الگوی نقش معرف کارکرد در قصه‌های عامیانۀ طنزآمیز ایرانی
نویسنده
گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه اراک
چکیده
این مقاله قصه‌های عامیانۀ طنزآمیز ایرانی را بر اساس دو الگو بررسی و تحلیل می‌کند: الگوی نقش معرف کارکرد و کارکرد موجد نقش که عمدتاً مأخوذ از رویکردها و الگوهای ساختارنگرانه بهویژه الگوی برمون محسوب می‌شوند. همۀ بحث این است که الگوهای سنتی در مطالعۀ قصه‌های عامیانه و بهویژه شاخص تیپ و موتیف در طبقه‌بندی آرنه ـ تامپسون نمی‌تواند به تمامی وجوه، این قصه‌ها را نشان بدهد و لازم است از الگوهای عمدتاً ساختارنگرانه‌ای دیگر سراغ گرفت که در این میان الگوی نقش معرف کارکرد و کارکردِ معرف نقش پیشنهادی برمون به تأسی از رویکرد پراپ (1928/1961)، کارآمدتر می‌تواند وجوه مضمونی و ساختاری قصه‌های عامیانۀ طنزآمیز ایرانی را نشان بدهد. از این رو، این مقاله از رهگذر روش مفهومی ـ تجربی و با توسل به تحلیل یک نمونه از قصه‌های طنزآمیز، تلاش می‌کند ضمن بازتعریف برخی مفاهیم اصلی مانند لطیفه، جوک، قصه و مرور طبقه‌بندی آرنه ـ تامپسون ـ مارزلف، قصه‌های طنزآمیز ایرانی و بهویژه قصه‌های احمقان را از منظر الگوی نقش معرف کارکرد طنزآمیز و کارکرد طنزآمیر موجد نقش طنزآمیز بررسی کند. بر این اساس، قصۀ عامیانۀ طنزآمیز واحد روایی خودبنیادی تعریف می‌شود که یک فرد یا عده‌ای از افراد به واسطۀ کنش‌های احمقانه/ زیرکانه‌ای که انجام می‌دهند، واجد نقش احمق/ زیرک می‌شوند.درواقع نقش احمقان معرف کارکرد آنها و کارکرد آنها در داستان، معرف نقش آنهاست.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- Aarne, Antti & Stith Thompson (1961). The Types of the Folktale. FF Communications No. 184. Helsinki: Academia Scientarium Fennica.
- Dundes, Alan (1965). The Study of Folklore (Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
- Degh, Linda (1972). "Folk narrative". Folklore and Folklife: an Introduction . Ed R. M. Dorson. Chicago: The University of Chicago Press.
- Dundes, Alan (1997). "The Motif-Index and the Tale Type Index: A Critique". Journal of Folklore Research. Vol. 34. No. 3 (Sep. - Dec., 1997). pp. 195-202.
- El-Shamy, Hasan M. (2004). Types of the Folktale in the Arab World. A Demographically Oriented Tale-Type Index. Bloomington - Indianapolis: Indiana University Press.
- Janik, V. K (1998). Fools and Jesters in Literature, Art, and History: A Bio Biographical Sources. Westprt: Greenwood.
- Jason, Heda (1965). "Types of Jewish-Oriental Oral Tales". Fabula. No. 7. pp. 151-224.
- Jason, Heda (1972)." Structual Analysis and the Concept of the Tale Type". Arv . NO. 28. PP.35-54.
- Klapp, Orrin E. (1949). "The Fool as a Social Type". American Journal of Sociology. Vol. 55. No. 2 (Sep., 1949). pp. 157-162.
- Oring, Elliot (1989). "Between Jokes and Tales: on the Nature of Punch Lines". Humor: International Journal of Humor Research. NO. 2 (4). PP. 349.364.
- Propp , Vladimir Iakovelevich (1968). Morophology of the Folktale. Tr. Laurevce Scott. Ed. Svatava pirkova-jakobson.austin. university of Texas press.
- Thompson, Stith. (1955-1958). Motif Index of Folk Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends (revised and enlarged edition). Bloomington: Indiana University Press.
- Uther, Hans-Jöger (2004). The Types of International Folktales: A Classification and Bibliography, Based on the System of Antti Aarne and Stith Thompson. Part I: Animal Tales, Tales of Magic, Religious Tales, and Realistic Tales, with an Introduction. FFC 284. 619 pages. Issn 0014- 5815; ISBN 951-41-0956-2. Part II: Tales of the Stupid Ogre, Anecdotes and Jokes, and Formula Tales. FFC 285. 536 pages. IssN 014-5815; ISBN 951-41-0962-7. Part III: Appendices. FFC 286. 285 pages. IssN 0014-5815; ISBN 951-41-0964-3. Helsinki: Academia Scientiarum Fennica, 2004. Paper; n. p.
- Dundes, Alan (1965). The Study of Folklore (Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
- Degh, Linda (1972). "Folk narrative". Folklore and Folklife: an Introduction . Ed R. M. Dorson. Chicago: The University of Chicago Press.
- Dundes, Alan (1997). "The Motif-Index and the Tale Type Index: A Critique". Journal of Folklore Research. Vol. 34. No. 3 (Sep. - Dec., 1997). pp. 195-202.
- El-Shamy, Hasan M. (2004). Types of the Folktale in the Arab World. A Demographically Oriented Tale-Type Index. Bloomington - Indianapolis: Indiana University Press.
- Janik, V. K (1998). Fools and Jesters in Literature, Art, and History: A Bio Biographical Sources. Westprt: Greenwood.
- Jason, Heda (1965). "Types of Jewish-Oriental Oral Tales". Fabula. No. 7. pp. 151-224.
- Jason, Heda (1972)." Structual Analysis and the Concept of the Tale Type". Arv . NO. 28. PP.35-54.
- Klapp, Orrin E. (1949). "The Fool as a Social Type". American Journal of Sociology. Vol. 55. No. 2 (Sep., 1949). pp. 157-162.
- Oring, Elliot (1989). "Between Jokes and Tales: on the Nature of Punch Lines". Humor: International Journal of Humor Research. NO. 2 (4). PP. 349.364.
- Propp , Vladimir Iakovelevich (1968). Morophology of the Folktale. Tr. Laurevce Scott. Ed. Svatava pirkova-jakobson.austin. university of Texas press.
- Thompson, Stith. (1955-1958). Motif Index of Folk Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends (revised and enlarged edition). Bloomington: Indiana University Press.
- Uther, Hans-Jöger (2004). The Types of International Folktales: A Classification and Bibliography, Based on the System of Antti Aarne and Stith Thompson. Part I: Animal Tales, Tales of Magic, Religious Tales, and Realistic Tales, with an Introduction. FFC 284. 619 pages. Issn 0014- 5815; ISBN 951-41-0956-2. Part II: Tales of the Stupid Ogre, Anecdotes and Jokes, and Formula Tales. FFC 285. 536 pages. IssN 014-5815; ISBN 951-41-0962-7. Part III: Appendices. FFC 286. 285 pages. IssN 0014-5815; ISBN 951-41-0964-3. Helsinki: Academia Scientiarum Fennica, 2004. Paper; n. p.
