جایگاه و تحلیل درون‌مایه سیتک‌ها در ترانههای سیستان
نویسنده
عضو هیات علمی / دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار
چکیده
«سیتک» (Seytak) نام دیگر دوبیتی در گویش سیستانی است که زبانی ساده و روان دارد و برای هر فارسی‌زبانی قابل فهم است. این نوع شعر به میزان گسترده‌ای از دیگر انواع ترانه‌ها در بین مردم سیستان رایج است. موضوع اغلب این دوبیتی‌ها عشق و زندگی است؛ شادی‌ها، غم‌ها، دلبستگی‌ها، گله‌مندی از مشکلات زندگی، ناله از بی‌وفایی، بدعهدی زمانه و مردم، انتظار، کار و باورهای اعتقادی همه و همه در آنها نهفته است. مقاله حاضر ضمن بررسی موضوعی انواع ترانههای سیستان، برآن است تا به تحلیل محتوایی سیتک‌ها بپردازد تا اندیشه مرکزی و فکر اصلی هنرمند را در آن واکاوی کند و از این طریق به شناخت بهتر تاریخ و فرهنگ مردم سیستان و درک اندیشه‌ها، اعتقادات، احساسات و آداب و رسوم زندگی آنان دست یابد. درون‌مایه این دوبیتی‌ها در چهار عنوان کلی اعتقادی، عاشقانه، فعالیت‌های شغلی و مفاهیم اجتماعی دسته‌بندی شده و مفاهیم جزئی‌تر زیرمجموعه آنها قرارگرفته‌است. مفاهیم عاشقانه با 54 %، محتوای اجتماعی با 4/22 %، مفاهیم اعتقادی با 15 %و فعالیت‌های شغلی با 57/8 % به ترتیب از مهمترین مفاهیمی بوده که در محتوای دوبیتی‌ها مشاهده می‌شود. بسامد بالای مفاهیم عاشقانه حاکی از این است که عشق در سیتکهای سیستان حضوری زنده و ماندگار دارد.
کلیدواژه‌ها
منابع
- آسیایی، رویا و مریم عباسی (1391). «نفرین بهمثابۀ خشونت زبانی؛ مطالعه تطبیقی نفرینهای رایج در زبان ترکی و لکی». مجموعهمقالات دانشگاه علامه طباطبایی. ش 280. صص 1-10.
- احمدپناهیسمنانی، محمد (1384). تاریخ در ترانه (رخدادهای سیاسی و اجتماعی در شعر عامیانۀ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت). تهران: پژواک.
- افتخارزاده، افسانه (1388). قصههای بلوچی. با همکاری مریم نورزایی و غلامرضا ایجاد. تهران: چشمه.
- الهامی، فاطمه و فداحسین سنجرانی (1395). سیتکهای سیستانی. زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
- الهامی، فاطمه (1394). «ویژگیهای ساختاری و ادبی دوبیتیهای سیستان». فرهنگ و ادبیات عامه. س 3. ش 7. صص 235-261.
- انجوی شیرازی، سیدابوالقاسم (1371). گذری و نظری در فرهنگ مردم. تهران: اسپرک.
- انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
- خزاعی، حمیدرضا (1385) افسانهشعرها. مشهد: نشر ماهجان.
- داد، سیما (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
- دهخدا، علیاکبر (1377). لغتنامه دهخدا. چ 2. دورۀ جدید. تهران: دانشگاه تهران.
- ذوالفقاری، حسن (1392). یکصد منظومۀ عاشقانۀ فارسی. تهران: چشمه.
- ذوالفقاری، حسن و لیلا احمدی کمرپشتی (1388). «گونهشناسی بومیسرودههای ایران». ادبپژوهی. ش 7-8 . صص 143-170.
- شمیسا، سیروس (1370). انواع ادبی. تهران: باغ آینه.
- ---------- (1393). سبکشناسی شعر. چ 6. تهران: میترا.
- صفا، ذبیحالله (1351). تاریخ ادبیات در ایران. ج 1. تهران: ابنسینا.
- کادن، جی. ای. (1380). فرهنگ ادبیات و نقد. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: شادگان.
- کیانی، حسین (1371). سوگند در زبان و ادب فارسی. تهران: دانشگاه تهران.
- گلچین معانی، احمد (1374). مکتب وقوع در شعر فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
- محسنی، مرتضی و همکاران (1394). «تحلیل محتوایی دوبیتیهای عامیانه شهرستان سوادکوه». فرهنگ و ادبیات عامه. س 3. ش 5. صص133-160.
- مختاری، محمد (1378). هفتاد سال عاشقانه تحلیلی از ذهنیت غنایی معاصر و گزینه شعر 200 شاعر 1300-1370. تهران: تیراژه.
- میرصادقی، میمنت (1373). واژهنامه هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.
- نظامی عروضی سمرقندی (1364). چهارمقاله. به اهتمام محمد معین. تهران: امیرکبیر.
- نیکوکار، عیسی (1356). «زندگی مادی و معنوی مردم سیستان در ترانههای عامیانه». مردمشناسی و فرهنگ عامۀ مردم. ش 3. صص 69-90.
- هلم، بنت (1394). عشق. ترجمۀ ندا مسلمی. تهران: پژمان.
- هدایت، صادق (1395). فرهنگ عامیانه مردم ایران. چ 7. تهران: چشمه.
- همایونی، صادق (1380). «مردم و ترانههای ملی». کتاب هنر ماه. ش 39 -40. صص10-13.
