مقایسه داستان «چهار مرد هندو» از دفتر دوم مثنوی با روایتی شفاهی از داستان «دختران لکنت‌دار و خواستگار» در استان ایلام

نویسندگان
1 استادیار دانشگاه ایلام
2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی/ دانشگاه ایلام
چکیده
داستان «دختران لکنت‌دار و خواستگار» ازجمله داستان‌های فولکلوری است که در فهرست دسته‌بندی آرنه ـ تامپسون با شمارۀ 1457به ثبت جهانی رسیده است. این داستان در کتاب کوچۀ احمد شاملو در مدخل «تیس، تیس، مدَسینا» و نیز در کتاب قصه‌های مردم فارس و فرهنگ افسانه‌های مردم ایران ثبت شده است. از این داستان روایتی شفاهی در استان ایلام زبانزد است که از نظر ساختار داستانی به­ویژه شخصیت‌پردازی و پیام داستانی با اصل مکتوب آن تفاوت دارد و آن را به داستان «چهار مرد هندوی» مثنوی بسیار نزدیک کرده است. جالب توجه آنکه داستان «چهار مرد هندو» نیز با اصل مکتوب آن در مقالات شمس تبریزی از نظر ساختار داستانی و به­‌ویژه شخصیت‌پردازی و پیام داستانی تفاوت دارد. این مقاله بر آن است تا با مقایسه ساختار و محتوای این دو داستان، تطابق نعل به نعل آن­ها را نشان دهد و از این طریق نمونه‌ای از تأثیر مولوی بر ادب عامه را بیان کند.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


- اگری، لاجوس (1392). فن نمایشنامه‌نویسی. ترجمۀ مهدی فروغ. چ 5. تهران: نگاه.
- بهشتی، الهه (1376). عوامل داستان. چ 2. تهران: برگ.
- جعفری، محمد و سید احمد وکیلیان (1394). مثنوی و مردم. تهران: سروش.
- درویشیان، علی‌اشرف و رضا خندان (1380). فرهنگ افسانه‌های مردم ایران. تهران: کتاب و فرهنگ.
- زکاوتی قراگوزلو، علیرضا (1386). «بطن اول مثنوی، هنر داستان‌پردازی مولوی». مطالعات عرفان. چ 5. صص 54 - 68.
- زمانی، کریم (1373). شرح جامع مثنوی. دفتر دوم. چ 22. تهران: اطلاعات.
- شهیدی، جعفر (1380). شرح مثنوی دفتر دوم. چ 3. تهران: علمی و فرهنگی.
- شاملو، احمد (1380). کتاب کوچه جامع لغات، اصلاحات، تعبیرات، ضرب‌المثل‌های فارسی (حرف ت و ث، دفتر دوم). تهران: مازیار.
- شوهانی، علیرضا (1382). «داستان‌پردازی و شخصیت‌پردازی مولوی در مثنوی». پژوهش‌های ادبی. ش2. صص 92 - 105.
- صافی پیرلوجه، حسین (1391). «روایتگری در قصه‌های عامیانه و داستان‌های نوین فارسی». نقد ادبی. ش 19. صص 77 ـ 102.
- فروزانفر، بدیع‌الزمان (1362). مأخذ قصص و تمثیلات مثنوی. چ 3. تهران: امیر کبیر.
- فقیری، ابوالقاسم (1386). قصه‌های مردم فارس. شیراز: نوید.
- مشهدی نوش‌آبادی، محمد (1386). «مقایسۀ دو داستان عامیانۀ نوش‌آبادی با قصۀ موسی و شبان مثنوی معنوی». آینۀ میراث. چ 3. صص 252ـ 260.
- مستور، مصطفی (1378). مبانی داستان کوتاه. چ 4. تهران: مرکز.
- میرصادقی، جمال (1376) عناصر داستان. تهران: سخن.
- ‌‌‌_____________ (1383). داستان و ادبیات. تهران: آیۀ مهر.
- ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی (1388). واژه‌نامه هنر داستان‌نویسی. چ 2. تهران: کتاب مهناز.
- یوسفی، لیلا (1381). «عناصر درون‌ساختی داستان». آموزش زبان. د 16. ش 64. صص 24-29.
- وکیلیان، احمد (1382). قصه‌های مردم. چ 2. تهران: مرکز.
- مک کی، رابرت (1390). داستان/ ساختار، سبک. اصول فیلمنامه‌نویسی. ترجمۀ محمد گذرآبادی. تهران: هرمس.