaghari, Hassan, (2015). Iranians' Folk Belief, Tehran: Cheshmeh Publications.
Najm al-Din Razi, (1961). The Path of God's Bondsmen from Origin to Return, Tehran, Majles Publications.
Mahjoob, Mohammad Jafar, (2003). Iran's Folk Literature, Gathered by Hassan Zolfaghari, Tehran: Cheshmeh Publications.
Mirsadeghi, Jamal, (?). Fiction, Tale, Short Story, Novel, Tehran, Mahoor Cultural Inc.
