آیین قربانی در شاهنامه (داستان رستم و اسفندیار و سیاوش)

نویسندگان
1 ادبیات حماسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان
2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان
چکیده
قربانی یک آیین مذهبی است که در میان اقوام و ملل مختلف با اهداف گوناگون رواج دارد. بسیاری از سنت­های دینی برای دور ماندن از بلایا و یا رفع آن، کشتن یک حیوان را توصیه می­کنند. برخی از پژوهشگران کشتن شتر به دستور اسفندیار در داستان «رستم و اسفندیار» و همچنین کشته شدن سیاوش به دستور افراسیاب و سرخه به دستور رستم را نوعی آیین قربانی قلمداد می­کنند. در پژوهش حاضر که به شکل بنیادی بر پایه مطالعات کتابخانه­ای و به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام ‌شده است، سعی کردیم تا نشان دهیم که در داستان «رستم و اسفندیار» (کشتن شتر به دستور اسفندیار) و در داستان سیاوش (نحوه کشتن سیاوش و سرخه) عمل آیینی قربانی وجود ندارد. برای روشن شدن این امر، پس از تحلیل و تعریف آیین قربانی، به تحلیل داستان رستم و اسفندیار و سیاوش در شاهنامه پرداخته ‌شده است. درنهایت، هیچ نشانه­ای از آیین قربانی در این دو داستان وجود ندارد و در داستان رستم و اسفندیار کشتن شتر نوعی بلاگردانی است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


- قرآن کریم.
- اوستا (1392). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. چ17. تهران: مروارید.
- آقاخانی ‌بیژنی، محمود و همکاران (1396). «باور بلاگردانی در قوم بختیاری». فرهنگ و ادبیات عامه. س 5. ش 14. صص 49ـ67.
- اسدی‌طوسی، ابونصر علی ‌بن‌ احمد (1393). گرشاسب‌نامه. به‌ اهتمام و تصحیح حبیب یغمایی. چ 3. تهران: دنیای کتاب.
- باقری، مهری (1389). دین‌های ایران باستان. چ 4. تهران: قطره.
- پورداوود، ابراهیم (1347). یشت‌ها. ج 1 و 2. چ 2. تهران: طهوری.
- ریگ‌ودا (1372). ترجمۀ محمدرضا جلالی ‌نائینی. چ 3. تهران: نقره.
- خالقی‌مطلق، جلال (1389). یادداشت‌های شاهنامه. ج 2ـ3. چ 1. تهران: مرکز دائرۀ-‌المعارف بزرگ اسلامی.
- خوارزمی، حمیدرضا (1392). «باور بلاگردانی در شاهنامه». فرهنگ و ادبیات عامه. د 1. ش 2. صص 1ـ24.
- رضی، هاشم (1381). دانشنامۀ ایران باستان. ج 4. چ 1. تهران: سخن.
- شعار، جعفر و انوری، حسن (1392). رزم‌نامۀ رستم و سهراب. چ 37. تهران: قطره.
- فردوسی، ابوالقاسم (1393). شاهنامه. ج 1ـ2. به کوشش جلال خالقی‌مطلق. چ 1. تهران: سخن.
- فریزر، جیمز‌جرج (1388). شاخه زرین. ترجمۀ کاظم فیروزمند. چ 6. تهران: آگاه.
- فضایی، یوسف (1348). بت‌های عرب. چ 1. تهران: عطایی.
- کزازی، میرجلال‌الدین (1384). نامۀ باستان. ج 6. چ 1. تهران: سمت.
- لسان، حسین (1355). «قربانی از روزگار کهن تا امروز». هنر و مردم. ش 167. صص 60ـ70.
- مصطفوی، علی‌اصغر (1369). اسطورۀ قربانی. چ 1. تهران: مؤلف.
- مونیک، دوبکور (1376). رمز‌های زنده جان. ترجمۀ جلال ستاری. چ 2. تهران: مرکز.
- ناس، جان‌بایر (1387). تاریخ جامع ادیان. ترجمۀ علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی ـ فرهنگی.
- مختاریان، بهار (1392). درآمدی بر ساختار اسطوره‌ای شاهنامه. چ 2. تهران: آگه.
- هینلز، جان‌راسل (1393). شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ محمدحسین باجلان ‌فرخی. چ 4. تهران: اساطیر.
- واحد‌دوست، مهوش (1387). نهادینه‌های اساطیری در شاهنامه. چ 2. تهران: سروش.