ویژگی‌های سبکی ترانه‌های تخت حوضی
نویسنده
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی عصر رفسنجان
چکیده
ترانه‌های تخت حوضی بخشی از ادبیات عامیانه است که معمولاً همراه با موسیقی سنتی و هنگام اجرای نمایش‌های شاد خوانده می‌شود. این دلسروده‌ها با هویت اجتماعی و فرهنگی ما درآمیخته است و سادگی و بی‌پیرایگی آنها با زبان طبقۀ عامۀ جامعه تناسب دارد. در این پژوهش ویژگی‌های سبکی ترانه‌های تخت حوضی در لایه‌های آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی با شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی بررسی می‌شود. هدف از پژوهش، شناساندن بهتر این ترانه‌ها و ارزش‌نهادن به اصالت زبان، بی‌پیرایگی و مردمی‌بودن آن‌هاست؛ زیرا نوگرایی‌های جدید، موجود‌یت‌شان را به خطر انداخته است. براساس نتایج این پژوهش، وجه غالب در اشعار تخت حوضی، عاطفی است که نشان می‌دهد اساساً ترانه‌ها بسیار احساسی و هیجانی سروده شده‌ا‌ند و نخستین هدف گویندگان آنها شادی‌آفرینی بوده است. کاربرد واژه‌های حسی، عامیانه و گاه، زننده و فراهنجاری‌های زبانی، مشخصۀ بارز سروده‌های تخت حوضی است که با هدف طنزآفرینی، نشاط‌آوری و تسریع در ارتباط با مخاطب به آن توجه شده است. همچنین در این سروده‌ها از عناصر بلاغی اندکی که بیشتر خاستگاه اجتماعی دارند، بهره گرفته شده است و به‌دلیل پیوند با لایه‌های بیرونی زبان، طبیعی و شفاف‌اند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- احمدی، مرتضی (1388). کهنه‌های همیشه نو (اشعار تخت حوضی). چ 8. تهران: ققنوس.
- ایگلتون، تری (1388). پیش‌درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر. چ 5. تهران: مرکز.
- دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- رستگار فسایی، منصور (1380). انواع شعر فارسی. چ 2. شیراز: نوید.
- ریپکا، یان (1383). تاریخ ادبیات ایران. ج 2. تهران: سخن.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1363). شعر بی دروغ، شعر بی نقاب. چ 4. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
- ژنت، ژراز (1392). تخیل و بیان. ترجمۀ الله‌شکر اسداللهی تجرق. تهران: سخن.
- ژوکوفسکی، والنتین (1382). اشعار عامیانۀ ایران (در عصر قاجاری). ترجمۀ عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر.
- سلدن، رامان و پیتر ویدسون (1384). راهنمای نظریۀ ادبی. چ 3. تهران: طرح نو.
- شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1390). با چراغ و آینه. چ 3. تهران: سخن.
-ــــــــــــــ (1373). موسیقی شعر. چ 4. تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس (1375). کلیات سبک‌شناسی. چ 4. تهران: فردوس.
- فاضل، سهراب (1390). تصنیف و ترانه‌سرایی در ایران. تهران: سورۀ مهر.
- فتوحی، محمود (1391). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
-ـــــــــــــــ (1391). سبک‌شناسی. نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
- فرشیدورد، خسرو (1378). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی. 2 ج. چ 3. تهران: امیرکبیر.
- محجوب، محمدجعفر (1386). ادبیات عامیانۀ ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری. چ 3. تهران: نشر چشمه.
- مرادی، محمد (1395). «کارکردهای متمایر قافیه و ردیف دوبیتی‌های عامه در لفظ و معنا». فرهنگ و ادبیات عامه. د 4. ش 10. صص 165- 189.
- نصیری جامی، حسن (1380). تحلیل ساختار و درون‌مایۀ ترانه‌های کهن شرق (براساس ترانه‌های جام). مشهد: محقق.
- وردانک، پیتر (1389). مبانی سبک‌شناسی. ترجمۀ محمد غفاری. تهران: نشر نی.
- هدایت، صادق (1343). نوشته‌های پراکنده. تهران: امیرکبیر.
- ایگلتون، تری (1388). پیش‌درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر. چ 5. تهران: مرکز.
- دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- رستگار فسایی، منصور (1380). انواع شعر فارسی. چ 2. شیراز: نوید.
- ریپکا، یان (1383). تاریخ ادبیات ایران. ج 2. تهران: سخن.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1363). شعر بی دروغ، شعر بی نقاب. چ 4. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
- ژنت، ژراز (1392). تخیل و بیان. ترجمۀ الله‌شکر اسداللهی تجرق. تهران: سخن.
- ژوکوفسکی، والنتین (1382). اشعار عامیانۀ ایران (در عصر قاجاری). ترجمۀ عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر.
- سلدن، رامان و پیتر ویدسون (1384). راهنمای نظریۀ ادبی. چ 3. تهران: طرح نو.
- شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1390). با چراغ و آینه. چ 3. تهران: سخن.
-ــــــــــــــ (1373). موسیقی شعر. چ 4. تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس (1375). کلیات سبک‌شناسی. چ 4. تهران: فردوس.
- فاضل، سهراب (1390). تصنیف و ترانه‌سرایی در ایران. تهران: سورۀ مهر.
- فتوحی، محمود (1391). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
-ـــــــــــــــ (1391). سبک‌شناسی. نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
- فرشیدورد، خسرو (1378). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی. 2 ج. چ 3. تهران: امیرکبیر.
- محجوب، محمدجعفر (1386). ادبیات عامیانۀ ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری. چ 3. تهران: نشر چشمه.
- مرادی، محمد (1395). «کارکردهای متمایر قافیه و ردیف دوبیتی‌های عامه در لفظ و معنا». فرهنگ و ادبیات عامه. د 4. ش 10. صص 165- 189.
- نصیری جامی، حسن (1380). تحلیل ساختار و درون‌مایۀ ترانه‌های کهن شرق (براساس ترانه‌های جام). مشهد: محقق.
- وردانک، پیتر (1389). مبانی سبک‌شناسی. ترجمۀ محمد غفاری. تهران: نشر نی.
- هدایت، صادق (1343). نوشته‌های پراکنده. تهران: امیرکبیر.
